SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Długołańcuchowe kwasy karboksylowe”

Chemia, III etap edukacyjny

Temat: Długołańcuchowe kwasy karboksylowe.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (9.9) [uczeń] opisuje właściwości długołańcuchowych kwasów karboksylowych; projektuje doświadczenie, które pozwoli odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego lub stearynowego.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• kompetencje naukowe;

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• umiejętność uczenia się;

• umiejętność pracy w grupie;

• podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Nauczyciel sprawdza obecność oraz wiadomości uczniów z poprzedniej lekcji. Podaje temat zajęć.

2. Przebieg zajęć:

Nauczyciel wyznacza uczniów, którzy przypominają wiadomości na temat kwasów karboksylowych. W celu utrwalenia wiadomości nauczyciel poleca zapoznanie się z ilustracją interaktywną pt. „Szeregi kwasów”. Uczniowie przypominają, jak zbudowane są wyższe kwasy karboksylowe.

Klasa dzieli się na trzy zespoły i przystępuje do wykonania doświadczeń. Uczniowie rysują schemat doświadczenia, zapisują obserwacje, formułują wnioski.

Przedstawiciel każdego zespołu przedstawia klasie obserwacje i wnioski z przeprowadzanych doświadczeń. Nauczyciel podsumowuje doświadczenia wykonane przez uczniów.

Wybrani uczniowie próbują zapisać na tablicy szkolnej równania reakcji chemicznych, będących przedmiotem doświadczeń oraz równania reakcji spalania wyższych kwasów karboksylowych.

Uczniowie korzystając z: prowadzonych doświadczeń, podręcznika, encyklopedii lub Internetu próbują opisać właściwości chemiczne i fizyczne wyższych kwasów karboksylowych. Uczniowie zapisują notatki do zeszytu.

W trakcie rozmowy kierowanej przez nauczyciela uczniowie podsumowują zdobyte wiadomości na temat mydeł, sposobów ich otrzymywania oraz właściwościach.

Uczniowie w trakcie „burzy mózgów” wymieniają najważniejsze zastosowania w życiu codziennym wyższych kwasów karboksylowych. W celu utrwalenia wiadomości nauczyciel wyświetla zestaw zdjęć pt. „Kwasy karboksylowe”.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska:

Kwas stearynowy to ciało stałe o barwie białej. Ma charakterystyczny zapach, nie rozpuszcza się w wodzie. Topi się w niskiej temperaturze, wydzielając charakterystyczny zapach stearyny; pary kwasu palą się żółtym płomieniem. Reaguje z zasadą sodową tworząc stearynian sodu – mydło.

Kwas oleinowy jest kwasem nienasyconym i w reakcji z wodą bromową odbarwi ją. Natomiast kwas palmitynowy jest kwasem nasyconym i nie reaguje z wodą bromową.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań:

Celem doświadczenia jest badanie właściwości kwasu stearynowego, obserwacja metody odróżniania kwasu nasyconego od nienasyconego oraz otrzymywanie stearynianu sodu, czyli mydła.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):

Doświadczenia są prowadzone podczas lekcji chemii w klasie. Klasa dzieli się na trzy zespoły. Potrzebny jest następujący sprzęt oraz odczynniki: kwas oleinowy, kwas palmitynowy, kwas stearynowy, zasada sodowa, woda bromowa, probówki, szkiełko zegarkowe, łyżka do spalań, palnik.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji:

Przykładowe doświadczenia do przeprowadzenia przez uczniów:

Doświadczenie nr 1 –Badanie właściwości kwasu stearynowego;

Nasyp na szkiełko zegarkowe niewielką ilość kwasu stearynowego. Zbadaj jego zapach, barwę, rozpuszczalność w wodzie. Następnie umieść niewielką ilość tego kwasu na łyżeczce do spalań i ogrzewaj ją w płomieniu. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

Doświadczenie nr 2 – Jak odróżnić kwas oleinowy od palmitynowego?

Do jednej z probówek nalej kilka cmIndeks górny 3³ kwasu oleinowego, a do drugiej kilka cmIndeks górny 3³ kwasu palmitynowego. Dodaj wodę bromową do każdej probówki i potrząśnij. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

Doświadczenie nr 3 –Reakcja kwasu stearynowego z zasadą sodową;;

Nasyp do probówki niewielką ilość kwasu stearynowego i dodaj kilka cmIndeks górny 3³ zasady sodowej. Ogrzej mieszaninę nad palnikiem. Narysuj schemat doświadczenia, zapisz obserwacje, wyciągnij wnioski.

3. Podsumowanie:

Nauczyciel podsumowuje najważniejsze wiadomości. Ocenia pracę uczniów. Wyjaśnia pracę domową.

Zadanie domowe

Co to jest „utwardzanie tłuszczu”?

Środki dydaktyczne

• podręcznik, encyklopedia

• komputery połączone z Internetem

• odczynniki oraz sprzęt i szkło laboratoryjne

• ilustracja interaktywna „Szeregi kwasów”

• zestaw zdjęć „Kwasy karboksylowe”

Metody nauczania

• pogadanka

• „burza mózgów”

• rozmowa kierowana

• doświadczenia laboratoryjne

Formy pracy

• praca indywidualna

• praca zbiorowa

Zadanie dla chętnych

Wyjaśnij, co to jest twardość wody.

R1Pf7KpDcRqn3