Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka

Temat: Biblia – powtórzenie wiadomości

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• określa okoliczności powstania Biblii;

• definiuje gatunki biblijne;

• charakteryzuje styl biblijny;

• rozpoznaje typy wypowiedzeń i środki stylistyczne zastosowane we fragmentach biblijnych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• analiza porównawcza fragmentów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę z uczniami, stawiając pytanie: Czy styl dzieła może być jednorodny, jeśli zostało ono napisane przez kilkudziesięciu autorów żyjących na przestrzeni tysiąca lat? Wydaje się to być niemożliwe, ale Biblia jest takim dziełem. Jej styl jest rozpoznawalny, charakterystyczny, posiadający stałe cechy. Uczniowie zapoznają się z sekcją: „Przeczytaj” (w e‑materiale).

2. Uczniowie w grupach opracowują na podstawie e‑materiału i innych źródeł plansze dotyczące jednego zagadnienia związanego z lekcją o stylu biblijnym:
   Grupa 1. Biblia jako dzieło wielu autorów i trzech języków
   Grupa 2. Gatunki biblijne
   Grupa 3. Style biblijne
   Grupa 4. Cechy stylu biblijnego
   Uczniowie wraz z nauczycielem urządzają w klasie ekspozycję swoich prac.

3. Przedstawienie celu zajęć i podanie tematu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z ilustracją interaktywną, przedstawiającą jedne z najważniejszych postaci oraz wydarzeń biblijnych. Następnie uzupełniają notatki o tych, które nie są opisane na ilustracji.

2. Uczestnicy zajęć w parach notują najważniejsze wydarzenia z Nowego Testamentu. Chętna osoba przedstawia rozwiązanie.

3. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1‑4 z sekcji „Sprawdź się”. Wyniki pracy omawiane są na forum i komentowane przez nauczyciela.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy po kolei ćwiczenia nr 5, 6, 7. Zespół klasowy zostaje podzielony na 4‑osobowe grupy, które rozwiązują zadania na czas. Najszybsza grupa przedstawia swoje propozycje i omawia je na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują przedstawione odpowiedzi. Jeśli są one poprawne, grupa wygrywa.

5. Ćwiczenie 8 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują, porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące, np.:
   - Co sprawia, że styl biblijny jest tak charakterystyczny?
   - W jakim celu pisarze (np. współcześni) stosują styl biblijny w swoich utworach?

Praca domowa:

1. Wypisz cechy stylu biblijnego, które dostrzegasz w poniższych fragmentach. Każdą z cech potwierdź cytatem.

   Wespazjan Kochowski
   Utwory poetyckie. Wybór
   Psalm XXXIV
   Domine ne in furore tuo arguas me. Ps 37
   Do Miłosiernego Pana w utrapieniu
   Panie, nie w popędliwości Twojej strofuj mię: ani w słusznym gniewie bierz pomstę z przesądzonego winowajce.
   Znam cię, żem Ci dał umyślną do urazy okazyją: z ciężkim przewinieniem zarobił na karę.
   I stąd strzały Twoje, jako w celu wszelakiej nieprawości, we mnie; a ręka Twoja silna zmocnieła się nade mną.
   Nie masz zdrowia w ciele moim dla złości moich: dopieroż uspokojenia na umyśle dla przeszłych zbrodni pamięci.
   Tak strapiony i zniszczony na umyśle bolałem: najbardziej na to, żem był łaski pobudzającej niegodnym.
   Atoli w nadzieję uzdrowienia rzekłem: Niechajże ciało cierpi, które się w proch rozsypać musi: byle się tym dusza jakokolwiek z długu wypłaciła.
   Panie, przed Tobą jest wszelka moja: a wzdychanie moje u Ciebie nie jest tajne.
   Gdyż bez Ciebie, Boże mój, jezdem niczym: a bywszy niczym, jezdem do powołania tępym i zdrewniałym do poprawy żywota.
   Zamieszanego znak rozumu, gdy dobrego obierać nie umiem: a skażonej woli dowód, kiedy się złego chronić nie chcę.
   I stąd przyznaję, że niegodnie żyjąc, godnie cierpię: a ustawicznie grzesząc, słuszne z grzechu karanie ponoszę.
   W Tobie tedy, Panie, i w miłosierdziu Twoim wszytka nadzieja moja: że tu ukarawszy, na onym świecie przepuścisz winowajcy.
   Nie racz się obruszać. Stwórco, gdy z  upadamy: a chciej ratować, Zbawicielu, gdy pokornie suplikujemy.
   Bowiem jeżeli żałujesz mizernego człowieka upadku: a co‑ć przeszkodzi, który wszytko możesz, żebyś się nie miał cieszyć z podźwignienia Twojej?
   Nie opuszczaj mię. Panie Boże mój: i nie odstępuj, Zbawicielu, zguby bliskiego.
   Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu.
   Jako była na początku, tak i teraz, i zawsze, i na wieki wieków. Amen

   Źródło: Wespazjan Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór, oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991, s. 450–451.

