Autor: Katarzyna Maćkowska

Temat: Kontynuacje filozofii XIX w. w XX w.

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz kontynuacje filozofii pozytywnej w XX w.

• Przedstawisz główne idee neomarksizmu.

• Omówisz związki neopozytywizmu, filozofii języka i filozofii analitycznej z XIX‑wieczną filozofią pozytywną.

• Wyjaśnisz założenia nowego ateizmu.

• Wskażesz wpływ pozytywizmu i marksizmu na nowy ateizm.

• Przeanalizujesz fragmenty tekstów filozofów XX w., odnajdując w nich idee zapoczątkowane w filozofii XIX w.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpoznaje związki między filozofią a innymi działami kultury europejskiej, zwłaszcza między filozofią a sztuką (w tym literaturą piękną), religią i nauką;

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• schemat;

• mapa myśli;

• praca z tekstem.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Czy potrafisz wskazać we współczesnym świecie idee będące spadkiem filozofii pozytywizmu i marksizmu? Czy domyślasz się, jakie zmiany zaszły w sposobie myślenia o świecie, że takie nurty w ogóle się pojawiły?

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Klasa dzieli się na trzy zespoły. Nauczyciel przydziela każdej grupie jedno z zagadnienień:
   – Pozytywizm i neopozytywizm,
   – Marksizm i neomarksizm,
   – Ateizm i nowy ateizm.
   Zadaniem uczniów jest przygotowanie map myśli/pojęć, których centralnym punktem jest wskazane zagadnienie. Dodatkowo uczniowie przygotowują analizę tekstów źródłowych przypisanych do danego zagadnienia, odpowiadając na pytania:
   – Co opisuje dany tekst?
   – Jaka jest główna teza/tezy podanego fragmentu tekstu?
   – W jaki sposób tekst łączy się z daną problematyką?
   Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Schemat”, a następnie czyta polecenia:
   – Omów związki neopozytywizmu, filozofii języka i filozofii analitycznej z XIX‑wieczną filozofią pozytywną.
   – Przedstaw wpływ pozytywizmu i marksizmu na nowy ateizm.
   Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie indywidualnie rozwiązują ćwiczenia nr 1–2, 5 i 7–8. Omówienie wyników na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, a następnie wszyscy wspólnie omawiają: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

Praca domowa:

1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 3–4 i 6.

Materiały pomocnicze:

• Migasiński J., Filozofia nowożytna, Warszawa 2011.

• Słomski W., Pozytywizm – neopozytywizm: błędy, trudności, niekonsekwencje, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Schemat” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.