SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Zróżnicowanie temperatur powietrza i sum opadów w Polsce

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum i technikum, zakres podstawowy, klasa I/III

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

3) Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.

5) Rozumienie prawidłowości w zakresie funkcjonowania środowiska geograficznego oraz wzajemnych zależności w systemie człowiek – przyroda.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

3) Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).

4) Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.

III. Kształtowanie postaw.

1) Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.

2) Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

III. Atmosfera: czynniki klimatotwórcze, rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów, ogólna cyrkulacja atmosferyczna, mapa synoptyczna, strefy klimatyczne i typy klimatów.

Uczeń:

5) opisuje przebieg roczny temperatur powietrza i opadów atmosferycznych we własnym regionie oraz podaje cechy klimatu lokalnego miejsca zamieszkania.

XIV. Regionalne zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski: podział na regiony fizycznogeograficzne, budowa geologiczna, zasoby surowcowe, ukształtowanie powierzchni, sieć wodna, warunki klimatyczne, formy ochrony przyrody, stan środowiska przyrodniczego.

Uczeń:

6) wyjaśnia zróżnicowanie klimatu oraz ocenia gospodarcze konsekwencje długości trwania okresu wegetacyjnego w różnych regionach Polski.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje czynniki kształtujące rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w Polsce i w swoim regionie,

• analizuje rozkład temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w różnych porach roku w Polsce i w swoim regionie.

Strategie nauczania: asocjacyjna, badawcza (problemowa)

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE, concept mapping

Formy zajęć: praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, projektor multimedialny, tablety, atlas geograficzny, dane klimatyczne z serwisu IMGW dotyczące sumy opadów i temperatur powietrza dla Polski, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Biuletyn Monitoringu Klimatu Polski (dostęp 17.08.2021).

Dane klimatyczne z serwisu IMGW: klimat.imgw.pl (dostęp 11.08.2021).

Woś A., Meteorologia dla geografów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Wprowadzenie do tematu lekcji: omówienie/przypomnienie podstawowych cech klimatu Polski – pogadanka, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

• Omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest interpretacja związków przyczynowo‑skutkowych między wielkością temperatur powietrza i sum opadów a ogólnymi cechami klimatu Polski i geograficznymi czynnikami wpływającymi na klimat w Polsce.

• Podział uczniów na 6 grup (liczebność określa nauczyciel), wskazanie każdej grupie zagadnienia do analizy.

  • Analiza zróżnicowania średnich temperatur powietrza w Polsce w wieloleciu 1981‑2010, określenie związków przyczynowo‑skutkowych z cechami makroklimatu (napływ mas powietrza, układ ośrodków barycznych, czynniki solarne) z czynnikami geograficznymi warunkującymi cechy klimatu (np. rzeźba, położenie względem morza itp.):

    • grupa 1 – izotermy stycznia,

    • grupa 2 – izotermy lipca,

    • grupa 3 – izotermy roku.

  • Analiza zróżnicowania sumy opadów w wieloleciu 1981‑2010 w Polsce, określenie związków przyczynowo‑skutkowych z cechami makroklimatu (napływ mas powietrza, układ ośrodków barycznych, czynniki solarne) z czynnikami geograficznymi warunkującymi cechy klimatu (np. rzeźba, położenie względem morza itp.):

    • grupa 4 – izohiety stycznia,

    • grupa 5 – izohiety lipca,

    • grupa 6 – izohiety roku.

• Kilkuminutowa praca w grupach polegająca na analizie map i danych klimatycznych z serwisu IMGW i map z atlasu – uczniowie określają prawidłowości, identyfikują związki przyczynowo‑skutkowe między wielkością temperatur powietrza i sum opadów a geograficznymi czynnikami wpływającymi na klimat w Polsce, identyfikują przyczyny ich regionalnego zróżnicowania, wskazują regiony o najkorzystniejszych i najmniej korzystnych warunkach termicznych i opadowych w Polsce, konstruują gałąź logicznego myślenia.

• Prezentacja na forum klasy rezultatów pracy w grupach - wyznaczonych prawidłowości i opracowanych gałęzi logicznego myślenia. Po zakończeniu każdej prezentacji następuje krótka dyskusja z udziałem wszystkich uczniów, dotycząca przyczyn zróżnicowania analizowanych elementów klimatu. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi uczniów.

• Wyświetlenie na ekranie przez nauczyciela animacji - poszczególne grupy weryfikują poprawność przeprowadzonego wnioskowania. Uczniowie wykonują polecenia do animacji.

• Podsumowanie prezentowanych treści mające na celu określenie ogólnych prawidłowości i związków przyczynowo‑skutkowych między wielkością temperatur powietrza i sum opadów a geograficznymi czynnikami wpływającymi na klimat w Polsce.

• Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału i przedstawienie rezultatów pracy.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań przez nauczyciela i udzielanie odpowiedzi przez uczniów.

• Nauczyciel ocenia aktywność uczniów, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości. Przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Praca pisemna (tematy do wyboru):

  • określ zróżnicowanie temperatury powietrza i sumy opadów w regionie odpowiadającym Twojemu miejscu zamieszkania/nauki (lub dowolnym regionie wskazanym przez nauczyciela),

  • korzystając z różnych źródeł, określ możliwy wpływ globalnych zmian klimatu na zmiany temperatury i opadów w Polsce.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animacja i grafiki zawarte w e‑materiale mogą być wykorzystane podczas innych, zróżnicowanych tematycznie lekcji dotyczących różnych zagadnień związanych z klimatem i jego praktycznymi aspektami (np. agroklimatyczne uwarunkowania produkcji rolnej, zakres podstawowy: X. 1) oraz regionalnym zróżnicowaniem środowiska przyrodniczego Polski (zakres podstawowy: XIV. 5). Znajdą one zastosowanie także podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego atmosfery (zakres podstawowy: III).

Nauczyciel może także prosić uczniów o zapoznanie się z tekstem e‑materiału przed lekcją w celu opanowania podstawowej wiedzy umożliwiającej wykonanie podczas lekcji bardziej złożonych zadań. Podczas fazy realizacyjnej uczniowie w grupach/parach szczegółowo analizują przypadki konkretnych regionów, a następnie przedstawiają na forum klasy uzgodnioną wersję.