Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Dlaczego woda wykazuje niezwykłe właściwości?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje budowę cząsteczki wody;

• wyjaśnia, dlaczego woda wykazuje niezwykłe właściwości;

• wyjaśnia, czym jest cykl hydrologiczny.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• film samouczek;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika 522;

• kieszeń i szuflada.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Jaką hybrydyzację posiada atom tlenu w cząsteczce wody?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują z tekstem w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel również wyświetla na tablicy interaktywnej film samouczek. Zadaniem wszystkich uczniów jest wypisanie w zeszytach właściwości wody, które wykorzystają w pracy grupowej.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że zadaniem ich będzie wyjaśnienie, dlaczego woda ma niezwykłe właściwości? Uczniowie zajmą się rozstrzygnięciem problemu poprzez pracę techniką 522 (5 – uczniów w grupie lub grup w klasie; 2 – propozycje/pomysły; 2 – czas przeznaczony na pracę). Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup, rozdaje uczniom arkusze papieru A3, mazaki. Zadaniem każdej grupy jest zapisanie dwóch przykładów właściwości wody. Na realizację zadania uczniowie mają trzy minuty. W tym czasie mogą korzystać ze wszelkich dostępnych źródeł informacji oraz mogą wykorzystać treści z filmu samouczka. Uczniowie zapisują pomysły swojej grupy na kartkach. Po upływie dwóch minut uczniowie, na charakterystyczny znak nauczyciela, wymieniają się arkuszami z zapisem pomysłów między grupami zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Po zakończeniu pracy grupy dokonują oceny propozycji zapisanych na arkuszach na forum klasy.

3. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom sklerotki. Prowadzący zajęcia rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia sklerotkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany podczas lekcji do przedstawienia uczniom właściwości wody. Medium może być wykorzystane przez nauczyciela w ramach metody lekcji odwróconej. Uczniowie film mogą wykorzystać podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej, a uczniowie nieobecni na lekcji do samokształcenia celem uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje sklerotki dla uczniów (samoprzylepne karteczki), arkusze papieru A3 i mazaki.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Dlaczego woda wykazuje niezwykłe właściwości?

• Co wpływa na właściwości wody?