Perspektywa zbieżna

E‑materiał stanowi kontynuację trzech poprzednich części:

Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. I. Perspektywa pasowa i topograficzna

Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. II. Linia horyzontu, perspektywa hieratyczna, perspektywa przez krycie, linie kierunkowe i aksonometria

Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. III. Perspektywa zbieżna

Dzięki temu, że Filippo Brunelleschi sformułował naukowe podstawy wykreślania perspektywy zbieżnejPerspektywa zbieżnaperspektywy zbieżnej, artyści zaczęli je powszechnie stosować w swoich dziełach. Zmysł obserwacji i poszukiwania twórcze sprawiły, że oprócz perspektywy zbieżnej, zaczęto wprowadzać dodatkowe sposoby tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie. Należały do nich: perspektywa powietrzna, skrót perspektywiczny, czarny konturKonturkontur, perspektywa barwna, przeźroczystość, wyrazistość fakturyFakturafaktury.

Obejrzyj film z animacją 3D, który jest artystyczną interpretacją sposobów tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie. Zobaczysz perspektywę zbieżną i inne sposoby stosowane przez artystów, które samodzielnie lub przy wykorzystaniu perspektywy zbieżnej niwelowały dwuwymiarowość obrazu, takie jak: perspektywa powietrzna, skróty perspektywiczne, czarny kontur, perspektywa barwna, przezroczystość, wyrazistość faktury.

RWc9npnp9vjpk

Na białym tle ukazuje się napis „Iluzja przestrzeni - cz. II”. Pojawiają się zielone kule, ustawione w rozsypce na środku ekranu, jedna za drugą. Pod kulami znajdują się cienie. Lektor mówi: „Kule, światłocień, wgniecione kule, rozmycie konturu, sfumato”. Obraz rozmywa się, kontury kul zanikają jak w sfumato, czyli dochodzi do zatarcia granic między przedmiotem a tłem. Tło obniża się, tworząc linie horyzontu. Większe kule zakrywają mniejsze, oraz te znajdujące się z tyłu. Obraz jaśnieje, aż do zupełnej bieli. Lektor mówi: „Linia horyzontu, krycie figurą, duże, małe, bliżej, dalej, gradient!” Pojawiają się pomarańczowe półkule na pomarańczowym tle. Wyróżniające się z niego półcieniem. Obraz oddala się i przesuwa do ujęcia z góry. Lektor mówi: „Linia horyzontu, widok z lotu ptaka. Światłocień, mocno wgniecione kule, ciepło.” W oddali półkule są mniejsze, a powierzchnia pod nimi ciemniejsza, zgodnie z zasadami perspektywy malarskiej. Lektor mówi: „perspektywa barwna, perspektywa malarska, gradient, linie kierunkowe w oddali.” Widok na obracającą się kratkę z kołami, która stopniowo oddala się. Lektor mówi: „Koło, kratka, kratka i kółka. Kartka papieru, w kratkę i w kółka.” Po obrocie kartki wzdłuż własnej osi, w miejscu kółek pojawiają się kulki, wyglądające jak bąble. Lektor mówi: „Niee, bąble.” Ukazana jest pionowa linia, z której powstaje okrąg. Jego środek przesuwa się, tworząc po obręczy kontur. Lektor mówi: „Linia, owal, okrąg. Czarny kontur, przestrzeń”. Na szarym tle ukazuje się kwadrat oraz linie zbiegające się do środka, na podstawie których zostały wykreślone prostopadłościany w ujęciu perspektywicznym. Punkt zbiegu przesuwa się wzdłuż wytyczonej horyzontalnej linii, ukazują się cztery prostopadłościany. Horyzont przesuwa się ku górze, tworząc ujęcie brył w perspektywie żabiej. Lektor mówi: „Kwadrat! Nie, perspektywa zbieżna, sześciany, linie kierunkowe, punkt zbiegu, linia horyzontu, linia horyzontu góry, perspektywa żabia”. Pośrodku koło, na które od lewej do prawej strony najeżdża szary prostokąt. Lektor mówi: „Koło. Aaa, krycie koła figurą.” Po zmianie odbicia prostokąta dowiadujemy się, że jest to szklana kula. Lektor mówi: „Niee, szklana kula.” Cała powierzchnia ekranu pokryta regularnie rozłożonymi kółkami. Od prawego dolnego rogu w swobodny sposób przesuwa się żółta plama, która odbija się od krawędzi. Lektor mówi: „Gra, gra!” Gdy żółta plama trafia na środek ekranu, tworzy się z niej koło, które się powiększa, aż do zakrycia całego ekranu. Lektor mówi: „Taak, gra światła i cienia.” Tłem animacji jest muzyka elektroniczna z powtarzającymi się pojedynczymi dźwiękami, o delikatnej fakturze.

