SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Opisujemy cechy klimatu lokalnego miejsca zamieszkania

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy/rozszerzony, klasa I

Podstawa programowa

Zakres podstawowy: III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

5) opisuje przebieg roczny temperatur powietrza i opadów atmosferycznych we własnym regionie oraz podaje cechy klimatu lokalnego miejsca zamieszkania.

Zakres rozszerzony: III. Dynamika procesów atmosferycznych: pionowa budowa atmosfery, zjawiska i procesy w atmosferze, przestrzenne zróżnicowanie elementów klimatu, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

5) na podstawie własnych obserwacji i innych źródeł informacji identyfikuje czynniki warunkujące mikroklimat miejsca, w którym zlokalizowana jest jego szkoła.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia cechy klimatu lokalnego swojego regionu i miejsca zamieszkania/nauki,

• określa czasową i przestrzenną zmienność cech klimatu lokalnego swojego regionu i miejsca zamieszkania/nauki,

• określa uwarunkowania meteorologiczne i niemeteorologiczne cech klimatu lokalnego swojego regionu i miejsca zamieszkania/nauki.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, eksperymentalno‑obserwacyjna

Formy zajęć: praca w grupach

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, szkolna przenośna stacja pogodowa (w wariancie terenowym), papier milimetrowy, ołówki, pisaki, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Dane z serwisu IMGW dotyczące klimatu Polski: klimat.imgw.pl.

Olszewski K., Jak prowadzić obserwacje meteorologiczne?, zycieaklimat.edu.pl (dostęp 29.03.2021).

PRZEBIEG LEKCJI (wariant terenowy)

Przed lekcją uczniowie podzieleni na grupy (liczebność grup określa nauczyciel), w wytypowanych w pobliżu szkoły miejscach różniących się pokryciem terenu (las, teren zadrzewiony, teren rolniczy, teren trawiasty, teren zabudowany itp.), ukształtowaniem terenu (równina, stok, dno doliny, obniżenia itp.), obecnością obiektów wodnych (teren pozbawiony obiektów wodnych, sąsiedztwo rzeki, jeziora, mokradła itp.) prowadzą pomiary temperatury i wilgotności powietrza oraz kierunku i prędkości wiatru na wysokości 1,50 m – pomiary powinny być powtórzone kilkakrotnie w tych samych punktach przy różnych stanach pogody (każda grupa wykonuje pomiary w innym terminie); uczniowie notują wyniki pomiarów i obserwacji w tabeli.

Proponowana tabela do rejestracji wyników pomiarów:

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematyki zajęć poprzez zdefiniowanie pojęcia „klimat lokalny” oraz przypomnienie kształtujących go czynników – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest przedstawienie i zinterpretowanie wyników obserwacji i pomiarów terenowych oraz opis cech klimatu lokalnego.

• Prezentacja uczniom audiobooka dotyczącego określania cech klimatu lokalnego.

• Przedstawienie na forum klasy wyników obserwacji i pomiarów terenowych przez poszczególne grupy w postaci prezentacji multimedialnej zawierającej dane pomiarowe, podstawowe i opracowane np. w postaci wykresów charakteryzujących klimat lokalny; wnioski dotyczące wpływu meteorologicznych i niemeteorologicznych czynników na jego kształtowanie.

• Dyskusja w grupach, podczas której uczniowie na podstawie wyników wszystkich przeprowadzonych obserwacji i pomiarów terenowych opisują klimat lokalny analizowanego terenu i określają ogólne prawidłowości kształtowania klimatu lokalnego przez czynniki meteorologiczne i niemeteorologiczne; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia itp.; proponowane zagadnienia do dyskusji:

  • wpływ użytkowania terenu na prędkość wiatru, temperaturę i wilgotność powietrza (z wyznaczeniem różnic w terenach leśnych/zadrzewionych, nieleśnych/otwartych i zabudowanych),

  • wpływ ukształtowania terenu (z wyznaczeniem różnic w terenach wyniesionych i obniżonych, np. den dolin),

  • wpływ sąsiedztwa obiektów wodnych i mokradeł na temperaturę i wilgotność powietrza,

  • wpływ stanów pogodowych (zachmurzenie, brak zachmurzenia, silny wiatr, słaby wiatr, cisza, opad itp.) na temperaturę i wilgotność powietrza.

• Podsumowanie przez nauczyciela, przy udziale uczniów, prezentowanych w dyskusji treści mające na celu określenie ogólnych cech klimatu lokalnego badanego terenu i ich uwarunkowań.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.

• Wykonanie wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

• Sporządzenie notatki zawierającej podsumowanie wyników badań i obserwacji terenowych oraz opis cech klimatu lokalnego.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook oraz grafiki zawarte w e‑materiałach mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących cech klimatu Polski. Znajdą one także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego atmosfery.

PRZEBIEG LEKCJI (wariant kameralny)

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematyki zajęć poprzez przypomnienie cech klimatu Polski, zdefiniowanie pojęcia „klimat lokalny” oraz kształtujących go czynników – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest zinterpretowanie wyników pomiarów meteorologicznych uzyskanych ze stacji meteorologicznej położonej najbliżej szkoły oraz opis cech klimatu lokalnego.

• Prezentacja uczniom audiobooka dotyczącego określania cech klimatu lokalnego.

• Podział uczniów na grupy (liczebność określa nauczyciel), omówienie zasad graficznej prezentacji wyników pomiarów i ich czasowej zmienności (wykresy rocznej zmiany temperatury, wilgotności powietrza, sumy opadów, róża wiatrów).

• Rozdanie uczniom danych ze stacji meteorologicznej obejmujących średnie miesięczne: temperatury powietrza, wilgotności powietrza, sumy opadów, kierunku wiatrów, prędkości wiatrów – każda grupa analizuje jeden parametr klimatu lokalnego.

• Praca w grupach polegająca na sporządzeniu wykresów przedstawiających przebieg analizowanych parametrów meteorologicznych w roku oraz określenie prawidłowości ich zmienności w czasie i przyczyn zmian.

• Prezentacja na forum klasy rezultatów pracy w grupach, w tym sporządzonych wykresów – po zakończeniu każdej prezentacji krótka dyskusja z udziałem wszystkich uczniów dotycząca omawianego przypadku; nauczyciel moderuje dyskusję, czuwa nad jej przebiegiem, zadaje pomocnicze pytania, weryfikuje poprawność wypowiedzi, wprowadza uzupełnienia itp.

• Podsumowanie przez nauczyciela, przy udziale uczniów, prezentowanych w dyskusji treści mające na celu określenie ogólnych cech klimatu lokalnego badanego terenu i ich uwarunkowań.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.

• Wykonanie wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

• Sporządzenie notatki zawierającej opis cech klimatu lokalnego analizowanego terenu oraz różnic w stosunku do cech klimatu Polski.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Audiobook oraz grafiki zawarte w e‑materiałach mogą być wykorzystane podczas innych zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących cech klimatu Polski. Znajdą one także zastosowanie podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego atmosfery.