PLANSZA INTERAKTYWNA

Spis treści

1. Prace przedprojektowe dla obiektów zabytkowych11. Prace przedprojektowe dla obiektów zabytkowych

• Rozpoznanie i inwentaryzacja pomiarowo‑rysunkowa obiektu2Rozpoznanie i inwentaryzacja pomiarowo‑rysunkowa obiektu

• Badania historyczne i konserwatorskie3Badania historyczne i konserwatorskie

2. Prace projektowe42. Prace projektowe

• Projekt koncepcyjno‑konserwatorski5Projekt koncepcyjno‑konserwatorski

• Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót renowacyjnych6Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót renowacyjnych

3. Opis obiektów zabytkowych przed renowacją73. Opis obiektów zabytkowych przed renowacją

1. Prace przedprojektowe dla obiektów zabytkowych

Konserwator dzieł sztuki przystępując do pracy przy obiekcie ma obowiązek dokumentowania obecnego stanu obiektu oraz prowadzonych działań przy tym obiekcie. Spełnieniem tego obowiązku jest prowadzenie dziennika konserwatorskiego oraz sporządzenie dokumentacji konserwatorskiej.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

a) Rozpoznanie i inwentaryzacja pomiarowo‑rysunkowa obiektu

Podejmując prace konserwator musi swoje działania rozpocząć od identyfikacji obiektu, która rozpoczyna się od dokładnych oględzin w celu precyzyjnego określenia jego wyglądu i stanu konstrukcji, dzięki temu ustala:

• rodzaj obiektu, tytuł, pochodzenie,

• czas powstania obiektu,

• technikę wykonania oraz materiał użyty do wykonania dzieła,

• miejsce przechowywania obiektu,

• dane dotyczące twórców dzieła,

• ogólne wymiary i kształty obiektu,

• właściciela obiektu bądź jego użytkownika.

Oprócz danych uzyskanych w trakcie identyfikacji obiektu sporządza się dokładny opis inwentaryzacyjny, który powinien zawierać:

• dokładne wymiary obiektu i jego elementów,

• wszystkie inskrypcje (wyryte napisy),

• opis ikonograficzny, zawierający interpretacją przedstawień, symboliki, atrybutów (znaków rozpoznawczych postaci) oraz kolorystyki.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

b) Badania historyczne i konserwatorskie

Równolegle, konserwator pozyskuje informacje historyczne o badanym obiekcie, które są niezwykle istotne do określenia przyczyn jego obecnego stanu.
W tym celu badane są jego dokumenty archiwalne, relacje dawnych i obecnych właścicieli, mieszkańców oraz dostępna bibliografia dotycząca zabytkowego obiektu.

W trakcie tych badań ustala się:

• czas powstania dzieła,

• dane osoby zamawiającej dzieło,

• dokumentację dotyczącą jego powstania,

• jakich obiekt miał właścicieli,

• gdzie był eksponowany,

• jakie było pierwotne bądź wtórne przeznaczenie dzieła,

• co już zostało wykonane przy obiekcie

• kto, kiedy i na czyje zlecenie wykonywał prace przy obiekcie.

Do prac przedprojektowych należy również przeprowadzenie szeregu czynności badawczych obiektu przeznaczonego do renowacji.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

2. Prace projektowe

a) Projekt koncepcyjno‑konserwatorski

Analiza wyników badań przeprowadzonych na obiekcie jest podstawą do sporządzenia wniosków i założeń konserwatorskich, skutkujących powstaniem programu prac konserwatorskich. Program prac zawiera uporządkowany chronologicznie wykaz zabiegów konserwatorskich z podaniem ich celu, czyli określenia jaki ma być efekt końcowy konserwacji.

Wyznaczenie celu pozwala na dobór odpowiednich metod realizacji prac konsekratorskich przy obiekcie zabytkowym.

Program prac konserwatorskich powinien być zaakceptowany komisyjnie przez: inwestora, właściciela, rzeczoznawcę do spraw ochrony i konserwacji zabytków, przedstawiciela służb konserwatorskich przy wymaganej obecności autora programu prac konserwatorskich.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

b) Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót renowacyjnych

Specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót renowacyjnych stanowi dokument określający warunki techniczne i jakościowe wykonywania i odbierania robót.

Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych wymagana jest przy udzielaniu zamówień publicznych. Dokument zawiera zbiory wymagań, które są niezbędne do określenia standardu i jakości wykonania robót.

Specyfikacje techniczne jasno określają:

• wymagane właściwości materiałów i wyrobów oraz sposób kontroli tych właściwości w warunkach budowy,

• reguły jakie powinny być przestrzegane przy wykonywaniu robót, stanowiące uzupełnienie i uszczegółowienie opisów zawartych w projektach,

• wymagania i podstawy techniczno‑organizacyjne dla potrzeb odbiorów i rozliczeń wykonanych robót.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

3. Opis obiektów zabytkowych przed renowacją

Aby zachować standardy kompletowania dokumentacji konserwatorskiej zabytków, po czynnościach badawczych pozyskujących informacje historyczne, należy powrócić do prac, które trzeba wykonać bezpośrednio przy obiekcie.

Na tym etapie określa się:

1) Budowę technologiczną obiektu do której należą:

• opis i rysunek schematyczny warstw chronologicznych i technologicznych (tzw. stratygrafię obiektu),

• opis techniki wykonania: rodzaj obróbki i faktury, sposób połączenia lub powiązania poszczególnych elementów,

• opis identyfikacji materiałów pierwotnie i wtórnie użytych: rodzaje materiałów występujących w obiekcie z uwzględnieniem spoiw i pigmentów.

2) Opis stanu zachowania i określenia przyczyn zniszczeń zabytku – w tej części dokumentacji uwzględnić należy:

• stan poszczególnych elementów i warstw zbytku w układzie chronologicznym (odpowiadającym czasowi ich powstawania),

• rodzaje zniszczeń: mechaniczne, fizyczne, chemiczne, biologiczne oraz zniekształcenia plastyczno- estetyczne,

• stwierdzone i przypuszczalne przyczyny destrukcji (w odwołaniu do wcześniej przeprowadzonych badań i sporządzonej z nich dokumentacji.

3) Zakres prac renowacyjnych - w odniesieniu do wcześniej opracowanego programu prac konserwatorskich dokumentuje się przebieg prac, prowadząc tzw. dziennik prac, który zawiera w formie opisu:

• rodzaj zabiegów konserwacyjnych,

• kolejność zabiegów i ich lokalizację,

• sposoby/metody wykonania,

• rodzaj użytych materiałów,

• zastosowane receptury (z nazwami fabrycznymi, chemicznymi lub ich wzory),

• uzyskane wyniki: ostateczny efekt,

• uzasadnieni doboru użytych materiałów i warunków w jakich były wykonywane zabiegi,

• zalecenia dla użytkownika (jak należy obchodzić się z obiektem po renowacji),

• terminy kontroli okresowych obiektu.

Dopełnieniem zawartości całej dokumentacji są załączniki:

a) pisemne np.: protokoły komisji konserwatorskich, zgody konserwatora zabytków, dokumentacja badań specjalistycznych itp.,

b) fotograficzne zawierające: odbitki fotograficzne, filmy z podaniem ilości, formatów i numerów zdjęć,

c) rysunkowych i kolorystycznych z podaniem numeru, treści, skali, techniki, autora oraz daty wykonania rysunku.

Dokumentacja związana z prowadzeniem robót renowacyjnych powinna być wykonana w co najmniej trzech egzemplarzach:

• dla inwestora,

• do archiwum wojewódzkiego konserwatora zabytków,

• dla wykonawcy.

4) Metody i sposoby wykonania renowacji obiektu

Sam proces konserwatorski zaczyna się od przygotowania placu budowy, zorganizowania odpowiednich warunków do pracy osobom wykonującym prace i w końcu wykonania prac zabezpieczających konstrukcje oraz fragmenty budynku. W dalszej kolejności przechodzi się do usuwania mechanicznych wykwitów solnych a także zbędnych warstw gipsu. Należy również zdemontować pozostałości po zbędnych instalacjach oraz delikatnie zmyć wodą kurz. Obiekt, który jest w złym stanie, trzeba od razu wzmocnić. Przy użyciu metod chemicznych scala się powierzchnię oraz fragmenty obiektu, co ważne jednak – dotyczy to tylko oryginalnych fragmentów obiektu.

