Dla nauczyciela

Autor: Anna Juwan

Przedmiot: biologia

Temat: Choroby człowieka związane ze zmianą struktury chromosomów

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
VII. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
8) określa, na podstawie analizy rodowodu lub kariotypu, podłoże genetyczne chorób człowieka (mukowiscydoza, fenyloketonuria, anemia sierpowata, albinizm, pląsawica Huntingtona, hemofilia, daltonizm, dystrofia mięśniowa Duchenne’a, krzywica oporna na witaminę D3; zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Downa);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XIV. Genetyka klasyczna.
2. Zmienność organizmów. Uczeń:
8) określa na podstawie analizy rodowodu lub kariotypu podłoże genetyczne chorób człowieka (mukowiscydoza, alkaptonuria, fenyloketonuria, anemia sierpowata, albinizm, galaktozemia, pląsawica Huntingtona, hemofilia, daltonizm, dystrofia mięśniowa Duchenne'a, krzywica oporna na witaminę D3; zespół cri‑du‑chat i przewlekła białaczka szpikowa, zespół Klinefeltera, zespół Turnera, zespół Downa, neuropatia nerwu wzrokowego Lebera);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

  • Przedstawisz kariotyp komórki somatycznej i generatywnej zdrowego człowieka.

  • Wyjaśnisz, dlaczego nawet drobne zmiany w strukturze chromosomów prowadzą do zaburzeń rozwoju człowieka.

  • Omówisz najważniejsze schorzenia związane ze zmianą struktury chromosomów.

  • Opiszesz mechanizm powstania i skutki obecności dwóch mutacji chromosomowych strukturalnych w komórkach człowieka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem komputera;

  • rozmowa kierowana;

  • ćwiczenia interaktywne;

  • mapa myśli;

  • analiza grafiki interaktywnej;

  • gra dydaktyczna.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przed lekcją:

  1. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat mutacji chromosomowych strukturalnych, zwracając uwagę na typy aberracji.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla temat i cele lekcji oraz przybliża jej przebieg.

  2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej na wcześniejszych zajęciach, zadaje pytania:
    – Na czym polegają mutacje chromosomowe strukturalne?
    – Jakie wyróżniamy aberracje strukturalne chromosomów? Czym się charakteryzują?

Faza realizacyjna:

  1. Praca z tekstem. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią z sekcji „Przeczytaj”.

  2. Praca z treścią e‑materiału. Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Grafika interaktywna” układają indywidualnie pytania do treści e‑materiału. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na liczbę poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel ogłasza zwycięzców.

  3. Praca z grafiką interaktywną pt. „Powstawanie chromosomu Philadelphia”. Uczniowie w grupach rozwiązują polecenia 1 („Wyjaśnij, czym jest chromosom Philadelphia”) oraz 2 („Wykaż, że chromosom Philadelphia powstaje w wyniku translokacji wzajemnej”).

  4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie w parach wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym należy podać nazwy dwóch rodzajów zrównoważonych aberracji chromosomowych i określić, w jaki sposób ich obecność wpływa na niepowodzenia rozrodu) oraz ćwiczenie nr 8 (w którym należy udowodnić, że aberracje strukturalne chromosomów mogą przyczynić się do powstawania nowotworów) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie porównują swoje odpowiedzi z najbliżej siedzącymi sąsiadami. Nauczyciel w razie trudności naprowadza podopiecznych na właściwe rozwiązania lub wyjaśnia wątpliwości.

Faza podsumowująca:

  1. Każdy uczeń ma wykonać na kartkach A4 mapę myśli porządkującą nowe wiadomości. Nauczyciel tłumaczy uczniom, że mogą uzupełnić mapę za pomocą symboli, rysunków lub opisu. Po wykonaniu zadania uczniowie wklejają swoje mapy myśli do zeszytu. Nauczyciel kontroluje pracę uczniów, w razie potrzeby wyjaśnia wątpliwości.

  2. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem zadań z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

  1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Neil A. Campbell i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Rebis, Poznań 2019.

  • „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

  • Grafikę interaktywną można również wykorzystać na innej lekcji poświęconej mutacjom chromosomowym strukturalnym.

Sprawdź się