   Piotr Skarga
   Kazania sejmowe
   Kazanie trzecie: O drugiej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z niezgody domowej
   Ziemie i księstwa wielkie, które się z  zjednoczyły, w jedno ciało zrosły, odpadną i rozerwać się dla waszej niezgody muszą. Przy których teraz potężna być może ręka i moc wasza i nieprzyjacielom straszliwa. Odbieżą was jako chałupki przy jabłkach, gdy owoce pozbierają, którą lada wiatr rozwieje. I będziecie jako wdowa osierociała, wy, coście drugie narody rządzili. I będziecie ku pośmiechu i urąganiu nieprzyjaciołom swoim. […] Język swój, w którym samym to , i naród swój pogubicie, i ostatki tego narodu, tak starego i po świecie szeroko rozkwitnionego, potracicie i w obcy się naród, który was nienawidzi, obrócicie, jako się inszym przydało. […]
   Będziecie nie tylo bez pana krwie swojej i bez wybierania jego, ale też bez ojczyzny i królestwa swego, wygnańcy wszędzie nędzni, wzgardzeni, ubodzy, włóczęgowie, których popychać nogami tam, gdzie was pierwej , będą. Gdzie się na taką drugą ojczyznę zdobędziecie, w której byście taką sławę, takie dostatki, pieniądze, skarby i ozdobności, i rozkoszy mieć mogli? Urodzi‑li się wam i synom waszym taka druga matka? Jako tę stracicie, już o drugiej nie myślić. […]
   Do takich utrat i przeklęctwa pewnie was ta wasza niezgoda i  domowe przyprawią. Nie tak rychło i nie tak żałośnie wojną i gwałty postronnych nieprzyjaciół zginąć możecie, jako waszą niezgodą. Jabłko, gdy z wierzchu się psować pocznie, wykroić się zgniłość może, iż potrwa, ale gdy wewnątrz gnić i psować się pocznie, wszytko zaraz porzucić musisz i o ziemię uderzyć.

   Źródło: Piotr Skarga, Kazania sejmowe, oprac. M. Korolka, J. Tazbir, Wrocław 1984, s. 71–73.

   Adam Mickiewicz
   Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego
   Jeśli Was przyjmą, i usłuchają, tedy wolni będą; a jeśli Wami wzgardzą, i nie usłuchają Was, i wypędzą, tedy błogosławieństwo Wasze do Was powróci.
   449 Odchodząc z miasta i kraju bezbożnego, niewolniczego i ministerialnego, otrząście proch z obuwia Waszego. […]
   450 Albowiem gdy Wolność zasiędzie na stolicy świata; będzie sądzić Narody.
   451 I rzeknie do jednego Narodu: oto byłam napastowana od zbójców, i wołałam do ciebie Narodzie, o kawał żelaza do obrony, i o garść prochu; a tyś mi dał artykuł gazety. A naród ów odpowie: Pani moja, kiedyż wołałaś do mnie? I odpowie Wolność: oto wołałam ustami tych pielgrzymów, a nie słuchaliście mnie; idźcie więc w niewolę, kędy będzie.
   452 I rzeknie Wolność do drugiego Narodu: oto byłam w utrapieniu i w nędzy, i prosiłam ciebie Narodzie, o opiekę prawa, i o opatrzenie; a tyś na mnie rzucał . I odpowie Naród: Pani moja, kiedyś przychodziła do mnie? I odpowie Wolność: przychodziłam do ciebie w stroju tych pielgrzymów, a tyś mną wzgardził: idźże więc w niewolę, kędy będzie świst knuta i chrzęst ukazów.
   453 Zaprawdę mówię Wam, iż pielgrzymstwo Wasze stanie się dla mocarstw kamieniem obrazy.
   454 Odrzuciły mocarstwa kamień Wasz od budowy europejskiej, a oto kamień ten stanie się kamieniem węgielnym i głową przyszłej budowy; a kto nań potknie się, ten upadnie i nie powstanie.
   455 A z wielkiej budowy politycznej europejskiej nie zostanie kamień na kamieniu.
   456 Bo przeniesiona będzie stolica Wolności.
   457 Jeruzalem, która mordujesz ludzi mówiących o Wolności, mordujesz Proroki twoje; a lud który morduje Proroki swe, uderza sam siebie w serce swoje, jako szalony samobójca.
   458 Przyjdzie na ucisk wielki.

   Źródło: Adam Mickiewicz, Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, oprac. M. Grabowska, Warszawa 1986, s. 105–107.

Materiały pomocnicze:

• Erich Auerbach, Blizna Odyseusza, [w:] tegoż, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, tom I, Warszawa 1968.

• Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego, red. Z. Adamek, S. Koziara Tarnów 1999.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Grafika interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.