Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: biologia
Temat: Kodominacja i allele wielokrotne
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Omówisz zjawisko kodominacji.
Rozwiążesz krzyżówki genetyczne.
Wyjaśnisz, czym są allele wielokrotne i podasz przykłady ich występowania.
Przeanalizujesz zasady dziedziczenia grup krwi u ludzi.
Wskażesz prawdopodobieństwo wystąpienia u potomstwa poszczególnych genotypów i fenotypów w przypadku kodominacji i dziedziczenia alleli wielokrotnych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
film samouczek;
analiza grafiki interaktywnej;
gra dydaktyczna.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.
Wprowadzenie do tematu. Uczniowie formułują pytania kluczowe dotyczące tematu lekcji, na które będą poszukiwać odpowiedzi w trakcie zajęć.
Faza realizacyjna:
Praca z grafiką interaktywną pt. „Kodominacja a dominacja niezupełna”. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, podali różnicę w efekcie fenotypowym między kodominacją (współdominacją) a dominacją niezupełną. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.
Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 2, w którym mają za zadanie określić, jaką barwę kwiatów miałaby opisana heterozygota Aa w przypadku dominacji zupełnej, a jaką w przypadku dominacji niezupełnej. Uczniowie odpowiadają na nie w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając kolejno wykonywane kroki.
Praca z treścią e‑materiału. Uczniowie dzielą się na zespoły i na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w filmie samouczku pt. „Kodominacja i allele wielokrotne” układają pytania quizowe dla innych grup. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel czyta pytania kluczowe sformułowane przez uczniów w fazie wprowadzającej. Uczniowie, pracując w parach, wspólnie przygotowują na nie odpowiedzi. Chętni wypowiadają się na forum klasy, nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów.
Praca domowa:
Odpowiedz na poniższe pytania, wykorzystując szachownicę Punnetta. Swoje odpowiedzi uzasadnij.
a) Czy istnieje możliwość, aby dziecko, którego jeden z rodziców ma grupę krwi A, a drugi grupę krwi B, miało inną grupę krwi niż rodzice?
b) Pewne rodzeństwo ma grupę krwi AB i A. Jakie genotypy pod względem grupy krwi mają ich rodzice?
c) Rodzeństwo ma grupę krwi 0 i AB, ich obie babcie miały grupę krwi 0. Jakie grupy krwi oraz genotypy mają ich rodzice i dziadkowie?
Materiały pomocnicze:
Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:
Film samouczek można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału.