Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Maćkowska
Przedmiot: Filozofia
Temat: Kurs logiki: lekcja 22. Istota definicji: przesunięcie kategorialne i błędne koło definicyjne
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Poznasz dwa bardzo częste błędy definicyjne: błędne koło i przesunięcie kategorialne.
Zrozumiesz wszechstronność zastosowania znajomości tych błędów oraz sposobów ich unikania.
Poćwiczysz rozpoznawanie i naprawianie definicji zawierających te błędy.
Cele operacyjne. Uczeń:
poznaje dwa bardzo częste błędy definicyjne: błędne koło i przesunięcie kategorialne;
rozumie wszechstronność zastosowania znajomości tych błędów oraz sposobów ich unikania;
ćwiczy rozpoznawanie i naprawianie definicji zawierających te błędy.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie dowolnego wybranego fragmentu Sumy teologicznej św. Tomasza z Akwinu, ale takiego, w którym św. Tomasz dostrzega i usuwa błąd przesunięcia kategorialnego.
Faza wprowadzająca:
Podanie tematu i celu lekcji.
Nauczyciel prosi wybranych uczniów komentarz do lektury (praca domowa), w szczególności dopytuje o metodę, za pomocą której św. Tomasz rozstrzyga trudności. Nauczyciel komentuje spostrzeżenia uczniów, naprowadzając ich na błąd przesunięcia kategorialnego.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.
Nauczyciel dobiera uczniów w trójki. Każda trójka ma za zadanie ułożyć definicję, która jest albo poprawna, albo zawiera sprytnie zakamuflowany błąd przesunięcia kategorialnego lub błędne koło definicyjne.
Nauczyciel prosi kolejne trójki o przedstawienie wyników swojej pracy, podczas gdy zadaniem reszty klasy jest wskazanie, czy wyjaśnienie istotnie zawiera błąd i na czym on polega. Nauczyciel komentuje efekt każdego takiego dochodzenia.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1‑4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 5–8. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wspólnie z uczniami poddaje refleksji proces dydaktyczny: czego się uczniowie nauczyli, czy osiągnęli założone cele?
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczeń ma za zadanie znalezienie obszaru doświadczenia lub wiedzy, w których współcześnie może często dochodzić do przypadków przesunięcia kategorialnego. Dlaczego tak jest?
Materiały pomocnicze:
Silberman M., Uczymy się uczyć, Gdańsk 2005.
Walczak P., Metody aktywizujące w nauczaniu filozofii, w: „Analiza i egzystencja” 10 (2009).
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Animacja” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.