Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie soli w wyniku reakcji wodorotlenków z tlenkami

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wymienia rodzaje tlenków;

• zapisuje i uzgodnia równania reakcji otrzymywania soli w reakcji wodorotlenku z tlenkiem;

• proponuje sposób otrzymania wybranej soli w wyniku reakcji wodorotlenku z tlenkiem.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• burza mózgów;

• śnieżna kula;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału: czy jest możliwe, że wodorotlenki i tlenki, pomimo podobieństwa w nazwie, będą ze sobą reagowały? Jeżeli tak, to co powstanie w wyniku reakcji wodorotlenku z tlenkiem?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół budowy wodorotlenków i tlenków niemetali. Będzie to wykorzystane przy mechanizmie reakcji oraz określeniu rodzaju soli, jaką w tej reakcji można otrzymać. Uczniowie podają, jakie znają tlenki oraz wodorotlenki.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek przedstawiający przykłady reakcji wodorotlenków z tlenkami niemetali, które zachodzą w rzeczywistości. Na podstawie filmu uczniowie sporządzają sketch‑notatkę w zeszytach. Po projekcji wskazany uczeń dokonuje krótkiego podsumowania filmu podkreślając jakie produkty otrzymuje się w tej reakcji chemicznej.

2. Uczniowie, z zastosowaniem kuli śnieżnej: w parach, czwórkach, ósemkach ..., ustalają poprawną wersję odpowiedzi do polecenia w materiale bazowym. Po minionym czasie wybrana osoba przedstawia wyniki pracy. Nauczyciel weryfikuje poprawność wykonania zadań i ewentualnie wyjaśnia uczniom niezrozumiałe kwestie.

3. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków z tlenkami” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki przygotowane przez nauczyciela na stole laboratoryjnym. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równania przeprowadzonych reakcji, wszystko zapisują w kartach pracy. Liderzy grup  prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania:

• Jakie są produkty reakcji wodorotlenku z tlenkiem?

• Co się dzieje, gdy do wodorotlenku wapnia doda się tlenku węgla(IV)?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład fosforan(V) magnezu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudności sprawiło mi...

• Zaskoczyło mnie...

• Przypomniałem/łam sobie, że...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji, jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań, lub podczas przygotowywania się do sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać do uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie są produkty reakcji wodorotlenku z tlenkiem?

• Co się dzieje, gdy do wodorotlenku wapnia doda się tlenku węgla(IV)?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład fosforan(V) magnezu?

2. Doświadczenie – „Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków z tlenkami”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, bagietki, łyżeczki, szklane rurki/syfon z tlenkiem węgla(IV). statyw do probówek.

Odczynniki chemiczne: wodorotlenek sodu, wodorotlenek wapnia (woda wapienna), tlenek magnezu, tlenek węgla(IV).

Gdy uczniowie zapytają nauczyciela, gdzie mogą znaleźć tlenek kwasowy (dlaczego nie ma go na stole laboratoryjnym), nauczyciel naprowadza uczniów, że za pomocą szklanej rurki mogą doprowadzić do roztworu tlenek kwasowy, czyli tlenek węgla(IV) lub informuje, że tlenek kwasowy jest w syfonie.

Instrukcja wykonania:

• Przygotuj wodny roztwór wodorotlenku sodu.

• W poszczególnych probówkach umieść kolejno po ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu danego wodorotlenku, a następnie wprowadź tlenek węgla(IV), zatkaj korkiem probówkę i mieszaj.

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: