SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Eksplozja demograficzna, struktura demograficzna świata – powtórzenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

1) wskazuje obszary koncentracji ludności i małej gęstości zaludnienia oraz określa czynniki i prawidłowości w zakresie rozmieszczenia ludności świata;

2) analizuje i wyjaśnia zmiany liczby ludności świata oraz przestrzenne zróżnicowanie wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego;

3) opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych krajów świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach;

4) rozumie społeczno‑kulturowe uwarunkowania zróżnicowania modelu rodziny i poziomu dzietności w różnych regionach świata;

5) omawia przyczyny i konsekwencje procesu starzenia się ludności oraz jego zróżnicowania na świecie.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wskazuje obszary koncentracji ludności i małej gęstości zaludnienia oraz określa czynniki i prawidłowości w zakresie rozmieszczenia ludności świata,

• analizuje i wyjaśnia zmiany liczby ludności świata oraz przestrzenne zróżnicowanie wielkości wskaźników: urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego,

• opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych krajów świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach,

• charakteryzuje społeczno‑kulturowe uwarunkowania zróżnicowania modelu rodziny i poziomu dzietności w różnych regionach świata,

• omawia przyczyny i konsekwencje procesu starzenia się ludności oraz jego zróżnicowanie na świecie.

Strategie nauczania: odwrócona klasa

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, JIGSAW

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Luchter B., Wrona J., Podstawy geografii społeczno‑ekonomicznej świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2018.

Population, 1800 to 2100, OurWorldInData.org, [online], dostępny w internecie:https://ourworldindata.org/grapher/projected‑population‑by‑country (dostęp 19.03.2021).

Population Pyramids of the World from 1950 to 2100 PopulationPyramid.net, [online], dostępny w internecie:https://www.populationpyramid.net/ (dostęp 19.03.2021).

Roser M., Ritchie H., Ortiz‑Ospina E., World Population Growth, OurWorldInData.org, [online], dostępny w internecie:https://ourworldindata.org/world‑population‑growth (dostęp 19.03.2021).

PRZEBIEG LEKCJI

Kilka lekcji wcześniej nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z materiałem powtórzeniowym. Nauczyciel może także dokonać podziału uczniów na grupy i przydzielić im poszczególne zagadnienia. Wówczas podczas lekcji uczniowie zaczynają pracę w tych wyznaczonych grupach.

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat pojęcia demografii i zakresu jej badań. W tym celu wyświetla odpowiednie fragmenty części „Przeczytaj”. W dyskusji następuje krótkie omówienie tego zagadnienia.

• Następnie nauczyciel dzieli uczniów na kilka grup. Każda z grup siada w wyznaczonym miejscu w klasie i dostaje od nauczyciela zagadnienie, które ma rozwinąć, korzystając z e‑materiału. Przykładowe zagadnienia: zróżnicowanie współczynnika przyrostu naturalnego na świecie i jego przyczyny, wskaźnik dzietności i uwarunkowania społeczno‑kulturowe modelu rodziny, główne bariery osadnicze i ich występowanie na świecie, przykładowe obszary na świecie i czynniki wpływające na ich gęstość zaludnienia (polecenie do prezentacji multimedialnej) itp. Jeżeli lekcja nie odbywa się w pracowni komputerowej, wówczas uczniowie powinni mieć do dyspozycji tablety lub smartfony, na których będą mogli zapoznać się z e‑materiałem.

• Po zakończonej pracy nauczyciel tworzy nowe grupy w taki sposób, żeby w nowej grupie znalazła się przynajmniej jedna osoba z każdej z pierwotnych grup. Nowe grupy siadają w wyznaczonym przez nauczyciela miejscu.

• Zadaniem uczniów w nowo utworzonych grupa jest przekazać swoją wiedzę, czyli to, co ustalili w poprzednich grupach, swoim kolegom i koleżankom. Ich zadaniem jest nauczenie pozostałych członków swojej nowej grupy odpowiednich treści.

• Po zakończonym zadaniu uczniowie wracają do pierwotnych zespołów i wymieniają się zdobytą wiedzą. Następuje klasowa dyskusja, nad przebiegiem której czuwa nauczyciel.

• Uczniowie wykonują ćwiczenia z bloku „Sprawdź się”. Ochotnicy bądź wskazani przez nauczyciela uczniowie prezentują odpowiedzi. Trudniejsze kwestie wyjaśnia nauczyciel.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, a uczniowie udzielają na nie odpowiedzi.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów, ocenia pracę w grupach, podkreśla mocne i słabsze strony pracy uczniów i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Stworzenie syntetycznej notatki przygotowującej do sprawdzianu z tego rozdziału (np. w formie mapy myśli).

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Grafika interaktywna może posłużyć w fazie realizacyjnej oraz podsumowującej, a także po lekcji (w celu utrwalenia wiadomości) i przed lekcją (strategia odwróconej klasy). Może zostać wykorzystana także na lekcjach dotyczących geografii ludności Polski (zakres podstawowy: XV).