Scenariusz zajęć

Autor: Marta Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Po co człowiekowi tlen i czy jego nadmiar szkodzi?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wie, jakie znaczenie ma tlen w przyrodzie oraz dla organizmów żywych;

• proponuje sposób wykorzystywania tlenu w medycynie i kosmetologii;

• zastanowia się, w jaki sposób wykorzystuje się tlen w przemyśle, czym są wolne rodniki, jaka jest ich geneza oraz czym jest zatrucie tlenowe.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• metoda lekcji odwróconej;

• metoda puzzli/JIGSAW;

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach,

• praca indywidualna,

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Kahoot! lub Quizizz.

Przed lekcją:

Uczniowie oglądają film edukacyjny dotyczący możliwości wykorzystania tlenu, wypisują w zeszytach znaczenie tlenu w przyrodzie i dla organizmów żywych, oraz wykorzystanie tlenu w medycynie, kosmetologii i przemyśle.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęć: cechy tlenu (konfiguracja elektronowa atomu tlenu w stanie podstawowym, wzór elektronowy cząsteczki tlenu; właściwości fizyko‑chemiczne tlenu), znaczenie tlenu, możliwości jego wykorzystania.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby odliczyli do pięciu, zapamiętując numer. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą układanki (jigsaw/ puzzle). Tematy:

• I grupa – dziedziny wykorzystania tlenu: respiracja i oddychanie komórkowe oraz mieszanki oddechowe dla płetwonurków.

• II grupa - dziedziny wykorzystania tlenu: Podtrzymywanie spalania i w przemyśle.

• III grupa – dziedziny wykorzystania tlenu: wietrzenie skał, utlenianie metali i butwienie szczątków roślin.

• IV grupa – dziedziny wykorzystania tlenu: medycyna i kosmetologia.

• V grupa – niekorzystne dla organizmu działanie tlenu (wolne rodniki tlenowe, zatrucie tlenowe).

2. Uczniowie łączą się w pięć grup – zgodnie z przypisanymi wcześniej numerami (tj. grupy tworzą wszyscy uczniowie z numerem 1, wszyscy uczniowie z numerem 2 itd.). Nauczyciel rozdaje arkusze papieru A4, mazaki.

3. Zadanie uczniów polega na przeanalizowaniu/zgłębieniu/zapoznaniu się z jednym z pięciu zagadnień (odpowiednio do numeru, który wylosowali) i zapisaniu własnymi słowami notatki itp. Tworzy się grupa ekspercka w odniesieniu do danego zagadnienia, np. Możliwości wykorzystania tlenu w podtrzymywaniu spalania i w przemyśle. Grupa generuje informacje na ten temat i tworzy wspólną notatkę (treść notatki ustalana jest przez całą grupę w krótkiej dyskusji/burzy mózgów). Grupa może wykorzystać do zgłębienia swojego tematu informacje pozyskane z filmu edukacyjnego dotyczącego możliwości wykorzystania tlenu, informacje zawarte w e‑materiale, podręczniku książkowym i innych dostępnych źródłach, np. internet, księgozbiór dostępny w sali lekcyjnej itp. Nauczyciel wyznacza czas realizacji zadania i monitoruje jego przebieg (wspiera uczniów w znalezieniu precyzyjnych sformułowań itp.).

4. Po minionym czasie uczniowie tworzą nowe grupy pięcioosobowe, tak żeby w każdej grupie był uczeń z grupy o danym numerze (od 1 do 5). Każdy uczeń zapoznaje pozostałych uczniów w grupie z zagadnieniem, nad którym pracował w poprzedniej grupie. Nauczyciel wyznacza czas na realizację zadania, monitoruje jego przebieg, dbając, by uczniowie uczyli się wzajemnie, a nie tylko przeczytali informacje z notatek.

5. Następnie uczniowie łączą się w grupy pięcioosobowe (w taki sposób, żeby w każdej grupie znalazł się jeden uczeń o danym numerze) i każdy członek grupy wyjaśnia pozostałym zagadnienie, z którym się zapoznał ze swoją “macierzystą” grupą.

6. Po wyznaczonym czasie uczniowie wracają do swoich grup macierzystych i po kolei prezetują informacje, o których się dowiedzieli od swoich kolegów. Uczniowie nawzajem się uzupełniają.

7. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji zadając przykładowe pytania: Jakie znaczenie w przyrodzie ma tlen? Na czym polega respiracja?  Jakie produkty powstają podczas utleniania glukozy w żywej komórce? Na czym polega reakcja spalania? Na czym polega wietrzenie chemiczne skał? Co to jest butwienie? Do czego w medycynie wykorzystuje się tlen? Co to są wolne rodniki tlenowe?  Do jakich schorzeń u człowieka przyczyniają się wolne rodniki tlenowe?

2. Nauczyciel może z powyższych pytań ułożyć quiz i wykorzystać aplikację Kahoot! lub Quizizz z zastosowaniem smartfonów/tabletów.

3. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Nauczyłem/łam się...

• Zrozumiałem/łam, że...

• Zaskoczyło mnie...

• Dowiedziałem/łam się...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudne było dla mnie...

Praca domowa

Uczniowie wykonują pozostał ćwiczenia zawarte w zestawie ćwiczeń.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny uczniowie powinni wykorzystać przygotowując się i/lub podczas zajęć oraz mogą go użyć podczas lekcji powtórzeniowej, czy też jako nadrobienie zaległości, jeżeli uczeń był nieobecny na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie znaczenie w przyrodzie ma tlen?

• Na czym polega respiracja?

• Jakie produkty powstają podczas utleniania glukozy w żywej komórce?

• Na czym polega reakcja spalania?

• Na czym polega wietrzenie chemiczne skał?

• Co to jest butwienie?

• Do czego w medycynie wykorzystuje się tlen?

• Co to są wolne rodniki tlenowe?

• Do jakich schorzeń u człowieka przyczyniają się wolne rodniki tlenowe?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• kartki papieru A4, mazaki.