Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Spalanie benzenu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIII Węglowodory. Uczeń:

11) opisuje właściwości chemiczne węglowodorów aromatycznych na przykładzie reakcji: spalania, z ${\text{Cl}}_2$ lub ${\text{Br}}_2$ wobec katalizatora albo w obecności światła, nitrowania, katalitycznego uwodornienia; pisze odpowiednie równania reakcji dla benzenu i metylobenzenu (toluenu) oraz ich pochodnych, uwzględniając wpływ kierujący podstawników (np. atom chlorowca, grupa alkilowa, grupa nitrowa, grupa hydroksylowa, grupa karboksylowa).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego benzen spala się silnie kopcącym płomieniem;

• wyjaśnia, na czym polega spalanie całkowite i niecałkowite;

• napisze równania reakcji spalania benzenu.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• pogadanka;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca zbiorowa;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• podręczniki;

• wzory na planszy i model cząsteczki benzenu.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel podaje uczniom kartę charakterystyki benzenu do przeglądu. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania, zaciekawiając tematem: jaki wpływ na człowieka może mieć benzen? Gdzie w Twoim otoczeniu występuje benzen? Gdzie ma zastosowanie benzen?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Pogadanka wokół budowy cząsteczki benzenu.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przedstawia wzór strukturalny i model cząsteczki benzenu i jeszcze raz nawiązuje do budowy benzenu i kieruje pytania do uczniów o jego budowę: Do jakiej grupy związków zaliczany jest benzen? jakie wiązania występują między atomami węgla i wodoru, a jakie między atomami węgla. Jakie wiązanie występuje w pierścieniu aromatycznym? Co to znaczy wiązanie zdelokalizowane?

2. Uczniowie w parach mają za zadanie napisać równania reakcji spalania całkowitego i niecałkowitego benzenu. Po upływie ustalonego czasu, chętni uczniowie prezentują rozwiązania na tablicy.

3. Nauczyciel przedstawia uczniom film na temat spalania benzenu. Podczas prezentacji filmu uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną zapisu równań reakcji.

4. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy. Zadaniem każdej z grup jest ustalenie obserwacji na podstawie filmu oraz przedstawienie wniosków na temat spalania benzenu i wyjaśnienie, dlaczego benzen spala się kopcącym płomieniem. Po upływie ustalonego czasu liderzy grup prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Przykładowe polecenia i pytania skierowane do uczniów:

• Czy benzen jest substancją łatwopalną?

• Dlaczego benzen spala się silnie kopcącym płomieniem?

• Na czym polega spalanie całkowite benzenu?

• Na czym polega spalanie niecałkowite benzenu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

1. Nauczyciel prosi o sprawdzenie monitoringu powietrza w ich mieście na stronie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska oraz zanotowanie nazw substancji, które zanieczyszczają miasto.

2. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium może być wykorzystane przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas wykonywania zadania domowego. Wskazówka dla nauczyciela: możliwość podjęcia dyskusji na temat zagrożeń ekologicznych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czy benzen jest substancją łatwopalną?

• Dlaczego benzen spala się silnie kopcącym płomieniem?

• Na czym polega spalanie całkowite benzenu?

• Na czym polega spalanie niecałkowite benzenu?

2. Nauczyciel przygotowuje:

• kartę charakterystyki benzenu.