Dla nauczyciela
Autor: Joanna Kalinowska
Przedmiot: Historia
Temat: Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia genezę gospodarki folwarczno‑pańszczyźnianej w Polsce.
przedstawia społeczne skutki dominacji gospodarki folwarczno‑pańszczyźnianej w Polsce.
opisuje miasta i mieszczaństwo XVI‑wiecznej Polski.
ocenia poziom rozwoju wytwórczości miejskiej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z treściami w sekcji „Przeczytaj” i wykonanie ćwiczenia nr 3 w sekcji „Sprawdź się”.
Faza wstępna:
Wyświetlenie na tablicy tematu zajęć, ustalenie celu lekcji i kryteriów sukcesu.
Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem.
Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?
Faza realizacyjna:
Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Z czym kojarzy wam się gospodarka folwarczna i folwark pańszczyźniany? Poleca, aby przygotowali w parach mapy myśli związane z tym zagadnieniem, a następnie uczniowie z jednej pary (wylosowanej lub wskazanej przez prowadzącego) przedstawiają swoje propozycje. Pozostali uczniowie mogą dopowiadać istotne według nich informacje, a jedna osoba zapisuje najważniejsze propozycje na tablicy.
Nauczyciel, odnosząc się do wiedzy uczniów, zadaje im pytanie: Jak myślicie, jakie konsekwencje dla gospodarki oraz stosunków społecznych miało rozpowszechnienie się w Rzeczypospolitej folwarku pańszczyźnianego? Uczniowie zgłaszają swoje propozycje, które są dopisywane do wcześniej zapisanych informacji na tablicy.
Praca indywidualna z symulacją interaktywną. Uczniowie analizują przeciętne roczne ceny wybranych produktów w Krakowie w okresie od XVI do połowy XVIII w., ich wzrost lub spadek. Wykonują ćwiczenia dołączone do multimedium. Wspólne omówienie odpowiedzi.
Na zakończenie tej części lekcji uczniowie rozwiązują indywidualnie ćwiczenia interaktywne z sekcji „Sprawdź się” wskazane przez nauczyciela. Analizują zawarte w nich materiały źródłowe opisujące gospodarkę folwarczną. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.
Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej osoby.
Praca domowa:
Zaproponuj inne materiały źródłowe do tematu lekcji „Chłopi i gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana”.
Materiały pomocnicze:
Dzieje Polski, pod red. J. Topolskiego, Warszawa 1977.
Grzybowski S., Dzieje Polski i Litwy (1506‑1648). Wielka historia Polski. Tom 4, Kraków 2000.
Markiewicz M., Historia Polski 1492‑1795, Warszawa 2004.
Morawski W., Dzieje gospodarcze Polski, Warszawa 2010.
Topolski J., Polska w czasach nowożytnych. Od środkowoeuropejskiej potęgi do utraty niepodległości (1501‑1795). Polska. Dzieje narodu, państwa i kultury, tom II, Poznań 1999 r.
Cios S., Ryby i rybactwo w dawnym Gdańsku, „Mówią Wieki” wydanie specjalne 3/2013, Gdańsk – miasto wielkiej historii.
Janik M., Czy gospodarka Rzeczypospolitej Obojga Narodów kończyła się na folwarku pańszczyźnianym?, „Mówią Wieki” 9/2016.
Mączak A., Gdy czerwiec polski barwił Europę, „Mówią Wieki” 6/2005.
Targowski M., Olędrzy i menonici nad Dolną Wisłą, „Mówią Wieki” 11/2014.
Wyczański A., Folwark szlachecki, „Mówią Wieki” 10/1964.
Wskazówki metodyczne:
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z informacjami w sekcji „Symulacja interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.