Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: biologia
Temat: Struktury ochronne centralnego układu nerwowego i powstawanie płynu mózgowo‑rdzeniowego
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Wymienisz struktury ochronne centralnego układu nerwowego.
Wskażesz na schemacie struktury ochronne układu nerwowego.
Wykażesz rolę opon mózgowo‑rdzeniowych i płynu mózgowo‑rdzeniowego w ochronie struktur CUN.
Omówisz powstawanie płynu mózgowo‑rdzeniowego.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
metoda kuli śniegowej;
analiza animacji;
gra dydaktyczna.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Struktury ochronne centralnego układu nerwowego i powstawanie płynu mózgowo‑rdzeniowego”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach opracowali mapy myśli związane z tematem. Wybrane pary przedstawiają swoje propozycje, ochotnik zapisuje je na tablicy. Pozostali uczniowie odnoszą się do odnotowanych sugestii, uzupełniając je o swoje pomysły.
Faza realizacyjna:
Praca z animacją pt. „Struktury ochronne centralnego układu nerwowego i powstawanie płynu mózgowo‑rdzeniowego”. Uczniowie zapoznają się z materiałem udostępnionym przez nauczyciela. Następnie prowadzący zajęcia prosi uczniów, by wyjaśnili, w jaki sposób utrzymywane jest stałe ciśnienie płynu mózgowo‑rdzeniowego (polecenie nr 2).
Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą kuli śniegowej, poszukując w udostępnionym e‑materiale odpowiedzi na następujące pytania:
– Jakie struktury ochronne składają się na centralny układ nerwowy?
– Jaką rolę w ochronie struktur CUN pełnią opony mózgowo‑rdzeniowe i płyn mózgowo‑rdzeniowy?
– Jak powstaje płyn mózgowo‑rdzeniowy?
Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na zadane pytania;
2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
4) uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje;
5) przedstawiciele poszczególnych zespołów 8‑osobowych zaprezentują na forum klasy uzgodnione w grupie odpowiedzi.Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 6 (podpisywanie struktur ochronnych centralnego układu nerwowego), nr 7 (formułowanie wniosku na temat roli płynu mózgowo‑rdzeniowego – na podstawie tekstu źródłowego) i nr 8 (wyjaśnienie znaczenia roli płynu mózgowo‑rdzeniowego dla funkcjonowania innych części CUN, położonych poniżej mózgu) w sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Uczniowie weryfikują swoje mapy myśli stworzone we wstępnej fazie lekcji, w razie potrzeby uzupełniają je.
Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.
Nauczyciel wyświetla temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, podsumowuje omawiany na lekcji materiał, wyjaśnia wątpliwości uczniów.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia od 3 do 5 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania animacji:
Nauczyciel może wykorzystać animację do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jej treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.