SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Uwarunkowania przyrodnicze gospodarowania – czynniki sprzyjające i ograniczające – powtórzenie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV

Podstawa programowa

XIX. Uwarunkowania przyrodnicze gospodarczej działalności człowieka na przykładzie wybranych obszarów: związki rolnictwa z klimatem, ukształtowaniem powierzchni, żyznością gleb i zasobami wodnymi, związek przemysłu i struktury towarowej handlu zagranicznego z zasobami surowców mineralnych, sposoby pokonywania przez człowieka przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej, zmiany znaczenia środowiska przyrodniczego w rozwoju społeczno‑gospodarczym regionów.

Uczeń:

1) wykazuje związki kierunków produkcji rolnej, w tym struktury upraw i chowu zwierząt, z klimatem, ukształtowaniem powierzchni, żyznością gleb i zasobami wodnymi;

2) wyjaśnia związki między występowaniem surowców mineralnych a kierunkami rozwoju przemysłu i strukturą towarową handlu zagranicznego;

3) prezentuje przykłady sposobów pokonywania przyrodniczych ograniczeń działalności gospodarczej człowieka i ocenia ich zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju;

4) przedstawia zmiany znaczenia czynników przyrodniczych w rozwoju społeczno‑gospodarczym regionów w przeszłości i współcześnie oraz dyskutuje na temat ich roli w przyszłości.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• identyfikuje relacje między działalnością gospodarczą człowieka a środowiskiem przyrodniczym;

• charakteryzuje najważniejsze koncepcje opisujące te relacje;

• charakteryzuje przyrodnicze czynniki sprzyjające i ograniczające zagospodarowanie w skali globalnej i lokalnej;

• wyznacza czynniki sprzyjające i ograniczające zagospodarowanie w swoim regionie.

Strategie nauczania: konstruktywizm, konektywizm

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa mentalna, metody operatywne (analiza tabel, tekstu, fotografii i multimedium z e‑materiału)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca grupowa, praca zbiorowa na forum klasy

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, atlasy geograficzne, mapa fizyczna świata, arkusze papieru, pisaki

Materiały pomocnicze:

Domański R., Geografia ekonomiczna, PWN, Warszawa–Poznań 1978 (głównie rozdz. 2: System: środowisko przyrodnicze – społeczeństwo).

Kiełczewska‑Zaleska M., Geografia osadnictwa, PWN, Warszawa 1976.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel inicjuje pogadankę na temat wpływu środowiska przyrodniczego na działalność człowieka; np. które rodzaje działalności człowieka są najbardziej związane ze środowiskiem przyrodniczym? w jaki sposób?

• Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nawiązując do pogadanki wstępnej, nauczyciel zadaje pytanie: czy środowisko przyrodnicze na przestrzeni wieków wpływało zawsze w taki sam sposób na działalność człowieka?

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie, wykorzystując e‑materiał, wyjaśnili terminy: determinizm, nihilizm i posybilizm.

• Przypomnienie barier osadniczych (oraz terminów: anekumena, subekumena); dyskusja: czy te bariery wpływają na rozwój gospodarki człowieka? co ogranicza rozwój gospodarki, a co mu sprzyja?

• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy; ich zadaniem jest opracowanie mapy mentalnej dotyczącej analizy i uporządkowania informacji o czynnikach przyrodniczych ograniczających rozwój i sprzyjających rozwojowi gospodarki człowieka, na wybranych przykładach regionów.

• Uczniowie losują przykłady regionów (może je przydzielić grupom nauczyciel) np. Alpy Szwajcarskie, prowincja Junnan w Chinach, wschodnia część Arabii Saudyjskiej (nad Zatoką Perską), strefa Sahelu, delta Nilu, Amazonia.

• Nauczyciel przypomina, że na mapie mentalnej zamiast zapisu słownego uczniowie mogą zastosować rysunki, schematy itp.

• Przy opracowaniu map mentalnych uczniowie wykorzystują głównie e‑materiał oraz atlasy geograficzne.

• Po zakończeniu pracy przedstawiciele grup omawiają swoje mapy mentalne, przedstawiają wnioski. Nauczyciel czuwa nad poprawnością wypowiedzi i wniosków uczniów.

• Możliwa podsumowująca dyskusja o przyrodniczych czynnikach sprzyjających i ograniczających zagospodarowanie w skali globalnej i lokalnej.

Faza podsumowująca

• Utrwalenie wiadomości przy pomocy ćwiczeń znajdujących się w e‑materiale – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia.

• Nauczyciel podsumowuje realizację założonych celów lekcji – ocenia pracę uczniów, ich zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było łatwe, trudne, ciekawe, jakie są możliwości zastosowania zdobytej wiedzy itp.

Praca domowa

• Korzystając z tabeli zawartej w e‑materiale Przyrodnicze uwarunkowania rozwoju rolnictwa w skali lokalnej, przedstaw przyrodnicze bariery rozwoju rolnictwa w swoim regionie. Wymień, co w twoim regionie sprzyja rozwojowi rolnictwa.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Grafikę interaktywną można wykorzystać na lekcjach z zakresu podstawowego (XIII. Człowiek a środowisko geograficzne) dotyczących np. współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi (XIII. 10). Grafikę interaktywną można wykorzystać także na lekcji z zakresu podstawowego dotyczącej czynników wpływających na gęstość zaludnienia (VIII. 1)