Dla nauczyciela

Autor: Piotr Obolewicz

Przedmiot: Język polski

Temat: Co nam zostało z epoki oświecenia? Dialog z tradycją

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Wyjaśnisz pojęcie wolności na podstawie tekstu Leszka Kołakowskiego.

  • Określisz typ liryki i jego funkcje w wierszu Wisławy Szymborskiej Głos w sprawie pornografii.

  • Zinterpretujesz puentę utworu w kontekście założeń światopoglądowych oświecenia.

  • Opiszesz funkcje ironii w wierszach Szymborskiej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

  • wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty;

  • przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

  • rozpoznaje środki artystycznego wyrazu zastosowane przez autorów oraz określa ich funkcję.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel poleca uczniom, by zapoznali się z tekstami poetyckimi zamieszczonymi w e‑materiale (mogą je przeczytać lub wysłuchać ich) oraz przeczytali fragment wykładu Leszka Kołakowskiego O wolności

Faza wprowadzająca:

  1. Wyświetlenie na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Przybliżenie przez nauczyciela tematu i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: Nauczyciel poleca uczniom, by przypomnieli najważniejsze założenia światopoglądowe oświecenia. Następnie prosi uczniów, by sformułowali własną definicję wolności.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu z sekcji „Przeczytaj”. Następnie wykonują cztery polecenia zamieszczone pod tekstem L. Kołakowskiego. Nauczyciel prosi wybrane osoby o odczytanie odpowiedzi, komentuje je.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie po zapoznaniu się z nim dzielą się na grupy i przygotowują odpowiedzi na pytania: wspierające interpretację tekstu poetyckiego. Po upływie ustalonego wcześniej czasu przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycje odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do nich lub je uzupełniają. Nauczyciel czuwa nad prawidłowym przebiegiem zadania, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.

  3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Audiobook”. Dzieli klasę na 4‑osobowe grupy. Uczniowie rozwiązują następujące zadania na czas: ćw. 1‑3, od najłatwiejszych do najtrudniejszych. Grupa, która poprawnie rozwiąże zadania jako pierwsza, wygrywa, a nauczyciel może nagrodzić uczniów ocenami za aktywność.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje pytanie, które otwiera krótką dyskusję podsumowującą lekcję: Co nam zostało z epoki oświecenia?

Praca domowa:

  1. W ramach zadania domowego uczniowie wykonują polecenie 1 z sekcji „Audiobook” w e‑materiale: Wysłuchaj nagrania i na jego podstawie wskaż związki między wymową wiersza Wisławy Szymborskiej Mała dziewczynka ściąga obrus a założeniami światopoglądowymi epoki oświecenia. Swoje spostrzeżenia zapisz w formie mapy myśli.

Materiały pomocnicze:

  • Władysław Dynak, Aleksander Labuda, Lekcje czytania. Eksplikacje literackie, Warszawa 1991.

  • Mini wykłady o maxi sprawach (1‑5) Leszka Kołakowskiego, Ninateka.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Audiobook