Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Uwarunkowania przyrodnicze gospodarowania – czynniki sprzyjające i ograniczające – powtórzenie
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV
Podstawa programowa
XIX. Uwarunkowania przyrodnicze gospodarczej działalności człowieka na przykładzie wybranych obszarów: związki rolnictwa z klimatem, ukształtowaniem powierzchni, żyznością gleb i zasobami wodnymi, związek przemysłu i struktury towarowej handlu zagranicznego z zasobami surowców mineralnych, sposoby pokonywania przez człowieka przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej, zmiany znaczenia środowiska przyrodniczego w rozwoju społeczno‑gospodarczym regionów.
Uczeń:
1) wykazuje związki kierunków produkcji rolnej, w tym struktury upraw i chowu zwierząt, z klimatem, ukształtowaniem powierzchni, żyznością gleb i zasobami wodnymi;
2) wyjaśnia związki między występowaniem surowców mineralnych a kierunkami rozwoju przemysłu i strukturą towarową handlu zagranicznego;
3) prezentuje przykłady sposobów pokonywania przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej człowieka i ocenia ich zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju;
4) przedstawia zmiany znaczenia czynników przyrodniczych w rozwoju społeczno‑gospodarczym regionów w przeszłości i współcześnie oraz dyskutuje na temat ich roli w przyszłości.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
identyfikuje relacje między działalnością gospodarczą człowieka a środowiskiem przyrodniczym;
charakteryzuje najważniejsze koncepcje opisujące te relacje;
charakteryzuje przyrodnicze czynniki sprzyjające i ograniczające zagospodarowanie w skali globalnej i lokalnej;
wyznacza czynniki sprzyjające i ograniczające zagospodarowanie w swoim regionie.
Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, metody operatywne (analiza tabel, tekstu, fotografii i multimedium z e‑materiału)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca grupowa, praca zbiorowa na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlasy geograficzne, mapa fizyczna świata, arkusze papieru, pisaki
Materiały pomocnicze:
Domański R., Geografia ekonomiczna, PWN, Warszawa–Poznań 1978 (głównie rozdz. 2: System: środowisko przyrodnicze – społeczeństwo).
Kiełczewska‑Zaleska M., Geografia osadnictwa, PWN, Warszawa 1976.
PRZEBIEG LEKCJI
Faza wprowadzająca
Nauczyciel inicjuje pogadankę na temat wpływu środowiska przyrodniczego na działalność człowieka; np. które rodzaje działalności człowieka są najbardziej związane ze środowiskiem przyrodniczym? w jaki sposób?
Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Nawiązując do pogadanki wstępnej, nauczyciel zadaje pytanie: czy środowisko przyrodnicze na przestrzeni wieków wpływało zawsze w taki sam sposób na działalność człowieka?
Nauczyciel prosi, aby uczniowie, wykorzystując e‑materiał, wyjaśnili terminy: determinizm, nihilizm i posybilizm.
Przypomnienie barier osadniczych (oraz terminów: anekumena, subekumena); dyskusja: czy te bariery wpływają na rozwój gospodarki człowieka? co ogranicza rozwój gospodarki, a co mu sprzyja?
Nauczyciel dzieli uczniów na grupy; ich zadaniem jest opracowanie mapy mentalnej dotyczącej analizy i uporządkowania informacji o czynnikach przyrodniczych ograniczających rozwój i sprzyjających rozwojowi gospodarki człowieka, na wybranych przykładach regionów.
Uczniowie losują przykłady regionów (może je przydzielić grupom nauczyciel) np. Alpy Szwajcarskie, prowincja Junnan w Chinach, wschodnia część Arabii Saudyjskiej (nad Zatoką Perską), strefa Sahelu, delta Nilu, Amazonia.
Nauczyciel przypomina, że na mapie mentalnej zamiast zapisu słownego uczniowie mogą zastosować rysunki, schematy itp.
Przy opracowaniu map mentalnych uczniowie wykorzystują głównie e‑materiał oraz atlasy geograficzne.
Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup omawiają swoje mapy mentalne, przedstawiają wnioski. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi i wniosków uczniów.
Możliwa podsumowująca dyskusja o przyrodniczych czynnikach sprzyjających i ograniczających zagospodarowanie w skali globalnej i lokalnej.
Faza podsumowująca
Utrwalenie wiadomości przy pomocy ćwiczeń znajdujących się w e‑materiale – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia.
Nauczyciel podsumowuje realizację założonych celów lekcji – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było łatwe, trudne, ciekawe, jakie są możliwości zastosowania zdobytej wiedzy itp.
Praca domowa
Korzystając z tabeli zawartej w e‑materiale Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju rolnictwa w skali lokalnej, przedstaw przyrodnicze bariery rozwoju rolnictwa w swoim regionie. Wymień, co w twoim regionie sprzyja rozwojowi rolnictwa.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Grafikę interaktywną można wykorzystać na lekcjach z zakresu podstawowego (XIII. Człowiek a środowisko geograficzne) dotyczących np. współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi (XIII. 10). Grafikę interaktywną można wykorzystać także na lekcji z zakresu podstawowego dotyczącej czynników wpływających na gęstość zaludnienia (VIII. 1)