Do kogo należą morza? Co to są tanie bandery? Kim są piraci? Kilka uwag o prawie morza

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• wie, co to są: cieśniny, zatoki, przylądki, zalewy, mierzeje,

• zna źródła międzynarodowego prawa morza,

• zna podział obszarów morskich,

• wie, co to jest szelf kontynentalny,

• wie, co to są tanie bandery,

• zna kategorie jednostek pływających wg polskiego kodeksu morskiego,

• wie, co to jest morze pełne i czym jest jurysdykcja na morzu pełnym,

• rozumie, na czym polega wolność mórz,

• wie, co to jest i gdzie się znajduje: Kanał Panamski, Kanał Sueski, Kanał Kiloński,

• wie, czym jest piractwo i prawo pościgu,

• zna pojęcie: delimitacja,

• rozumie frazeologizm: tania bandera jako „flota handlowa państwa umożliwiającego zagranicznym właścicielom i armatorom rejestrację statku na dogodnych warunkach”, rozumie zwrot: pływać pod czyjąś banderą.

b) Umiejętności

Uczeń:

• opisuje własnymi słowami terminy geograficzne dotyczące tematyki morskiej
  (cieśnina, zatoka, przylądek) i odszukuje na mapie przykłady,

• dostrzega różnice znaczeniowe między pojęciami: okręt i statek.

c) Postawy

Uczeń rozumie, że dno mórz i oceanów to wspólne dziedzictwo ludzkości.

2. Metoda i forma pracy

Metoda oglądowa: uczniowie nazywają poszczególne jednostki pływające prezentowane przez nauczyciela na zdjęciach. Opisują własnymi słowami szereg pojęć związanych
z tematyką morską. Odszukują na mapie świata wymienione przez nauczyciela morza, zatoki, przylądki.

W formie podającej nauczyciel przedstawia klasyfikację prawną poszczególnych rodzajów wód morskich (morze terytorialne, strefa przyległa itd.). Omawia ciekawe faktów z zakresu tematyki morskiej (piraci). Zachęcanie uczniów do dzielenia się swoimi wiadomościami.

3. Środki dydaktyczne

Mapa geograficzna świata i zdjęcia różnych jednostek pływających.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel wymienia rodzaje jednostek pływających wg klasyfikacji zawartej w polskim kodeksie morskim. Prezentuje zdjęcia. Uczniowie rozpoznają i nazywają poszczególne kategorie jednostek pływających (m.in. żaglowiec, lotniskowiec, tankowiec, prom, lodołamacz, poduszkowiec).

Nauczyciel tłumaczy następujące pojęcia: zatoka, cieśnina, przylądek, mierzeja, zalew. Pokazuje na mapie przykłady: Zatokę Perską, Cieśninę Gibraltarską, Przylądek Dobrej Nadziei.

b) Faza realizacyjna

1. Podział obszarów morskich – nazewnictwo i charakterystyka:

• morskie wody wewnętrzne (zatoki, porty, ujścia rzek) – objaśnianie terminów
  i omawianie zwierzchnictwa terytorialnego,

• wody archipelagowe i państwa archipelagowe; podanie przykładów (m.in. Filipiny
  i Indonezja),

• różnica między prawem nieszkodliwego przepływu a prawem przejścia archipelagowym szlakiem (w którym przypadku łódź podwodna może korzystać z prawa przepływu w pełnym zanurzeniu),

• sposób wyznaczania (delimitacji) morza terytorialnego; podkreślenie, że zewnętrzna granica morza terytorialnego jest jednocześnie granicą państwową państwa nadbrzeżnego,

• co to jest strefa przyległa,

• kompetencje państwa nadbrzeżnego w strefie przyległej,

• kto i na jakich zasadach może prowadzić połowy ryb w strefie wyłącznego rybołówstwa danego państwa,

• co to jest szelf kontynentalny,

• prawo do eksploatacji dna morskiego,

• jakie prawa posiadają państwa nadbrzeżne w swojej strefie ekonomicznej.

2. Inne wiadomości na temat mórz:

• jakie wolności przewiduje prawo w odniesieniu do mórz pełnych (żegluga, rybołówstwo, kładzenie kabli i rurociągów, przeprowadzanie badań naukowych),

• czyjej jurysdykcji podlegają statki i okręty na morzu pełnym,

• piraci – krótki rys historyczny oraz różnica między piratami a korsarzami,

• czym jest współczesne piractwo (przytoczenie fragmentu konwencji genewskiej o morzu pełnym),

• prawo pościgu – kto może i na jakich wodach ścigać jednostki piratów,

• dno mórz i oceanów jako wspólne dziedzictwo ludzkości,

• wymienienie kanałów morskich; przedstawienie historii Kanału Sueskiego
  i Kanału Panamskiego.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel opowiada o sposobach zapobiegania zderzeniom statków na morzu i o obowiązku udzielenia pomocy każdej zagrożonej utonięciem jednostce. Przedstawia problem dotyczący ochrony środowiska morskiego. Podkreśla wagę zagrożeń, jakie stanowią dla wód katastrofy tankowców i zatapianie w morzach substancji radioaktywnych.

5. Bibliografia

1. Góralczyk W., Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, wyd. 6 popr. i uzup., Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1998.

2. Łukaszuk L., Międzynarodowe prawo morza, Scholar, Warszawa 1997.

3. Mały słownik stosunków międzynarodowych, pod red. G. Michałowskiej, wyd. 3, WSiP, Warszawa 1999.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Przećwicz odnajdywanie na mapie świata mórz, zatok, cieśnin i kanałów.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja składa się z dwóch części. Pierwsza jest wykładem na temat statusu prawnego wód morskich. Druga część zajęć jest przedstawieniem ciekawych informacji dotyczących tematu lekcji.