Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Wspomnienia żołnierskie Aleksandra Fredry na podstawie pamiętnika Trzy po trzy

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • pozna okoliczności powstania pamiętnika Aleksandra Fredry Trzy po trzy;

  • scharakteryzuje narratora pamiętnika Trzy po trzy;

  • wskaże główne cechy tekstu Aleksandra Fredry.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z tekstem Aleksandra Fredry Trzy po trzy i w dostępnych źródłach szukają informacji na temat kontekstu historycznego. Przygotowują prezentację związaną z tym zagadnieniem.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

  2. Wskazane osoby prezentują prace, które wykonały przed lekcją. W ten sposób wprowadzamy uczniów w świat żołnierskich wspomnień.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z Wprowadzeniem i sekcją „Przeczytaj”. Następnie chętne osoby zajmują dwa miejsca w wewnętrznym kręgu (pozostali uczniowie wraz z nauczycielem zajmują miejsca w kręgu zewnętrznym) i rozpoczynają rozmowę dotyczącą głównych cech tekstu Aleksandra Fredry. Jeśli któraś z osób z zewnętrznego kręgu chciałaby coś dodać lub o coś zapytać, siada na wolnym krześle obok głównych rozmówców. Jeśli uczniowie z wewnętrznego kręgu nie znają odpowiedzi, wspiera ich nauczyciel lub ktoś z zewnętrznego kręgu.

  2. Po zakończonej rozmowie uczniowie wysłuchają wykładu prof. dr. hab. Mariana Ursela, a następnie definiują, czym jest sternizm. Wskazują jego elementy w pamiętniku Aleksandra Fredry Trzy po trzy.

  3. Uczniowie zapoznają się z prezentacją i wskazują podobieństwa i różnice między pamiętnikiem Aleksandra Fredry Trzy po trzy a barokowymi PamiętnikamiJana Chryzostoma Paska. Następnie charakteryzują narratora utworu Trzy po trzy.
    Ćwiczenia z tej sekcji uczniowie mogą wykonać w parach.

Faza podsumowująca:

  1. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Każda z nich ma za zadanie wykonać następujące polecenia:
    - Wyjaśnijcie, dlaczego można uznać, że pamięć jest czynnikiem organizującym narrację w pamiętniku Trzy po trzy.
    - Opowiedzcie, na czym polegają intertekstualne nawiązania Aleksandra Fredry, który kończy swój pamiętnik słowami: Ale szczęście domowe Polaka jest teraz oazą kwiecistą śród puszczy Sahary.

  2. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Praca domowa:

  1. Korzystając z dowolnych źródeł, odszukaj informacje o pamiętnikach powstałych w XIX wieku. Wynotuj ich przykłady.

  2. Wyjaśnij, na czym polega demitologizacja Napoleona w pamiętniku Aleksandra Fredry Trzy po trzy. Wynotuj przykłady.

Materiały pomocnicze:

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

  • Wojciech Strokowski, Polonista polimedialny, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Prezentacja multimedialna