Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Filozofia polska w dobie nowożytnej: recepcja i dyskusja
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
podaje przykłady związku filozofii z wydarzeniami w Polsce w I połowie XIX wieku;
wskazuje, co zainteresowało Stanisława Brzozowskiego w filozofii Trentowskiego;
śledzi związek sztuki i treści narodowych na podstawie wiersza Mochnacki Jana Lechonia.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie mają za zadanie przygotować wiadomości historyczne oraz polonistyczne związane z filozofią polską pierwszej połowy XIX w., zwłaszcza dotyczące wydarzeń, w których brali udział lub o których pisali: Hugo Kołłątaj, Maurycy Mochnacki oraz Bronisław Trentowski.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.
Rozmowa kierowana. Nauczyciel weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, prowadząc z nimi rozmowę na temat myśli filozoficznej i jej związku z wydarzeniami w Polsce w I połowie XIX wieku. Pyta uczniów, dlaczego – ich zdaniem – literatura piękna tego okresu była tak bardzo przesięknięta treściami narodowymi, a nawet filozoficznymi. Sięgając do treści wprowadzenia do e‑materiału, nauczyciel pyta uczniów, czy miał rację Maurycy Mochnacki, pisząc, że moc poezji wyrasta ponad siłę filozofii. Rozmowa może przerodzić się w krótką dyskusję.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”, jeśli nauczyciel – na podstawie raportu na platformie – uważa, że przygotowanie uczniów jest wystarczające, może pominąć tę czynność. Uczniowie indywidualnie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Film”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: 1. Jakie wydarzenia, myśli, obrazy przywołuje muzyka Mochnackiego? Zwróć uwagę na związek pomiędzy muzyką a tym, co się dzieje na sali. 2. Odwołując się do swojej wiedzy historycznej i polonistycznej, rozpoznaj symbole oraz elementy polskiej tradycji narodowej i romantycznej pojawiające się w wierszu. Wynotuj je i określ ich znaczenie. Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.
Uczniowie pracują w grupach, pogłębiając informacje na temat polskiej filozofii pierwszej połowy XIX w. W tym celu mogą korzystać z dostępnych w szkole encyklopedii, leksykonów, podręczników z historii i języka polskiego oraz źródeł internetowych. Przygotowują konspekt projektu międzyprzedmiotowego, dzięki któremu zaprezentują innym uczniom szkoły sylwetki i myśl polskich filozofów I poł. XIX w.
Faza podsumowująca:
Uczniowie uzupełniają mapę myśli zawartą w e‑materiale, wykonując polecenie: Uzupełnij mapę myśli przykładami, które udowodnią, że w połowie XIX w. na terenach Polski mieliśmy do czynienia z ożywieniem myśli filozoficznej
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Co nam zostało dziś z myśli polskich filozofów XIX w.? Napisz esej na ten temat.
Materiały pomocnicze:
Siwiec M., Mesjanizm polski i jego epigoni, w: „Słupskie Studia Filozoficzne” 1998, nr 1, s. 157‑176.
Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.
Zieleńczyk A., Filozofia uniwersalna Trentowskiego, Warszawa 1913.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Film” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.