Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Obraz rewolucji w Przedwiośniu – o powieści politycznej Stefana Żeromskiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
IV. Samokształcenie.
1) rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
9) wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
31) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omawia tematykę Przedwiośnia;

  • wyjaśnia zmianę stosunku Cezarego do rewolucji;

  • tworzy ogólną charakterystykę pisarza politycznego;

  • ocenia postawę Cezarego Baryki.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przypomnienie tematyki Przedwiośnia, skupiając się na okresie po I wojnie światowej. Nauczyciel zwraca uwagę,
    że Przedwiośnie nie było jedyną powieścią okresu międzywojennego, poruszającą problematykę odrodzenia państwa polskiego. Podaje inne przykłady: Generał Barcz Juliusza Kadena‑Bandrowskiego czy Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga.

  2. Nauczyciel przedstawia cele lekcji oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” i zapisują odpowiedzi na pytania:
    - Dlaczego Przedwiośnie można odczytać jako powieść polityczną?
    - W jaki sposób zostały zaprezentowane w utworze idee polskich komunistów?
    - Kim jest narrator auktorialny?
    - Jakie fakty historyczne znalazły odzwierciedlenie w Przedwiośniu?

  2. Uczestnicy lekcji zapoznają się z mapą myśli i wyjaśniają samodzielnie, z czego wynikała zmiana stosunku Cezarego Baryki do rewolucji. Następnie w parach piszą odpowiedź na temat tego, czym był spowodowany ambiwalentny stosunek emocjonalny młodego Baryki do czynu rewolucyjnego.

  3. Uczniowie analizują hasło pisarze ze Słownika Literatury Polskiej XX wieku (mogą korzystać z interentowych źródeł za pomocą telefonów), zwracając uwagę na role przypisywane literatom. Na tej podstawie wskazują funkcje, jakie można by przypisać Stefanowi Żeromskiemu. Argumentują swój wybór. W oparciu o postawę Żeromskiego uczniowie tworzą ogólną charakterystykę pisarza politycznego.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dzielą się na grupy i rozwiązują ćwiczenia interaktywne. Odpowiedzi omawiają z nauczycielem.

  2. Nauczyciel prosi uczniów, aby scharakteryzowali i ocenili postawę Żeromskiego oraz jego poglądy. Na zakończenie uczestnicy lekcji odpowiadają na pytania:
    - Jakie zadania stawiał autor przed Polakami?
    - Dlaczego Żeromskiego nazywa się “sumieniem polskiej literatury”? Czy słusznie?

Praca domowa:

  1. Napisz, jak oceniasz postawę Cezarego Baryki w początkowym etapie rewolucji. Twoja wypowiedź powinna liczyć przynajmniej sześć zdań.

Materiały pomocnicze:

  • Zdzisław Adamczyk, „Przedwiośnie”. Prawda i legenda, Poznań 2001.

  • Zdzisław Jerzy Adamczyk, Wstęp, [w:] Stefan Żeromski, Przedwiośnie, oprac. Z. J. Adamczyk, Wrocław 1982.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się