Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Filozofia polska w dobie nowożytnej: recepcja i dyskusja

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• podaje przykłady związku filozofii z wydarzeniami w Polsce w I połowie XIX wieku;

• wskazuje, co zainteresowało Stanisława Brzozowskiego w filozofii Trentowskiego;

• śledzi związek sztuki i treści narodowych na podstawie wiersza Mochnacki Jana Lechonia.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie mają za zadanie przygotować wiadomości historyczne oraz polonistyczne związane z filozofią polską pierwszej połowy XIX w., zwłaszcza dotyczące wydarzeń, w których brali udział lub o których pisali: Hugo Kołłątaj, Maurycy Mochnacki oraz Bronisław Trentowski.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla stronę tytułową e‑materiału. Następnie prosi wybraną osobę o odczytanie tematu lekcji oraz celów. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, prowadząc z nimi rozmowę na temat myśli filozoficznej i jej związku z wydarzeniami w Polsce w I połowie XIX wieku. Pyta uczniów, dlaczego – ich zdaniem – literatura piękna tego okresu była tak bardzo przesięknięta treściami narodowymi, a nawet filozoficznymi. Sięgając do treści wprowadzenia do e‑materiału, nauczyciel pyta uczniów, czy miał rację Maurycy Mochnacki, pisząc, że moc poezji wyrasta ponad siłę filozofii. Rozmowa może przerodzić się w krótką dyskusję.

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”, jeśli nauczyciel – na podstawie raportu na platformie – uważa, że przygotowanie uczniów jest wystarczające, może pominąć tę czynność. Uczniowie indywidualnie zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Film”. Wybrany uczeń odczytuje treść polecenia: 1. Jakie wydarzenia, myśli, obrazy przywołuje muzyka Mochnackiego? Zwróć uwagę na związek pomiędzy muzyką a tym, co się dzieje na sali. 2. Odwołując się do swojej wiedzy historycznej i polonistycznej, rozpoznaj symbole oraz elementy polskiej tradycji narodowej i romantycznej pojawiające się w wierszu. Wynotuj je i określ ich znaczenie. Klasa dzieli się na grupy i opracowuje propozycje odpowiedzi. Przedstawiciel wskazanej grupy prezentuje propozycję rozwiązania zadania, a pozostali uczniowie komentują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi uczniów, udzielając im informacji zwrotnej.

3. Uczniowie pracują w grupach, pogłębiając informacje na temat polskiej filozofii pierwszej połowy XIX w. W tym celu mogą korzystać z dostępnych w szkole encyklopedii, leksykonów, podręczników z historii i języka polskiego oraz źródeł internetowych. Przygotowują konspekt projektu międzyprzedmiotowego, dzięki któremu zaprezentują innym uczniom szkoły sylwetki i myśl polskich filozofów I poł. XIX w.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie uzupełniają mapę myśli zawartą w e‑materiale, wykonując polecenie: Uzupełnij mapę myśli przykładami, które udowodnią, że w połowie XIX w. na terenach Polski mieliśmy do czynienia z ożywieniem myśli filozoficznej

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Co nam zostało dziś z myśli polskich filozofów XIX w.? Napisz esej na ten temat.

Materiały pomocnicze:

• Siwiec M., Mesjanizm polski i jego epigoni, w: „Słupskie Studia Filozoficzne” 1998, nr 1, s. 157‑176.

• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 2005.

• Zieleńczyk A., Filozofia uniwersalna Trentowskiego, Warszawa 1913.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Film” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.