Scenariusz lekcji - Dlaczego „nie należy zaniedbywać nauki o pięknie”? – Z. Herbert „Potęga smaku”

Cele lekcji

Lekcja stanowi wstęp do zagadnień związanych z ideologią komunizmu. Realizacja podstawy programowej do języka polskiego – kształcenie w zakresie podstawowym.

- LEKTURA: punkt 3 – wybór poezji XX w.

- TREŚCI: punkt IV retoryczne użycie języka (retoryczne środki perswazji).

Wiadomości

Główne zasady retoryki antycznej, pojęcie nowomowy, fragmenty biografii Herberta, pojęcie tautologii.

Umiejętności

Uczeń

- wskazuje na związki estetyki z etyką,

- wyszczególnia różne znaczenia słowa SMAK,

- określa Z. Herberta mianem poety klasycyzującego i wskazuje klasyczne motywy w wierszu,

- opisuje język komunizmu i definiuje pojęcie nowomowy,

- podaje różnice pomiędzy retoryką antyczną a nowomową,

- dyskutuje na temat zagrożeń komunizmu wynikających z jego estetyki,

- wyjaśnia istotę sprzeciwu wobec ideologii,

- samodzielnie formułuje wnioski interpretacyjne na podstawie karty pracy.

Metoda i forma pracy

• burza mózgów,

• ćwiczenia interpretacyjne – praca z tekstem,

• metoda kart pracy.

Środki dydaktyczne

• dowolny podręcznik zawierający wiersz pt. Potęga smaku Zbigniewa Herberta lub ksero tego wiersza,

• narysowana na tablicy mapa mentalna,

• karty pracy.

Przebieg lekcji

1. Burza mózgów: Z czym kojarzy się wam SMAK? Zbieramy wnioski na tablicy:

Kierujemy myśleniem uczniów – pogadanka:

Zastanówcie się, do czego służy nam ten zmysł?

Co to jest „dobry smak”?

2. Głośna lektura wiersza „Potęga smaku”. Proponuję lekturę dwukrotną.

3. Ćwiczenia interpretacyjne. W pierwszej fazie uczniowie pracują samodzielnie, odpowiadając na kartach pracy na następujące pytania:

- Jakie znaczenie ma dla tego utworu dedykacja? (kwestia postawy moralnej wpisanej w wiersz i nawiązanie do biografii poety).

- Jaką funkcję pełni smak dla podmiotu lirycznego? W czym pomaga?

- Co wg Herberta jest w komunizmie „niesmaczne”? → to pytanie umożliwi przejście do kwestii tzw. języka władzy.

- Czym ten język się charakteryzował? – Podkreślcie w wierszu jego cechy (tautologiczność, pustosłowie, zakłamanie itp.).

3. Wprowadzenie pojęcie NOWOMOWY za Słownikiem współczesnego języka polskiego B. Dunaja

NOWOMOWA – oficjalny język państwa totalitarnego, którego funkcją jest kształtowanie myślenia obywateli, by postrzegali rzeczywistość zgodnie z obowiązującą ideologią.

4. Pogadanka: Co w wierszu przeciwstawione jest nowomowie – „złemu smakowi”? → retoryka antyczna i klasyczna sztuka

5. Karta pracy: Ćwiczenie: Na podstawie wiersza i swojej wiedzy wypisz w tabeli cechy retoryki i nowomowy.

Przykład odpowiedzi:

6. Zbieramy wnioski z kart pracy: Czym jest więc dla Herberta retoryka antyczna i związany z nią klasycyzm? → to istota „dobrego smaku”

7.W czym tkwi więc „potęga smaku”? – W odpowiedzi na to pytanie ma uczniom pomóc powtórne przywołanie mapy mentalnej poprzedzone pytaniem: Czym jest smak dla Herberta (ew. w czym tkwi „potęga smaku”)?

Podczas tej burzy mózgów uczniowie powinni dojść do kwestii związku estetyki z etyką i pojmowaniem smaku w kategoriach aksjomatu moralnego – smak pomaga odróżnić dobro od zła.

8. Wnioski: Odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lekcji – dyskusja:

Główny wniosek z lekcji: nauka o pięknie pozwala postępować etycznie, bo dobro = piękno.

Bibliografia

- B. Dunaj, Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.

Warto przeczytać:

- M. Grzesiowki, Retoryka antyczna i jej dziedzictwo, Warszawa 1996

Polecenie dla ucznia:

Napisz, dlaczego gust i smak to wartości, za które warto oddać życie?