Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Kodominacja i allele wielokrotne

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VII. Genetyka klasyczna.
1. Dziedziczenie cech. Uczeń:
3) przedstawia dziedziczenie jednogenowe, dwugenowe i wielogenowe (dominacja pełna, dominacja niepełna, kodominacja, współdziałanie dwóch lub większej liczby genów);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XIV. Genetyka klasyczna.
1. Dziedziczenie cech. Uczeń:
4) przedstawia dziedziczenie jednogenowe, dwugenowe i wielogenowe (dominacja pełna, dominacja niepełna, kodominacja, współdziałanie dwóch lub większej liczby genów);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Omówisz zjawisko kodominacji.

  • Rozwiążesz krzyżówki genetyczne.

  • Wyjaśnisz, czym są allele wielokrotne i podasz przykłady ich występowania.

  • Przeanalizujesz zasady dziedziczenia grup krwi u ludzi.

  • Wskażesz prawdopodobieństwo wystąpienia u potomstwa poszczególnych genotypów i fenotypów w przypadku kodominacji i dziedziczenia alleli wielokrotnych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • film samouczek;

  • analiza grafiki interaktywnej;

  • gra dydaktyczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

  2. Wprowadzenie do tematu. Uczniowie formułują pytania kluczowe dotyczące tematu lekcji, na które będą poszukiwać odpowiedzi w trakcie zajęć.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z grafiką interaktywną pt. „Kodominacja a dominacja niezupełna”. Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, podali różnicę w efekcie fenotypowym między kodominacją (współdominacją) a dominacją niezupełną. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

  2. Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 2, w którym mają za zadanie określić, jaką barwę kwiatów miałaby opisana heterozygota Aa w przypadku dominacji zupełnej, a jaką w przypadku dominacji niezupełnej. Uczniowie odpowiadają na nie w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając kolejno wykonywane kroki.

  3. Praca z treścią e‑materiału. Uczniowie dzielą się na zespoły i na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w filmie samouczku pt. „Kodominacja i allele wielokrotne” układają pytania quizowe dla innych grup. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel czyta pytania kluczowe sformułowane przez uczniów w fazie wprowadzającej. Uczniowie, pracując w parach, wspólnie przygotowują na nie odpowiedzi. Chętni wypowiadają się na forum klasy, nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów.

Praca domowa:

  1. Odpowiedz na poniższe pytania, wykorzystując szachownicę Punnetta. Swoje odpowiedzi uzasadnij.
    a) Czy istnieje możliwość, aby dziecko, którego jeden z rodziców ma grupę krwi A, a drugi grupę krwi B, miało inną grupę krwi niż rodzice?
    b) Pewne rodzeństwo ma grupę krwi AB i A. Jakie genotypy pod względem grupy krwi mają ich rodzice?
    c) Rodzeństwo ma grupę krwi 0 i AB, ich obie babcie miały grupę krwi 0. Jakie grupy krwi oraz genotypy mają ich rodzice i dziadkowie?

Materiały pomocnicze:

  • Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania filmu samouczka:

  • Film samouczek można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału.

Grafika interaktywna