Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Temat: Związki składniowe liczebnika z rzeczownikiem. Zasady poprawnościowe

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• przedstawia różnicę między związkiem rządu a związkiem zgody w relacji gramatycznej liczebnika i rzeczownika;

• wyjaśnia najważniejsze zasady poprawnej odmiany liczebników i rzeczowników;

• wskazuje na odstępstwa od zasad i wyjątki w sytuacji odmiany liczebników i rzeczowników i uzasadnia je;

• odmienia różne typy liczebników i towarzyszących im rzeczowników.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• pogadanka heurystyczna.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

Nauczyciel rozpoczyna lekcję od pytania: który obecnie mamy rok? Następnie weryfikuje poprawną odpowiedź i wyjaśnia, że w najprostszych sytuacjach często stosujemy niepoprawne formy. Najczęściej dotyczy to związków liczebników z rzeczownikami, które będą tematem zajęć.

Nauczyciel prezentuje uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, jej cele i zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”, w tym z różnicą między związkiem zgody a związkiem rządu w przypadku składniowych związków liczebnika z rzeczownikiem. Następnie przystępują do wykonania ćwiczeń w sekcji: „Film edukacyjny”, a dopiero po ogólnoklasowej weryfikacji odpowiedzi, zapoznają się z filmem edukacyjnym z udziałem dr Agaty Hąci. Po wysłuchaniu wykładu wykonują przyporządkowane do multimedium polecenia.

Faza podsumowująca

Uczniowie przystępują do rozwiązania quizu w sekcji „Gra edukacyjna”. Po omówieniu wyników z nauczycielem, uczniowie mogą wykonać jeszcze jedno ćwiczenie:

Proszę zapisać słownie właściwe liczebniki, a wyrazy podane w nawiasach zastowwać w odpowiedniej formie.

Spośród 1852 osób, które brały udział w konkursie, tylko 22 udało się dostać do finału (czworo zawodnicy) zabrakło po 2,5 (punkt), a (dwoje) – po 4 (punkt). Oboje (pechowiec, pochodzić) z Poznania. Pani Maria, na którą liczyło (3,5‑tysięczne) grono widzów, miała pecha – potrafiła powiedzieć wszystko o 2342 (aktor) z Hollywood, lecz nie wiedziała nic o Gustawie Holoubku. Przez to zdobyła o 3 (procent) punktów mniej niż sądziła. Takie przykre niespodzianki przydarzały się też (szereg, inne osoby). Pan Jarosław wyliczył sobie przed konkursem, że uzyska co najmniej 180,5 (punkt), co odpowiadałoby 77 (procent) testu. Tymczasem zamiast spodziewanych pytań o najnowsze osiągnięcia techniki, dostał pytania dotyczące swojej rodziny. Był tak tym zaskoczony, że zapomniał opowiedzieć o (swoje 4 dzieci). Nie pamiętał też, że przed 35 (lata) oświadczył się żonie w sylwestra, parę minut przed (wpół do, dwunasta). ze zdenerwowania powiedział o (szereg, niepotrzebne rzeczy) i w sumie mówił 2,5 (raz) dłużej, niż powinien był. Dostał za to 15,5 (punkt karny), więc mógł już przestać marzyć o 77 (procent). Uzyskał jedynie 33 (procent), ale cóż można zrobić z 33 (procent)? Pani Mirosława była pewna, że będzie opowiadać o historii. Ten temat przecież wylosowała przed 1,5 (miesiąc) w eliminacjach. Tymczasem kazano jej wyszukać wady w 33 (sanie), opowiadać o 10 (skrzypcach) i przyglądać się 12 (zabytkowe drzwi), aby później o nich opowiadać. Nie udało jej się więc zdobyć 80,5 (procent) punktów, a taka liczba była potrzebna, by przejść do następnego etapu.

Formy i normy, red. K. Kłosińska, Warszawa 2014, 67.

Odpowiedzi:

• tysiąca ośmiuset pięćdziesięciu dwóch

• dwudziestu dwóm I dwudziestu dwu /dwudziestu dwom

• Czworgu zawodnikom

• dwa i pół punktu

• dwojgu

• cztery punkty

• Oboje pechowców pochodziło

• trzyipółtysięczne

• dwóch tysiącach trzystu czterdziestu dwóch/ dwóch tysiącach trzystu czterdziestu dwu / dwóch tysiącach trzystu czterdzieściorgu dwóch / dwóch tysiącach trzystu czterdzieściorgu dwu

• trzy procent

• szeregowi innych osób

• sto osiemdziesiąt i pół punktu

• siedemdziesięciu siedmiu procentom

• swoich czworgu dzieciach

• trzydziestoma pięcioma laty

• przed wpół do dwunastej

• szeregu niepotrzebnych rzeczy

• dwa i pól razy

• piętnaście i pół punktu karnego

• siedemdziesięciu siedmiu procentach

• trzydzieści trzy procent

• trzydziestoma trzema procentami

• przed półtora miesiąca

• trzydzieściorgu sześciorgu saniach

• dziesięciorgu skrzypcach

• dwanaściorgu zabytkowym drzwiom

• osiemdziesięciu i pól procent punktów

Materiały dodatkowe:

• Danuta Buttler, Halina Kurkowska, Halina Satkiewicz, Kultura języka polskiego: zagadnienia poprawności gramatycznej, Warszawa 1973.

• Stanisław Mędak, Liczebnik też się liczy. Gramatyka liczebnika z ćwiczeniami: poziom średni ogólny, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.