SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Magdalena Fuhrmann

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Rozwój i cechy sieci osadniczej w Polsce od X w. do współczesności

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa III

Podstawa programowa

XV. Społeczeństwo i gospodarka Polski: rozmieszczenie ludności i struktura demograficzna, saldo migracji, struktura zatrudnienia i bezrobocie, urbanizacja i sieć osadnicza, warunki rozwoju rolnictwa, restrukturyzacja przemysłu, sieć transportowa, atrakcyjność turystyczna.

Uczeń:

6) wyjaśnia zmiany procesów urbanizacyjnych i osadnictwa wiejskiego w Polsce, wiążąc je z przemianami społecznymi i gospodarczymi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia kształtowanie się rozwoju sieci osadniczej w Polsce,

• określa cechy osadnictwa w Polsce,

• analizuje tendencje zmian w osadnictwie w Polsce.

Strategie nauczania: asocjacyjna

Metody nauczania: blended learning, IBSE, dyskusja

Formy pracy: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, zeszyt przedmiotowy, atlas geograficzny, atlas historyczny

Materiały pomocnicze

Burszta J., Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowań wsi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958. Dostępne w internecie: cyfrowearchiwum.amu.edu.pl (dostęp 25.06.2021).

Kiełczewska‑Zaleska M., Geografia osadnictwa. Zarys problematyki, PWN, Warszawa 1972.

Szymańska D., Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2021.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Wprowadzenie do tematyki zajęć – pogadanka w interakcji z uczniami dotycząca początków osadnictwa w Polsce, zróżnicowania sieci osadniczej na przestrzeni dziejów, wyjaśnienie/przypomnienie pojęcia osadnictwo.

• Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel wyświetla film edukacyjny zawarty w e‑materiale. Następnie sprawdza zrozumienie treści, zadając pytania kontrolne. Uczniowie w parach przygotowują odpowiedzi na zadane w filmie pytania. Wybrane pary przedstawiają odpowiedzi, nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje podawane przez uczniów.

• Uczniowie, korzystając z e‑materiału, atlasów geograficznych, atlasów historycznych i dostępnych źródeł informacji, rozwijają zagadnienia poruszone w dyskusji na początku lekcji. Ich zadaniem jest scharakteryzowanie sieci osadniczej w Polsce w różnych okresach historycznych. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy i przydziela zagadnienia do opracowania:

  • grupa I: sieć osadnicza na terenach Polski do X wieku,

  • grupa II: sieć osadnicza w Polsce od X do XVI wieku,

  • grupa III: sieć osadnicza w Polsce od XVI do XIX wieku,

  • grupa IV: sieć osadnicza od XIX do połowy XX wieku,

  • grupa V: sieć osadnicza od połowy XX wieku do dziś.

• Po upływie ustalonego przez nauczyciela czasu uczniowie prezentują rezultaty pracy. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów. Po wszystkich wystąpieniach następuje dyskusja, w której uczniowie określają cechy osadnictwa w Polsce i zauważalne w poszczególnych okresach tendencje zmian w osadnictwie oraz wskazują ich przyczyny. W podsumowaniu dyskusji następuje określenie ogólnych tendencji zmian w osadnictwie w Polsce.

• Uczniowie w parach lub grupach przygotowują grafiki na temat współczesnej sieci osadniczej w Polsce. W tym celu wykorzystują dane BDL GUS. Uczniowie sami proponują zakres merytoryczny grafik, jak również na podstawie danych obliczają np. tempo zmian liczby ludności miejskiej i wiejskiej w wybranym okresie (można wykorzystać materiał „Analiza tempa zmian liczby ludności za pomocą wskaźnika dynamiki”).

• Uczniowie prezentują swoje prace. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

• Przypomnienie celów zajęć.

• Wybrany uczeń bądź ochotnik podsumowuje najistotniejsze treści poruszone podczas lekcji.

• Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości.

Praca domowa

• Utrwalenie wiadomości przedstawionych na lekcji.

• Ewentualne dokończenie grafiki.

• Przygotowanie pracy pisemnej na temat ewolucji czynników kształtujących sieć osadniczą w Polsce.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Film edukacyjny zawarty w e‑materiale można wykorzystać w ramach innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji poświęconych społeczeństwu i gospodarce Polski (np. zakres podstawowy: XV. 1).