Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia genezę gospodarki folwarczno‑pańszczyźnianej w Polsce.

• przedstawia społeczne skutki dominacji gospodarki folwarczno‑pańszczyźnianej w Polsce.

• opisuje miasta i mieszczaństwo XVI‑wiecznej Polski.

• ocenia poziom rozwoju wytwórczości miejskiej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 3 w sekcji „Sprawdź się”.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu zajęć, ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
   Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Z czym kojarzy wam się gospodarka folwarczna i folwark pańszczyźniany? Poleca, aby przygotowali w parach mapy myśli związane z tym zagadnieniem, a następnie uczniowie z jednej pary (wylosowanej lub wskazanej przez prowadzącego) przedstawiają swoje propozycje. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać istotne według nich informacje, a jedna osoba zapisuje najważniejsze propozycje na tablicy.

2. Nauczyciel, odnosząc się do wiedzy uczniów, zadaje im pytanie: Jak myślicie, jakie konsekwencje dla gospodarki oraz stosunków społecznych miało rozpowszechnienie się w Rzeczypospolitej folwarku pańszczyźnianego? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, które są dopisywane do wcześniej zapisanych informacji na tablicy.

3. Praca indywidualna z symulacją interaktywną. Uczniowie analizują przeciętne roczne ceny wybranych produktów w Krakowie w okresie od XVI do połowy XVIII w., ich wzrost lub spadek. Wykonują ćwiczenia dołączone do multimedium. Wspólne omówienie odpowiedzi.

4. Na zakończenie tej części lekcji uczniowie rozwiązują indywidualnie ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się” wskazane przez nauczyciela. Analizują zawarte w nich materiały źródłowe opisujące gospodarkę folwarczną. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej osoby.

Praca domowa:

1. Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana”.

Materiały pomocnicze:

Dzieje Polski, pod red. J. Topolskiego, Warszawa 1977.

Grzybowski S., Dzieje Polski i Litwy (1506‑1648). Wielka historia Polski. Tom 4, Kraków 2000.

Markiewicz M., Historia Polski 1492‑1795, Warszawa 2004.

Morawski W., Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010.

Topolski J., Polska w czasach nowożytnych. Od środkowoeuropejskiej potęgi do utraty niepodległości (1501‑1795). Polska. Dzieje narodu, państwa i kultury, tom II, Poznań 1999 r.

Cios S., Ryby i rybactwo w dawnym Gdańsku, „Mówią Wieki” wydanie specjalne 3/2013, Gdańsk – miasto wielkiej historii.

Janik M., Czy gospodarka Rzeczypospolitej Obojga Narodów kończyła się na folwarku pańszczyźnianym?, „Mówią Wieki” 9/2016.

Mączak A., Gdy czerwiec polski barwił Europę, „Mówią Wieki” 6/2005.

Targowski M., Olędrzy i menonici nad Dolną Wisłą, „Mówią Wieki” 11/2014.

Wyczański A., Folwark szlachecki, „Mówią Wieki” 10/1964.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Symulacja interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.