Na białym tle ukazuje się napis „Iluzja przestrzeni - cz. II”. Pojawiają się zielone kule, ustawione w rozsypce na środku ekranu, jedna za drugą. Pod kulami znajdują się cienie. Lektor mówi: „Kule, światłocień, wgniecione kule, rozmycie konturu, sfumato”. Obraz rozmywa się, kontury kul zanikają jak w sfumato, czyli dochodzi do zatarcia granic między przedmiotem a tłem. Tło obniża się, tworząc linie horyzontu. Większe kule zakrywają mniejsze, oraz te znajdujące się z tyłu. Obraz jaśnieje, aż do zupełnej bieli. Lektor mówi: „Linia horyzontu, krycie figurą, duże, małe, bliżej, dalej, gradient!” Pojawiają się pomarańczowe półkule na pomarańczowym tle. Wyróżniające się z niego półcieniem. Obraz oddala się i przesuwa do ujęcia z góry. Lektor mówi: „Linia horyzontu, widok z lotu ptaka. Światłocień, mocno wgniecione kule, ciepło.” W oddali półkule są mniejsze, a powierzchnia pod nimi ciemniejsza, zgodnie z zasadami perspektywy malarskiej. Lektor mówi: „perspektywa barwna, perspektywa malarska, gradient, linie kierunkowe w oddali.” Widok na obracającą się kratkę z kołami, która stopniowo oddala się. Lektor mówi: „Koło, kratka, kratka i kółka. Kartka papieru, w kratkę i w kółka.” Po obrocie kartki wzdłuż własnej osi, w miejscu kółek pojawiają się kulki, wyglądające jak bąble. Lektor mówi: „Niee, bąble.” Ukazana jest pionowa linia, z której powstaje okrąg. Jego środek przesuwa się, tworząc po obręczy kontur. Lektor mówi: „Linia, owal, okrąg. Czarny kontur, przestrzeń”. Na szarym tle ukazuje się kwadrat oraz linie zbiegające się do środka, na podstawie których zostały wykreślone prostopadłościany w ujęciu perspektywicznym. Punkt zbiegu przesuwa się wzdłuż wytyczonej horyzontalnej linii, ukazują się cztery prostopadłościany. Horyzont przesuwa się ku górze, tworząc ujęcie brył w perspektywie żabiej. Lektor mówi: „Kwadrat! Nie, perspektywa zbieżna, sześciany, linie kierunkowe, punkt zbiegu, linia horyzontu, linia horyzontu góry, perspektywa żabia”. Pośrodku koło, na które od lewej do prawej strony najeżdża szary prostokąt. Lektor mówi: „Koło. Aaa, krycie koła figurą.” Po zmianie odbicia prostokąta dowiadujemy się, że jest to szklana kula. Lektor mówi: „Niee, szklana kula.” Cała powierzchnia ekranu pokryta regularnie rozłożonymi kółkami. Od prawego dolnego rogu w swobodny sposób przesuwa się żółta plama, która odbija się od krawędzi. Lektor mówi: „Gra, gra!” Gdy żółta plama trafia na środek ekranu, tworzy się z niej koło, które się powiększa, aż do zakrycia całego ekranu. Lektor mówi: „Taak, gra światła i cienia.” Tłem animacji jest muzyka elektroniczna z powtarzającymi się pojedynczymi dźwiękami, o delikatnej fakturze.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RWc9npnp9vjpk

