Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Rozmowa z samym sobą. Dziennik w literaturze polskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4) rozumie rolę szyku wyrazów w zdaniu oraz określa rolę jego przekształceń w budowaniu znaczenia wypowiedzi.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;
Lektura uzupełniająca
32) Leopold Tyrmand, Dziennik 1954 (fragmenty);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • definiuje gatunek dziennika;

  • rozpoznaje typ dziennika w literaturze;

  • wskazuje cechy danego typu dziennika w literaturze XX wieku;

  • wyjaśnia problematykę podejmowaną w dziennikach: G. Herlinga‑Grudzińskiego, W. Gombrowicza, Z. Nałkowskiej, M. Dąbrowskiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Nauczyciel pyta uczniów o gatunek dziennika: po czym rozpoznać jego formę i treść? Po ogólnoklasowej dyskusji na temat definicji gatunku, nauczyciel poleca uczniom zapoznać się ze słownikiem w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel informuje uczniów, że będą zajmować się zasygnalizowanym w słowniku rozróżnieniem typów dzienników w literaturze XX wieku. Następnie przedstawia „Wprowadzenie”, cele lekcji i zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i sporządzają notatki na temat typów dzienników i pisarzy. Ważne, by wynotowali, w jakieś fazie twórczości literaci pisali swoje dzienniki.

Praca z multimedium.

Uczniowie porządkują zdobytą wiedzę i wykonują polecenia do multimedium: „Mapa myśli”. Następnie skupiają swoją uwagę na niezwykłym przykładzie dziennika: Dziennika bez samogłosek Aleksandra Wata. Wysłuchują audiobooka a następnie wykonują przyporządkowane polecenia.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej nauczyciel pyta uczniów, czy piszą własne dzienniki. Jeśli tak, jakie z tego czerpią korzyści? Czy dzięki temu się rozwijają, zdobywają wiedzę o samym sobie, a może szlifują warsztat pisarski?

Następnie nauczyciel pyta o współczesne formy dzienników. Może wskazać, że:

współcześnie, w epoce blogów, czyli dzienników internetowych, które prowadzą politycy, aktorzy, gwiazdy mediów, a nawet postacie fikcyjne, zainteresowanie dla zwyczajnego „papierowego” dziennika zmalało. Pisarze jednak w dalszym ciągu wybierają tę formę kontaktu z odbiorcą. Na łamach prasy, a następnie w wydawanych osobno książkach dzielą się z czytelnikami swoimi przemyśleniami na rozmaite aktualne i ważne ich zdaniem tematy. Natomiast pojawienie się zjawiska blogu zmusza do postawienia na nowo pytania o różnicę między dziennikiem intymnym (osobistym) a oficjalnym, literackim. Zachęca też do sformułowania wielu zagadnień związanych z sytuacją nadawcy i odbiorcy takiego zamieszczanego w internecie, nierzadko multimedialnego pamiętnika (oprócz tekstu pojawia się tu często fotografia, film, muzyka). Powstają tu nie tylko kwestie etyczne dotyczące granic szczerości, granic intymności, ale także rodzą się pytania o cel i sens samego przedsięwzięcia, jakim jest blog, pytania o czystość intencji nadawcy i o „prawdę” przekazu na własny temat. Trudno się bowiem nad tym nie zastanawiać, jeśli adresatami blogów pisanych przez osoby publiczne mają być przyszli wyborcy, widzowie, fani itd. Źródło: materiał wydawnictwa Stentor.

Źródło cytatu: materiał wydawnictwa Stentor.

Po ogólnoklasowej dyskusji na temat zaproponowanego stanowiska, nauczyciel prosi uczniów, by wymienili blogi, których czytanie sprawia im przyjemność i są dla nich wartościowym źródłem refleksji o świecie.

Materiały dodatkowe:

  • Rodak Paweł, Między zapisem a literaturą. Dziennik polskiego pisarza w XX wieku, Warszawa 2011.

  • Chmielewska Katarzyna, Strategie podmiotu. „Dziennik” Witolda Gombrowicza, Warszawa 2010.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Audiobook” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Mapa myśli