Dla nauczyciela
Autor: Monika Spławska‑Murmyło
Przedmiot: filozofia
Temat: Początki filozofii
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
I. Pojęcie filozofii. Uczeń:
1) przedstawia etymologię słowa filozofia.
II. Pierwsze pytanie filozoficzne: co stanowi archē świata? Uczeń:
1) rozróżnia znaczenia słowa archē;
2) kojarzy imiona jońskich filozofów przyrody (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) z przyjętymi przez nich zasadami (woda, bezkres, powietrze);
4) dostrzega w metodzie jońskich filozofów przyrody zalążek empirycznej metody naukowej: obserwacja zjawisk przyrodniczych oraz wysuwanie hipotez wyjaśniających te zjawiska.
III. Pierwsze spory filozoficzne. Uczeń:
1) analizuje pytanie „czy istnieje jedna zasada, czy wiele zasad rzeczywistości?” oraz w jego kontekście rekonstruuje spór między monizmem (np. Tales) a pluralizmem (np. Empedokles);
2) dyskutuje na temat „czy rzeczywistość w swej istocie jest zmienna, czy niezmienna?”, przedstawiając argumenty na rzecz wariabilizmu (Heraklit) oraz statyzmu (eleaci);
3) dostrzega w rozumowaniach eleatów zalążek procedury dowodzenia (Parmenides) oraz argumentacji typu reductio ad absurdum (paradoksy Zenona z Elei).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
przedstawia pierwszych filozofów;
wyjaśnia, dlaczego Grecja jest kolebką cywilizacji europejskiej, zauważa też rozwój cywilizacjyjny, w tym rozwój myśli filozoficznej, w innych częściach świata w podobnym okresie historycznym;
analizuje chronologię występowania szkół i myśli filozoficznych, wskazuje powiązania między nimi.
Strategie nauczania:
konstruktywizm.
Metody i techniki nauczania:
metoda ćwiczeń przedmiotowych;
dyskusja;
gra quizowa.
Formy zajęć:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją
Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przygotowanie prezentacji na temat szkół filozoficznych i rozwoju myśli filozoficznej w krajach innych niż starożytna Grecja.
Faza wstępna
Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.
Dyskusja z uczniami o znaczeniu słowa „filozofia”.
Prezentacje na temat szkół filozoficznych i rozwoju myśli filozoficznej na świecie. Słuchacze notują najważniejsze nurty i założenia. Następnie zadają prezentującym dodatkowe pytania.
Faza realizacyjna
Praca w grupach z tekstem e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu, informacji zawartych w osi czasu (multimedium bazowe) oraz wcześniejszych prezentacji układają pytania do quizu dla innych grup. Następnie nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na ilość poprawnych odpowiedzi).
Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.
Praca indywidualna uczniów nad zestawem ćwiczeń. Ćwiczenia 1‑6 uczniowie realizują na lekcji, zadania 7 i 8 nauczyciel zaleca do realizacji w domu.
Dyskusja: kim bylibyśmy bez greckich filozofów?
Faza podsumowująca
Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące:
Kto miał największy wpływ na rozwój filozofii w basenie Morza Śródziemnego?
Jakie inne nurty filozoficzne rozwijały się na świecie w podobnym czasie?
Zadanie domowe:
Wybierz jedną ze szkół filozoficznych przedstawionych w e‑materiale i przygotuj plakat, na którym opiszesz jej założenia.
Materiały pomocnicze:
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, tom 1, Warszawa 2005.
Wskazówki metodyczne:
Nauczyciel może wykorzystać oś czasu do pracy w grupach, przydzielając zespołom uczniowskim kolejne części osi do pogłębionego opracowania na podstawie dodatkowych materiałów.