SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Rodzaje przełomów rzecznych i warunki ich powstawania

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

V. Litosfera: związek budowy wnętrza Ziemi z tektoniką płyt litosfery, procesy wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące powierzchnię Ziemi i ich skutki, skały.

Uczeń:

3) charakteryzuje główne procesy zewnętrzne modelujące powierzchnię Ziemi (erozja, transport, akumulacja) oraz skutki rzeźbotwórczej działalności rzek, wiatru, lodowców, lądolodu i mórz oraz wietrzenia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest przełom rzeczny,

• wymienia i omawia różne typy przełomów rzecznych,

• określa, gdzie występują przełomy rzeczne,

• wyjaśnia genezę poszczególnych rodzajów przełomów rzecznych.

Strategie nauczania: asocjacyjna, operacyjna

Metody i techniki nauczania: metoda tekstu przewodniego, dyskusja, debata, burza mózgów

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale, atlasy geograficzne

Materiały pomocnicze

Bajkiewicz‑Grabowska E., Hydrologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.

Załącznik do pracy na lekcji:

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć, zadając następujące pytania: Czym jest rzeka? Jakie są elementy budowy doliny rzecznej? Czy występują różne typy takich dolin? Gdzie mogą występować?

• Po odpowiedziach uczniów nauczyciel zadaje kolejne pytania: Jak zachowują się rzeki, gdy przepływają przez płaskie niziny, a jak na wyżynach i w górach? Co dzieje się, gdy rzeka natrafi na przeszkodę?

• Nauczyciel przedstawia cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Prowadzący pyta uczniów, co rozumieją pod pojęciem przełomu rzecznego. Następuje burza mózgów. Każdy uczeń może przedstawić swoje pomysły. Te, które są prawidłowe lub z niewielkimi błędami, nauczyciel zapisuje na tablicy.

• Następnie nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z częścią „Przeczytaj” e‑materiału i skonfrontowanie propozycji przedstawionych w czasie burzy mózgów z rzeczywistością. Nauczyciel wyświetla animację prezentującą typy przełomów rzecznych. Następuje dyskusja. Uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami.

• Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w zespoły czteroosobowe. Członkowie zespołów otrzymują mapę hipsometryczną Beskidu Małego oraz wycinki map topograficznych (załącznik). Zadaniem uczniów jest przeanalizowanie przełomu rzeki Soły w oparciu o dostarczone materiały, ustalenie którędy płynęła rzeka przed wytworzeniem przełomu, porównanie obecnego i dawnego biegu.

• Nauczyciel może pomóc uczniom, przedstawiając następujące wskazówki:

  • Soła w okresie przed ostatnimi zlodowaceniami płynęła Bramą Wilkowicką,

  • przełom nastąpił w związku z cofaniem się rzeki płynącej na miejscu koryta obecnej Soły,

  • w ostatnich tysiącach lat nie następowały znaczące ruchy pionowe Beskidu Małego.

• Gdy wszystkie grupy skończą, nauczyciel prosi wybrane lub wszystkie zespoły o przedstawienie rezultatów pracy i uzasadnienie swojego wyboru (zależnie od liczby uczniów). Na końcu nauczyciel podsumowuje wszystkie odpowiedzi i objaśnia, jak płynęła Soła w przeszłości i jak płynie obecnie. Jej przełom ma charakter przełomu regresyjnego.

Faza podsumowująca

• Uczniowie wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel czuwa nad przebiegiem pracy uczniów.

• Podsumowanie najważniejszych treści omawianych podczas lekcji. W razie potrzeby prowadzący wyjaśnia wątpliwości uczniów i odpowiada na pytania dodatkowe.

• Przypomnienie celów zajęć.

• Nauczyciel ocenia pracę uczniów podczas lekcji, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie i możliwości.

Praca domowa

• Korzystając z dostępnych źródeł informacji, określ rodzaj następujących przełomów rzecznych:

  1. przełom Dunaju przez Masyw Czeski,

  2. Pieniński Przełom Dunajca,

  3. przełom Lubrzanki w Górach Świętokrzyskich,

  4. przełom Soły przez Beskid Mały.

• Nauczyciel może rozszerzyć tę listę bądź wskazać w poleceniu inne przełomy rzeczne.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Animacja zawarta w e‑materiale może znaleźć zastosowanie na zajęciach dotyczących zróżnicowania środowiska przyrodniczego Polski (zakres podstawowy: XIV. 4).