Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Formy powstałe w wyniku działania erozji rzecznej
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I
Podstawa programowa
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Wiedza geograficzna.
1. Poznawanie terminologii geograficznej.
3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.
II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.
4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.
III. Kształtowanie postaw.
1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.
2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.
Uczeń:
3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
wyjaśnia, czym jest erozja rzeczna,
omawia rodzaje erozji rzecznej,
analizuje formy rzeźby dolinnej powstałe wskutek erozji rzecznej i określa ich uwarunkowania.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa
Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego
Środki dydaktyczne: e‑materiał, atlasy geograficzne, komputer, projektor multimedialny, tablety, arkusze papieru A0/A1, pisaki, zeszyt przedmiotowy
Materiały pomocnicze
Migoń P., Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Mycielska‑Dowgiałło E., Korotaj‑Kokoszczyńska M., Smolska E., Geomorfologia dynamiczna z elementami stosowanej, WGiSR UW, Warszawa 1999.
PRZEBIEG LEKCJI
Przed lekcją uczniowie powinni zapoznać się z tekstem e‑materiału i opanować go w stopniu pozwalającym określać ogólne cechy form powstających wskutek erozji rzecznej.
Faza wprowadzająca
Wprowadzenie do tematyki zajęć poprzez krótkie przypomnienie działalności wód płynących i czynników warunkujących te procesy (ukształtowanie terenu, budowa geologiczna podłoża, spadek rzeki, przepływ i in.).
Przedstawienie celów lekcji.
Faza realizacyjna
Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest sporządzenie graficznego schematu przedstawiającego formy erozji rzecznej w różnych odcinkach biegu rzeki.
Wyświetlenie przez nauczyciela części „Przeczytaj” e‑materiału, zawierającej schematy i fotografie przedstawiające różne formy erozji rzecznej w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki.
Pogadanka nauczyciela, ilustrowana schematami i fotografiami, dotycząca procesów erozji rzecznej (erozja denna, erozja boczna, erozja wsteczna) i warunkujących je czynników środowiskowych oraz powstających w ich wyniku form rzeźby dolinnej; podczas pogadanki uczniowie sporządzają notatki.
Po zakończeniu pogadanki wyświetlenie na ekranie przez nauczyciela fotografii kilku wybranych form erozji rzecznej, rozpoznawanie ich przez uczniów – weryfikacja poprawności odpowiedzi przez nauczyciela.
Podział uczniów na grupy (liczebność grup określa nauczyciel).
Praca i dyskusja w grupach, podczas której każda grupa sporządza graficzny schemat (rysunek) przedstawiający wybrane formy erozji rzecznej powstające w poszczególnych odcinkach rzeki (powstawanie doliny V‑kształtnej, rozwój meandrów i starorzeczy, podcinanie wysokich brzegów, terasy erozyjne itp.) i identyfikuje procesy prowadzące do ich powstania.
Prezentacja przez każdą grupę, przy tablicy, opracowanych schematów oraz spostrzeżeń i wniosków dotyczących przebiegu i skutków procesów erozji rzecznej – pozostali uczniowie kontrolują prawidłowość wykonania zadania,
Po zakończeniu prezentacji dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, weryfikacja poprawności wypowiedzi przez nauczyciela.
Prezentacja uczniom grafiki interaktywnej w celu podsumowania informacji dotyczących form erozji rzecznej, służąca utrwaleniu nowo zdobytej wiedzy.
Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału.
Faza podsumowująca
Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i odpowiedzi uczniów.
Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.
Praca domowa
Dokończenie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.
Zapoznanie się z pozostałymi informacjami z e‑materiału.
Rozpoznaj formy erozji rzecznej w dolinie cieku płynącego w pobliżu szkoły bądź miejsca zamieszkania. Zidentyfikuj warunkujące je czynniki i sporządź dokumentację fotograficzną. Uczniowie przedstawiają rezultaty wizji terenowej podczas następnej lekcji.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium
Zawarta w e‑materiale grafika interaktywna może być wykorzystana na etapie teoretycznego przygotowania do lekcji prowadzonej w terenie, której tematem jest rozpoznawanie form erozji rzecznej i identyfikacja ich genezy (zakres rozszerzony: V. 11). Będzie także przydatna do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego litosfery (zakres podstawowy: V).