Autorka: Małgorzata Krzeszowska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Transformacja ustrojowa

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

15) przedstawia niedemokratyczny charakter polskich rozwiązań polityczno‑ustrojowych z okresu tzw. Polski Ludowej (monizm, kierownicza rola gremiów decyzyjnych PZPR, system fikcji ustrojowych);

16) przedstawia – na wybranych przykładach – różne modele demokratyzacji; rozważa, na ile polska demokratyzacja przełomu lat 80. i 90. XX wieku miała charakter reformy, a na ile – rewolucji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia wydarzenia związane z transformacją ustrojową w Polsce;

• ocenia charakter polskiej transformacji;

• analizuje przyczyny transformacji ustrojowej w krajach Europy Środkowej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• linia chronologiczna;

• dyskusja;

• rozmowa nauczająca.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• kartki formatu A4, pisaki.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Podanie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie na tablicy metodą burzy mózgów wypisują skojarzenia związane z pojęciem transformacja ustrojowa. Następnie rozmawiają i wybierają/podkreślają te, które dotyczą wydarzeń w Europie Środkowej w 1989 r. oraz ich skutków.

Faza realizacyjna

1. Klasa dzieli się na kilkuosobowe grupy, które zapoznają się z pierwszym filmem (transformacja w Polsce). Na jego podstawie tworzą linię chronologiczną wydarzeń w Polsce dotyczących transformacji ustrojowej i rynkowej. Następnie przedstawiają efekty pracy na forum klasy.

2. Na podstawie omówionego wyżej ćwiczenia uczniowie przechodzą do dyskusji i rozważają, na ile polska demokratyzacja przełomu lat 80. i 90. XX wieku miała charakter reformy, a na ile rewolucji. Na koniec jedna z osób podsumowuje dyskusję.

3. Uczniowie zapoznają się z drugim filmem. Następnie odpowiadają na dwa pytania:

• Jak wyglądała sytuacja polityczno‑społeczno‑gospodarcza w państwach komunistycznych w okresie 1945–1989?

• Jak powinna wyglądać sytuacja polityczno‑społeczno‑gospodarcza w państwach komunistycznych w latach 1945–1989 według ideologów komunizmu?

Następnie wypunktowują przyczyny, dla których w krajach Europy Środkowej doszło do transformacji ustrojowej. Porównują też transformację w Polsce i jednym z wybranych krajów. Wybrana osoba podsumowuje rozmowę.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie 3 z sekcji „Film 2”. Następnie omawiają stosunek Polaków do transformacji ustrojowej. Oceniają zasadność transformacji.

Faza podsumowująca

1. Wybrana/chętna osoba ponownie odczytuje temat lekcji, następnie podsumowuje zajęcia, wskazując, czego się dowiedziała.

2. Uczniowie dokonują samooceny swojej pracy na zajęciach. Nauczyciel wpisuje wybranym osobom oceny.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe e‑ćwiczenia.

Materiały pomocnicze:

Jacek Kopciński, Transformacja. Dramat polski po 1989 roku, Warszawa 2013.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie po zapoznaniu się z filmami mogą przygotować referaty na temat wydarzeń w poszczególnych krajach Europy Środkowej w latach 1989–1991.