SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Kamil Kaliński

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Fazy przejścia epidemiologicznego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa II

Podstawa programowa

VIII. Przemiany struktur demograficznych i społecznych oraz procesy osadnicze: rozmieszczenie i liczba ludności, przemiany demograficzne, migracje, zróżnicowanie narodowościowe, etniczne i religijne, kręgi kulturowe, sieć osadnicza, procesy urbanizacji, rozwój obszarów wiejskich.

Uczeń:

3) opisuje etapy rozwoju demograficznego ludności na przykładach wybranych krajów świata oraz ocenia konsekwencje eksplozji demograficznej lub regresu demograficznego w wybranych państwach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia fazy przejścia epidemiologicznego,

• charakteryzuje fazy przejścia epidemiologicznego pod kątem głównych przyczyn zgonów ludności,

• omawia powiązania między modelem przejścia epidemiologicznego a modelem przejścia demograficznego.

Strategie nauczania: konektywizm

Metody nauczania: dyskusja, praca z e‑materiałem, pogadanka

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach (lub grupach), praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny (lub tablety z dostępem do internetu), mapa polityczna świata, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Łęcka I., Mało znane zagadnienia w nowej podstawie programowej – tajemnicze przejście epidemiologiczne, [w:] Podstawa programowa przedmiotu geografia, Biblioteka Cyfrowa Ośrodka Rozwoju Edukacji, Warszawa 2009, s. 7–12.

Okólski M., Demografia.Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005.

Wróblewska W.,Teoria przejścia epidemiologicznego oraz fakty na przełomie wieków w Polsce, „Studia Demograficzne” 2009, nr 1 (155), s. 110–159.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne (powitanie, sprawdzenie obecności).

• Sprawdzenie zadania domowego.

• Dialog z uczniami mający na celu usystematyzowanie podstawowych wiadomości na temat liczby oraz nazw faz modelu przejścia demograficznego.

• Przedstawienie celów lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel rozpoczyna burzę mózgów na temat zjawisk demograficznych zachodzących w poszczególnych fazach przejścia demograficznego. Tak kieruje dyskusją, żeby uczniowie wskazywali, jak w szczególności zmienia się współczynnik zgonów w każdej z faz.

• W kolejnej części lekcji nauczyciel rozpoczyna pogadankę na temat historii badań nad przejściem epidemiologicznym. Może on wspomagać się fragmentem e‑materiału pt. Historia modelu przejścia demograficznego, wyświetlanym wówczas na tablicy interaktywnej.

• Po tym etapie nauczyciel prosi uczniów o wykonanie polecenia z części „Przeczytaj” e‑materiału oraz polecenia do grafiki interaktywnej (w parach lub grupach). W tym celu uczniowie wyświetlają na tabletach fragment e‑materiału pt. Fazy przejścia epidemiologicznego oraz grafikę interaktywną.

• W kolejnym etapie nauczyciel inicjuje dyskusję dotyczącą zagadnień, nad którymi pracowali uczniowie. Udzielają odpowiedzi do poleceń. W tym celu mogą skorzystać ze ściennej mapy politycznej świata. Nauczyciel w razie potrzeby wspiera uczniów.

• W następnym etapie lekcji uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Po skończonej pracy chętni uczniowie przedstawiają rezultaty pracy na forum klasy. W przypadku niedysponowania tabletami (komputerami) nauczyciel wyświetla ćwiczenia na tablicy, a chętni uczniowie podchodzą do niej i rozwiązują je.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie na nie odpowiedzi przez uczniów. Pięć wskazanych przez nauczyciela osób charakteryzuje krótko każdą z faz przejścia epidemiologicznego.

• Nauczyciel nagradza aktywnych uczniów i przypomina cele zajęć.

• Pożegnanie i zaproszenie na kolejną lekcję.

Praca domowa

• Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z fragmentem e‑materiału pt. Warianty przejścia epidemiologicznego oraz rozwinięcie tego zagadnienia na podstawie literatury, którą wskazano w materiałach pomocniczych. Efektem pracy ma być krótka notatka w zeszytach oraz wykonanie ćwiczenia 5 z bloku ćwiczeń interaktywnych.

• Korzystając z dostępnych źródeł informacji, wyjaśnij, na czym polega model „czterech pól zdrowia”.

• Opcjonalnie można także prosić o zapoznanie się z kolejnym tematem lekcji (w przypadku blended learning).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Nauczyciel może zaprezentować grafikę interaktywną raz jeszcze – w fazie podsumowującej lekcji (jako utrwalenie wiadomości). Uczniowie mogą się z nią zapoznać samodzielnie (na tabletach) lub wspólnie – poprzez wyświetlenie jej przez nauczyciela na tablicy interaktywnej. Może zostać kontekstowo bądź uzupełniająco wykorzystana podczas omawiania innych zagadnień związanych z demografią (zakres podstawowy: VIII. 1, VIII. 2; zakres rozszerzony: XXI. 1).