Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zbudowane są cząsteczki wodorków 17. grupy układu okresowego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze wzory sumaryczne wodorków grupy 17.;

• układa wodne roztwory wodorków grupy 17. w szereg ze wzrostem kwasowości;

• wyjaśnia anomalną wysoką temperaturę wrzenia HF w porównaniu z innymi wodorkami grupy 17.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak, kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje treści zawarte we wprowadzeniu e‑materiału, po czym zadaje pytanie: Co to są halogeny i dlaczego taka nazwa?

2. Rozpoznawanie wiedzy potocznej uczniów. Burza mózgów wokół budowy cząsteczek wodorków 17. grupy układu okresowego.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel odsyła uczniów do e‑materiału – samodzielna analiza tekstu źródłowego, związanego z budową fluorowcowodorów/halogenowodorów. Po pracy własnej, nauczyciel inicjuje dyskusję, zadając przykładowe pytania: Dlaczego halogenowodory pod względem właściwości fizycznych i chemicznych stanowią jedną z najbardziej jednorodnych grup związków pierwiastków z wodorem? Od czego zależy moc kwasów tworzonych przez wodorki grupy 17.? Jak kształtują się wartości elektroujemności u fluorowców? Dlaczego wiązania wodorowe występujące pomiędzy cząsteczkami HF należą do wyjątkowo silnych? Jak można wyjaśnić anomalną wysoką temperaturę wrzenia HF w porównaniu z innymi wodorkami grupy 17.?

2. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z animacją. Uczniowie przygotowują pytania do treści z animacji, które następnie zadają sobie nawzajem na forum klasy i udzielają odpowiedzi, a pozostali weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi. W następnym kroku uczniowie dalej w parach wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe pytanie skierowane do uczniów: jaki odczyn mają roztwory wodne wodorków grupy 17. układu okresowego? Dlaczego HF pomimo małej masy cząsteczkowej ma wyższą temperaturę wrzenia niż HCl? Dlaczego kwas HF jest kwasem słabym? Co to jest halogenowodór?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja/model 3D może być użyta jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jaki odczyn mają wodorki grupy 17. układu okresowego?

• Dlaczego HF pomimo małej masy cząsteczkowej ma wyższą temperaturę wrzenia niż HCl?

• Dlaczego kwas HF jest kwasem słabym?

• Co to jest halogenowodór?

2. Tablice maturalne: układ okresowy pierwiastków z elektroujemnością pierwiastków, stałe dysocjacji.