Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: W jaki sposób rysuje się wzory strukturalne kwasów tlenowych?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

1) na podstawie wzoru sumarycznego, opisu budowy lub właściwości fizykochemicznych klasyfikuje dany związek chemiczny do: tlenków, wodorków, wodorotlenków, kwasów, soli (w tym wodoro- i hydroksosoli, hydratów).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• na podstawie wzoru strukturalnego podaje nazwy i wzory sumaryczne kwasów;

• rysuje wzory strukturalne kwasów tlenowych na podstawie nazwy;

• odczytuje stopień utlenienia pierwiastka na podstawie jego wzoru strukturalnego.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• modelowanie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i słuchawkami/tablety, telefony z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie uczniom: Jakie związki chemiczne tworzy tlen? Co znajduje się w wodzie gazowanej? Dlaczego cytryna jest kwaśna?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „kwasy tlenowe”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Podopieczni mają za zadanie wyjaśnić pojęcie wzoru strukturalnego, wartościowości oraz stopnia utlenienia. Mogą wesprzeć się informacjami zapisanymi w e‑materiale. Chętne osoby interpretują pojęcia na forum, a nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Uczniowie otrzymują od niego zadanie, którego celem jest przygotowanie tutorialu „W jaki sposób można narysować wzory strukturalne kwasów tlenowych oraz jak wyznaczyć stopień utlenienia atomu w reszcie kwasowej?”. Do tego celu mogą wykorzystać kolorowe karteczki, flamastry itp. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów. Po minionym czasie, aby sprawdzić skuteczność zaproponowanej techniki/metody nauczania w ramach tego zagadnienia, chętna grupa testuje skuteczność nauczania na wskazanym uczniu na forum klasy.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do analizy animacji i modeli 3D, które prezentują w jaki sposób, krok po kroku, skonstruować wzór strukturalny i sumaryczny kwasów tlenowych. Uczniowie wykonują ćwiczenia zawarte w medium.

4. Modelowanie. Nauczyciel rozdaje parom uczniów modele kulkowo‑pręcikowe i prosi o konstruowanie wskazanych wzorów kwasów. Prowadzący zajęcia monitoruje przebieg pracy uczniów.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co to jest stopień utlenienia i czym różni się od wartościowości? O czym informuje wzór sumaryczny? O czym informuje wzór strukturalny? Co to są kwasy tlenowe? Ilu wartościowa jest reszta kwasowa w kwasie siarkowym($\text{VI}$), azotowym($\text{V}$) i fosforowym($\text{V}$)?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/nauczyłem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja oraz modele 3d może być wykorzystana przez uczniów do samodzielnej nauki w domu.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest stopień utlenienia pierwiastka chemicznego?

• O czym informuje wzór sumaryczny?

• O czym informuje wzór strukturalny?

• Co to są kwasy tlenowe?

• Ilu wartościowa jest reszta kwasowa w kwasie siarkowym($\text{VI}$), azotowym($\text{V}$) i fosforowym($\text{V}$)?

2. Modele kulkowo–pręcikowe; kolorowe karteczki, mazaki.