Dla nauczyciela
Scenariusz lekcji
Autor: Ilona Kułak
Przedmiot: biologia
Temat: Cykl rozwojowy sosny
Grupa docelowa: uczniowie III etap edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
omawia etapy cyklu rozwojowego sosny;
wskazuje różnice w budowie pomiędzy kwiatem męskim i żeńskim roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;
przedstawia budowę kwiatów męskich i żeńskich roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;
analizuje sposób powstawania gametofitów roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej;
omawia proces zapylenia i zapłodnienia oraz powstawania nasion u roślin nagonasiennych na przykładzie sosny zwyczajnej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm;
strategia operacyjna.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczenia przedmiotowe z wykorzystaniem e‑materiału;
doświadczenie;
obserwacja makroskopowa;
rozmowa nauczająca.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
okazy zasuszone szyszek żeńskich sosny lub zatopione w żywicach syntetycznych – zestaw doświadczalny: woda, słoik lub szklanka, szyszki sosny dwuletnie (zdrewniałe).
Przed lekcją
Uczniowie dzień przed lekcją przygotowują doświadczenie wraz z jego dokumentacją fotograficzną. Znajdują pod drzewem sosny dwie zdrewniałe dwuletnie szyszki. Jedną z nich umieszczają w słoiku/szklance z wodą na 2 godz. Następnie tę samą mokrą szyszkę umieszczają w cieple (na grzejniku/na słońcu) również na 2 godz. Zapisują w zeszytach obserwacje i wnioski.
Przebieg zajęć
Faza wstępna
Nauczyciel, korzystając z wprowadzenia do e‑materiału, przedstawia charakterystykę sosny zwyczajnej jako pospolitego przedstawiciela roślin nagonasiennych w Polsce.
Nauczyciel przedstawia temat i cel lekcji.
Faza realizacyjna
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału, analizując elementy budowy organów rozrodczych sosny.
Wybrane osoby omawiają budowę męskich i żeńskich gametofitów sosny, wskazując ich elementy na grafikach w sekcji „Przeczytaj”, wyświetlonych przez nauczyciela na tablicy interaktywnej.
Nauczyciel pokazuje uczniom zasuszone/zamoczone w żywicy syntetycznej okazy kwiatostanów żeńskich sosny i omawia je.
Uczniowie na forum klasy omawiają doświadczenie wykonane dzień przed lekcją. Stwierdzają, że szklanka wody symulowała warunki środowiska o dużej wilgotności powietrza (deszcz), a grzejnik/słońce – o niskiej wilgotności. Przedstawiają obserwacje i wnioski. Stwierdzają, że w warunkach dużej wilgotności szyszki się zamykają, a w niskiej – otwierają. Jest to związane ze sposobem i warunkami rozsiewania nasion: do rozsiewania nasion sosna preferuje niską wilgotność powietrza i gleby.
Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną, obrazującą kolejne etapy cyklu rozwojowego sosny w czasie. Ochotnicy omawiają poszczególne etapy, korzystając z tekstu bazowego e‑materiału. Uczniowie, pracując w parach, wykonują polecenia odnoszące się do symulacji. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów i w razie potrzeby wyjaśnia ich wątpliwości. Chętne pary przedstawiają wyniki swojej pracy na forum klasy. Nauczyciel ocenia poprawność rozumowania uczniów, koryguje ewentualne błędy.
Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Ochotnicy przedstawiają swoje rozwiązania na forum klasy.
Nauczyciel ocenia poprawność wykonanych zadań, zgodnie z przyjętymi wcześniej kryteriami (IZ). Weryfikuje, czy rozumowanie uczniów jest prawidłowe, koryguje ewentualne błędy.
Faza podsumowująca
Uczniowie, pracując w parach, wykonują podsumowujące lekcję ćwiczenie interaktywne nr 5.
Nauczyciel wyświetla na rzutniku symulację interaktywną bez legendy. Wybrani uczniowie opisują krótko poszczególne etapy cyklu rozwojowego sosny i uzupełniają schemat w zeszycie jako notatkę z lekcji.
Praca domowa
Odszukaj w dostępnych źródłach lub materiałach multimedialnych informacje o tym, jaki typ nasion wytwarza sosna i czym różnią się one od nasion roślin okrytozalążkowych.
Materiały pomocnicze:
Alternatywnym podsumowaniem może być film edukacyjny wyprodukowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON Sp. z o.o. pt. Biologia zakres rozszerzony klasa 1 lo Nagonasienne, dostępny w serwisie YouTube.
Literatura:
Neil Campbell i in., Biologia, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2012.
Encyklopedia PWN, wersja internetowa.
Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski, Botanika. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania symulacji interaktywnej
Symulacja interaktywna może również zostać wykorzystane na zasadzie porównania na lekcji o przemianie pokoleń mchów, paprociowych, widłakowych, skrzypowych oraz okrytonasiennych.