Na tym etapie można również usunąć zwietrzałe elementy, takie jak spoiny, zdemontować cegły zbyt luźne w obrębie konstrukcji, usunąć roślinność inwazyjną, zdezynfekować powierzchnie, co do których istnieje podejrzenie o skażeniu mikrobiologicznym.

Kluczowym problemem jest wybór miejsca przeprowadzenia renowacji. Jeżeli obiekt jest niewielkich rozmiarów i jest w dobrym stanie należy rozważyć przeniesienie go do pracowni konserwatorskiej. Z jednej strony wiąże się to z ryzykiem uszkodzenia obiektu, z drugiej jednak – pracownia konserwatorska jest przestrzenią dającą znacznie więcej możliwości renowacji niż praca na miejscu. Renowacja przeprowadzana w pracowni konserwatorskiej jest też niezależna od warunków atmosferycznych.

Najczęściej prace prowadzi się na miejscu, dlatego też warunki pracy należy zbliżyć do idealnych – niezbędne może okazać się zorganizowanie specjalnych osłon, namiotów, ustawienie odpowiednich rusztowań. Trzeba także zwracać uwagę na warunki atmosferyczne. Niewskazana jest praca przy deszczowej pogodzie oraz przymrozkach, dlatego renowacje zaczyna się najczęściej w połowie kwietnia i kończy się wraz z końcem października.

Na początku renowacji należy oczyścić obiekt. Można to robić mechanicznie, chemicznie lub przy użyciu obydwu tych metod. W ramach tych działań usuwa się i niszczy mikroorganizmy biologiczne, takie jak grzyby, bakterie, oraz niweluje wszelkie niepotrzebne nawarstwienia, wadliwe uzupełniania struktury obiektu. Należy też niezwłocznie usunąć z powierzchni substancje szkodliwe, takie jak łatwo wnikające w strukturę obiektów sole.

Kolejnym krokiem jest rozpuszczenie w wodzie substancji niszczącej obiekt – ten zabiega określa się odsalaniem. Równolegle z nim należy wzmocnić konstrukcję budynku, a nierzadko nawet wymienić całą konstrukcję.

Później konserwator przechodzi do rekonstruowania zniszczonych elementów. W ramach rekonstrukcji wyróżnia się metody polegające na naśladowczym uzupełnianiu brakujących fragmentów możliwie najbliższych oryginalnym bądź uzupełnianiu jednolitym, bez intencji naśladowania. W przypadku rozległych zniszczeń często bierze się pod uwagę rekonstrukcję artystyczną, która powinna być poparta rzetelną analizą materiałów wskazujących na pierwotny wygląd obiektu.

Następnie, już po uzupełnieniu brakujących fragmentów, konserwator powinien ujednolicić kolorystycznie całą powierzchnię obiektu. Warto stosować malowanie laserunkowe, które pomoże uniknąć kolorystycznego odznaczania się elementów. Na końcu należy dokładnie zabezpieczyć powierzchnię. Najczęściej przeprowadza się zabieg hydrofobizacji, czyli wykonanie specjalnej powłoki chroniącej powierzchnię przed nadmierną wilgocią.

Ten schematyczny opis zabiegów konserwatorskich często bywa rozszerzony o niespodziewane sytuacje ujawniające się w trakcie prac. Takie sytuacje zdarzają się bardzo często, dlatego każde dzieło konserwatorskie trzeba traktować jako jednostkowe, nie do końca przewidywalne zagadnienie.

5) Koszty wykonania robót renowacyjnych

Podjęcie prac renowacyjnych wiąże się najczęściej z udziałem w przetargu. Przetarg najczęściej poprzedzony jest wezwaniem do składania ofert, a do powinności inwestora należy sporządzenie „ślepego kosztorysu”, który zawiera zakres potrzebnych prac konserwatorskich nie określając ich ceny. Cenę ustala wykonawca w ofercie przetargowej.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia