Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Nazwy i wzory fenoli

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

2) na podstawie wzoru strukturalnego lub półstrukturalnego (grupowego) podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory strukturalne lub półstrukturalne (grupowe).

Zakres rozszerzony

XIV. Hydroksylowe pochodne węglowodorów – alkohole i fenole. Uczeń:

2) na podstawie wzoru strukturalnego, półstrukturalnego (grupowego) lub uproszczonego podaje nazwy systematyczne alkoholi i fenoli; na podstawie nazwy systematycznej lub zwyczajowej rysuje ich wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe) lub uproszczone.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje budowę fenoli;

• konstruuje wzory strukturalne, półstrukturalne (grupowe), uproszczone wybranych przedstawicieli fenoli;

• wymienia nazwy systematyczne i zwyczajowe fenoli na podstawie wzoru strukturalnego, półstrukturalnego (grupowego), uproszczonego;

• rysuje wzór strukturalny, półstrukturalny (grupowy) fenoli na podstawie nazwy systematycznej lub zwyczajowej.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• animacja;

• analiza materiału źródłowego;

• modelowanie;

• technika gadająca ściana;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel korzysta ze wstępu e‑materiału i podaje, gdzie w przyrodzie występują fenole i jaką pełnią rolę. Poza tym odnosi się do organizacji odpowiedzialnej za zalecenia systemu nazewnictwa związków – IUPAC.

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak zbudowane są fenole? Nauczyciel zapisuje informacje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Powrót do fazy wstępnej – budowa fenoli. Dla skorygowania wypowiedzi, uczniowie mogą skorzystać z informacji zawartych w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi o podanie podobieństw i różnic w budowie fenoli i alkoholi.

2. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje modele kulkowo‑pręcikowe. Uczniowie konstruują trzy modele: jeden będący alkoholem, drugi benzenem, a trzeci fenolem. Na podstawie modeli podają na forum klasy różnice w ich budowie.

3. Uczniowie pracują w tych samych grupach:

• grupa A: zapisuje na kartkach ogólne zasady nazewnictwa związków organicznych i przykleja je na tablicy z zastosowaniem gadającej ściany.

• grupy B: (pozostałe grupy) otrzymują od nauczyciela po jednym skonstruowanym modelu danego fenolu i, stosując zasady podane przez grupę A, starają się określić nazwę otrzymanego fenolu.
  Uczniowie na forum podają kolejno swoje propozycje, a pozostali wraz z nauczycielem weryfikują poprawność wykonania zadania.

4. Uczniowie pracują nadal w tych samych grupach. Każda z nich przygotowuje na karteczkach trzy nazwy fenoli i ich związków, po czym grupy wymieniają się karteczkami z nazwami. Zadaniem każdej z nich jest skonstruowanie modeli danych związków chemicznych, po czym na forum klasy grupy prezentują swoje efekty. Pozostali uczniowie wraz z nauczycielem weryfikują poprawność wykonania zadania.

5. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z animacją. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenie z e‑materiału, dotyczące wybranych nazw zwyczajowych fenoli i ich związków.

7. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie fotografują wykonane modele i tworzą z nich zbiory, wykonując poster obrazujący wzory i nazwy fenoli i ich związków.

2. Uczniowie, na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10%, zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować podczas lekcji powtórzeniowej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień oraz cenki dla uczniów.

2. Nauczyciel przygotowuje:

• arkusze papieru A4, samoprzylepne karteczki, kartki papieru na nazwy fenoli i ich związki, glutaki;

• modele kulkowe‑pręcikowe, balonowe, kasztany, klocki typu LEGO do budowy modeli związków, plastelinę i wykałaczki.