Autor: Katarzyna Lewandowska

Temat: Stereotypy językowe na przykładzie języka polskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• omawia przykłady stereotypów;

• wymienia cechy stereotypów na podstawie przeprowadzonej dyskusji,

• podaje argumenty na pozytywne i negatywne działanie stereotypów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Uczniowie zapoznają się z umieszczonymi w e‑materiałach informacjami o stereotypach językowych na przykładzie języka polskiego. Sporządzają mapę myśli dotyczącą stereotypów językowych na przykładzie języka polskiego.

2. Przedstawienie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla konturową mapę Polski i Europy. Uczniowie uzupełniają ją przykładami stereotypów dotyczących narodów, regionów, miast. Każdy stereotyp powinien zostać omówiony.

2. Kolejnym etapem lekcji jest dyskusja: Czy wszystkie te określenia są prawdziwe? Podsumowaniem dyskusji powinny być wnioski dotyczące cech stereotypu:
   - uproszczony, schematyczny, skrótowy obraz osób, grup społecznych, narodowości.

3. Następnie uczniowie zapoznają się z tekstem e‑materiału oraz filmem z wykładem prof. Markowskiego.
   Do map konturowych dodają informacje:
   - dlaczego stereotypy funkcjonują w języku;
   - jak powstają stereotypy;
   - jakie funkcje pełnią;
   - na czym polega wartościowanie rzeczywistości w stereotypach.

4. Nauczyciel prezentuje uczniom film pt. Stereotypy w języku dostępny w e‑materiale. Prosi, aby uczniowie w trakcie oglądania filmu zwrócili uwagę m.in. na kwestię stereotypowego wartościowania rzeczywistości.
   Po obejrzeniu filmu uczniowie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1 i 2 z tej sekcji.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Zbierają argumenty na pozytywne i negatywne działanie stereotypów.
   Przykłady:
   - podają schematyczny obraz osób, grup, stosunków społecznych;
   - powstają na podstawie niepełnej i często fałszywej wiedzy o świecie;
   - utrwalone jednak przez tradycję;
   - trudne do zmiany;
   - nie muszą być słuszne;
   - nie muszą być uzasadnione;
   - wpływają na procesy decyzyjne człowieka;
   - opisują rzeczywistość w sposób: skrótowy i uproszczony;
   - dają poczucie przynależności;
   - dają gotowe wzorce myślenia;
   - dają gotowe wzory zachowania;
   - porządkują myślenie o świecie;
   - oszczędzają wysiłku poznawczego;
   - dają poczucie przynależności i bezpieczeństwa;
   - pomagają przewidzieć zachowania innych;
   - służą zaspokojeniu ludzkiej potrzeby bezpieczeństwa;
   - ułatwiaj uzyskanie tożsamości jednostkowej;
   - sprzyjają kształtowaniu tożsamości grupowej.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Audiobook”.

Materiały pomocnicze:

• https://www.sjikp.us.edu.pl/wp‑content/uploads/2017/05/romualda_pietkowa.pdf

• Markowski A., Pawelec R., Wielki słownik wyrazów obcych i trudnych, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.