Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Jak komunikaty pozajęzykowe wpływają na odbiór wypowiedzi?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji Uczeń:

• bierze udział w dyskusji na temat wiarygodności zasady 10 \ 30 \ 60;

• omawia typy komunikatów pozajęzykowych;

• charakteryzuje własną mowę ciała;

• poddaje refleksji fragment tekstu o różnicach w komunikacji językowej różnych krajów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od informacji przygotowanej na podstawie tekstu J. Gniteckiego, Kompetencje i zwiększanie szans edukacyjnych nauczycieli w cyklu życia w warunkach postępującej globalizacji, [w:] W poszukiwaniu wyznaczników kompetencji nauczyciela XXI wieku, pod red. E. Kozioł i E. Kobyłeckiej, Zielona Góra 2002, s. 63, data dostępu: 23.08.2021
   Aby odczytać komunikaty pozasłowne, należy umieć odpowiednio interpretować mowę ciała, mimikę i gesty. Antropolog Albert Mehrabian odkrył, że w procesie komunikowania się jedynie 7% informacji przekazują słowa, 38% brzmienie głosu i aż 55% zachowania niewerbalne. Podobne wyniki uzyskał amerykański psycholog Ray Birdwhistell. Jego badania dowodzą, że w konwersacjach bezpośrednich 35% informacji pochodzi ze słów i aż 65% z ekspresji niewerbalnej. Na tej podstawie została sformułowana zasada dotycząca skutecznego przekazu — zasada 10\30\60. Mówi ona o tym, że 10% zależy od tego, co mówimy, zaś 30% od tego, jak mówimy, czyli od tonu głosu, sposobu artykułowania, precyzji wypowiedzi. W 60% skuteczny przekaz informacji zależy od mowy ciała, a więc zachowań towarzyszących rozmowie i sygnalizujących nasze nastawienie psychiczne.

2. Uczniowie dyskutują między sobą, czy w ich życiu sprawdza się rzeczywiście zasada 10\30\60.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel pyta uczniów, które typy komunikatów pozajęzykowych znali, a które odkryli dopiero podczas zajęć.

2. Uczniowie zapoznają się ze schematem interaktywnym. Analizują treści zawarte w sekcji multimedialnej wspólnie z nauczycielem. Następnie wykonują indywidualnie polecenie 1. Polecenie 2 może przybrać formę rozmowy - chętni uczniowie wypowiadają się na temat swojej mowy ciała w bieżącej chwili.

3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”, dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1, 2, 3, 4, 5. Po każdym ćwiczeniu wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel komentuje. Ćwiczenia 6 i 7 wykonywane są wspólnie.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel na zakończenie zajęć przytacza fragment tekstu (jako ciekawostkę oraz pokazanie różnic między kulturą krajów). Po wysłuchaniu materiału uczniowie dzielą się swoimi refleksjami na temat komunikacji pozajęzykowej.
   Chińczycy reprezentują kulturę mocno propartnerską, ceremonialną i hierarchiczną zarówno w zakresie biznesowym, jak i rodzinnym. Preferowany jest mało otwarty, oszczędny w gestach i słowach sposób wyrażania się. Podczas pierwszych kontaktów biznesowych należy zadbać o zbudowanie wzajemnego zaufania i dobrych relacji. Dla Chińczyków bardzo ważne jest życie w harmonii z innymi ludźmi, unikanie konfliktów i bezpośredniej konfrontacji, do której Polacy są przyzwyczajeni. Mieszkańcy Chin są zazwyczaj bardzo powściągliwi, mówią cicho, nigdy nie przerywają wypowiedzi drugiej osobie, zwłaszcza jeśli ma od nich wyższy status. Bardzo dobrze znoszą milczenie, nie wywołuje ono poczucia dyskomfortu, lecz stanowi wyraz okazania szacunku rozmówcy. W wielu sytuacjach biznesowych i rodzinnych bardzo ważnym aspektem jest ceremonialność, co także wiąże się z okazywaniem szacunku. Hierarchiczność stanowi jedną z podstawowych zasad funkcjonowania społeczeństwa chińskiego, dlatego różnice w statusie społecznym są bardzo często podkreślane. To właśnie hierarchiczność powoduje, że Chińczyk milczy, mimo że nie do końca rozumie polecenie swojego szefa. Milczenie jest oznaką okazania szacunku osobie, która zajmuje wyższą pozycję społeczną. W związku z hierarchicznością młodzi ludzie i kobiety w chińskich przedsiębiorstwach mają mniejszy wpływ na negocjacje, ich zdanie często nie jest brane pod uwagę, ponieważ kultura chińska jest patrymonialna – kobiety bardzo rzadko osiągają wysoką pozycję społeczną. Młodzi ludzie są z kolei postrzegani jako zbyt mało doświadczeni, dlatego nie traktuje się ich z takim samym poważaniem w relacjach biznesowych.
   W kontaktach personalnych Chińczycy, w przeciwieństwie do Polaków, bardzo oszczędnie gestykulują, a niewiele wyrażają za pomocą mimiki twarzy. Zachowują także dużo większy dystans – przestrzeń personalna jest określana m.in. długością ręki. Polacy nie unikają dotyku, dla nas jest on naturalny i wynika z sympatii, natomiast Chińczyk bardzo nie lubi, kiedy dotyka go ktoś obcy. Wyjątkiem są sytuacje powitania i pożegnania, kiedy wystarczy uścisk dłoni. W relacjach biznesowych Chińczycy są bardzo ostrożni, na pewno na pierwszym spotkaniu nie podejmą żadnej decyzji, co ma ścisły związek z obawą o utratę twarzy.
   Maria Giryn‑Boudy, Różnice komunikacji niewerbalnej w Polsce i Chinach, https://www.ejournals.eu/pliki/art/19035/

Praca domowa:

1. Odwołując się do wiadomości z lekcji i multimedium, zastanów się, na co może wskazywać komunikat pozajęzykowy oznaczający postawę dominującą. Sformułuj swoje stanowisko i uzasadnij je.

Materiały pomocnicze:

• P.G. Zimbardo, F.L. Ruch, Komunikowanie się bez słów, [w:] P.G. Zimbardo, F.L. Ruch, Psychologia i życie, PWN, Warszawa 1988.

• Z. Nęcki, Komunikacja międzyludzka, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.