Scenariusz zajęć

Autor: Anna Daniewicz, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Nomenklatura i wzory hydroksykwasów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XVI. Kwasy karboksylowe. Uczeń:

11) opisuje budowę hydroksykwasów; wyjaśnia możliwość tworzenia estrów międzycząsteczkowych (laktydy, poliestry) i wewnątrzcząsteczkowych (laktony) przez niektóre hydroksykwasy; pisze odpowiednie równania reakcji; opisuje występowanie i zastosowania hydroksykwasów (np. kwasu mlekowego i salicylowego).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia grupy funkcyjne wchodzące w skład budowy hydroksykwasy;

• dopasowuje nazwę zwyczajową do nazwy systematycznej lub wzoru grupowego odpowiedniego hydroksykwasu;

• konstruuje modele wybranych hydroksykwasów;

• na podstawie wzorów półstrukturalnych i strukturalnych hydroksykwasów, przedstawia ich nazwy systematyczne ;

• na podstawie nazwy systematycznej rysuje wzory półstrukturalne hydroksykwasów;

• na podstawie wzoru sumarycznego ocenia, ile występuje możliwych hydroksykwasów.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• technika 635;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca w grupach;

• praca zbiorowa;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• modele kulkowe atomów;

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

• pisak/kreda;

• podręczniki;

• aplikacja Mentimeter;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, zaciekawiając tematem. Przykładowe pytania:

• Jaki związek chemiczny odpowiada za proces kiszenia ogórków i kapusty?

• Jaki związek chemiczny odkłada się w mięśniach po ćwiczeniach, powodując tzw. „zakwasy”?

• Jak nazywa się związek chemiczny, który znajduje się w korze wierzby i służy do otrzymywania aspiryny?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów na temat hydroksykwasów (czym są, jakie posiadają grupy, nazwy zwyczajowe). Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów. Uczniowie poprzez swoje narzędzie podają swoje propozycje, które pojawiają się na głównym ekranie, do czego nauczyciel potem się odnosi.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują tekst z e‑materiału – wzory sumaryczne, półstrukturalne i strukturalne wybranych hydroksykwasów. Zadaniem uczniów jest zwrócenie uwagi na formę zapisu każdego z tych wzorów. Po minionym czasie chętni uczniowie wyjaśniają na forum klasy każdy rodzaj wzoru z wykorzystaniem tablicy.

2. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na sześć grup. Każda z grup losuje trzy różne wzory grupowe wybranych hydroksykwasów. Zadaniem każdej z grup jest podanie nazw systematycznych wylosowanych związków. Każda z grup posiada inne przykłady. W czasie realizacji zadania, uczniowie mogą korzystać ze wszelkich dostępnych materiałów źródłowych, w tym z e‑materiału. Czas wykonania zadania: 5 minut.

3. Po minionym czasie, grupy wymieniają się wzorami hydroksykwasów i kartkami z odpowiedziami. Każda z grup staje się grupą ekspercką, której zadaniem jest sprawdzenie poprawności pracy kolegów i koleżanek i udzielenie informacji zwrotnej, co do wykonanej pracy.

4. Po wzajemnym sprawdzeniu prac kolegów eksperci po kolei omawiają, z wykorzystaniem techniki gadająca ściana, na forum klasy efekty pracy kolegów z udzieloną informacją zwrotną. Nauczyciel weryfikuje poprawność wykonanej pracy przez poszczególne grupy. Podsumowując ćwiczenie, nauczyciel podkreśla zagadnienia związane z nazewnictwem systematycznym hydroksykwasów.

5. Uczniowie pozostają w tych samych grupach. Każda z grup otrzymuje karteczki z trzema nazwami systematycznymi (patrz materiały pomocnicze), kartki czyste A4, mazaki oraz modele atomów. Ich zadaniem będzie narysowanie wzorów półstrukturalnych oraz skonstruowanie modeli przydzielonych im hydroksykwasów.

6. Po wykonanej pracy liderzy prezentują, z wykorzystaniem techniki gadająca ściana, na forum klasy rozwiązania swojej drużyny (kartki z rozwiązaniami zawieszają na tablicy). Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.

7. Samodzielna praca uczniów z wykorzystaniem symulacji interaktywnej w e‑materiale. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując polecenia załączone do medium.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów. Każdemu rozdaje kartki z zadaniami (max. po dwa przykłady – zestawy w materiałach pomocniczych). Zadania nie są oceniane. Uczniowie nie oddają nauczycielowi kartek z zadaniami. Po ustalonym czasie, nauczyciel podaje rozwiązania do zadań. Przykładowe zadania:

• Zadanie nr 1: podaj nazwy systematyczne poniższych hydroksykwasów, przedstawionych za pomocą wzorów półstrukturalnych.

• Zadanie nr 2: narysuj wzory półstrukturalne następujących hydroksykwasów.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji, przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego

Materiały pomocnicze:

1. Arkusze papieru i mazaki.

2. Nauczyciel przygotowuje:

• kartki z wzorami grupowymi hydroksykwasów (trzema na każdej kartce);

• kartki z nazwami systematycznymi hydroksykwasów (trzema na każdej kartce);

• kartki z zadaniami podsumowującymi dla każdego ucznia (do zadania 1 i 2 w fazie podsumowującej).