Na białym tle ukazuje się napis „Iluzja przestrzeni - cz. II”. Pojawiają się zielone kule, ustawione w rozsypce na środku ekranu, jedna za drugą. Pod kulami znajdują się cienie. Lektor mówi: „Kule, światłocień, wgniecione kule, rozmycie konturu, sfumato”. Obraz rozmywa się, kontury kul zanikają jak w sfumato, czyli dochodzi do zatarcia granic między przedmiotem a tłem. Tło obniża się, tworząc linie horyzontu. Większe kule zakrywają mniejsze, oraz te znajdujące się z tyłu. Obraz jaśnieje, aż do zupełnej bieli. Lektor mówi: „Linia horyzontu, krycie figurą, duże, małe, bliżej, dalej, gradient!” Pojawiają się pomarańczowe półkule na pomarańczowym tle. Wyróżniające się z niego półcieniem. Obraz oddala się i przesuwa do ujęcia z góry. Lektor mówi: „Linia horyzontu, widok z lotu ptaka. Światłocień, mocno wgniecione kule, ciepło.” W oddali półkule są mniejsze, a powierzchnia pod nimi ciemniejsza, zgodnie z zasadami perspektywy malarskiej. Lektor mówi: „perspektywa barwna, perspektywa malarska, gradient, linie kierunkowe w oddali.” Widok na obracającą się kratkę z kołami, która stopniowo oddala się. Lektor mówi: „Koło, kratka, kratka i kółka. Kartka papieru, w kratkę i w kółka.” Po obrocie kartki wzdłuż własnej osi, w miejscu kółek pojawiają się kulki, wyglądające jak bąble. Lektor mówi: „Niee, bąble.” Ukazana jest pionowa linia, z której powstaje okrąg. Jego środek przesuwa się, tworząc po obręczy kontur. Lektor mówi: „Linia, owal, okrąg. Czarny kontur, przestrzeń”. Na szarym tle ukazuje się kwadrat oraz linie zbiegające się do środka, na podstawie których zostały wykreślone prostopadłościany w ujęciu perspektywicznym. Punkt zbiegu przesuwa się wzdłuż wytyczonej horyzontalnej linii, ukazują się cztery prostopadłościany. Horyzont przesuwa się ku górze, tworząc ujęcie brył w perspektywie żabiej. Lektor mówi: „Kwadrat! Nie, perspektywa zbieżna, sześciany, linie kierunkowe, punkt zbiegu, linia horyzontu, linia horyzontu góry, perspektywa żabia”. Pośrodku koło, na które od lewej do prawej strony najeżdża szary prostokąt. Lektor mówi: „Koło. Aaa, krycie koła figurą.” Po zmianie odbicia prostokąta dowiadujemy się, że jest to szklana kula. Lektor mówi: „Niee, szklana kula.” Cała powierzchnia ekranu pokryta regularnie rozłożonymi kółkami. Od prawego dolnego rogu w swobodny sposób przesuwa się żółta plama, która odbija się od krawędzi. Lektor mówi: „Gra, gra!” Gdy żółta plama trafia na środek ekranu, tworzy się z niej koło, które się powiększa, aż do zakrycia całego ekranu. Lektor mówi: „Taak, gra światła i cienia.” Tłem animacji jest muzyka elektroniczna z powtarzającymi się pojedynczymi dźwiękami, o delikatnej fakturze.

Perspektywa powietrzna

Perspektywa powietrznaPerspektywa powietrznaPerspektywa powietrzna została zaobserwowana i po raz pierwszy zastosowana przez Leonarda da Vinci. Artysta zauważył, że obiekty w miarę oddalania się, stają się mniej wyraźne i zatracają konturKonturkontur. Efekt ten na płaszczyźnie obrazu uzyskiwał, stosując technikę sfumatoSfumatosfumato (zamglenie).

Przyjrzyj się zamieszczonej niżej fotografii i ilustracjom. Po ich kliknięciu zapoznasz się z zasadą wykorzystania perspektywy powietrznej.

RjMCzZdd56Wf71

Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci „Święta Anna Samotrzecia”, o kształcie pionowego prostokąta. Ukazuje św. Annę, Marię i Jezusa oraz baranka na tle skalistego, dalekiego krajobrazu. Głowy postaci są tak usytuowane, że w jednej linii tworzą przekątną obrazu. Zarówno w twarzach postaci, jak i w pejzażu Leonardo zastosował technikę sfumato, uzyskując efekt miękkości i delikatności. W tle znajduje się krajobraz górski, w miarę oddalania traci swoją ostrość.

R163prEcqS6G11

Ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Jakuba Jaszewskiego pt. „XRYT 006”. Na grafice zostały przedstawione zniszczone rury na gruzowisko. Jest to mnóstwo małych elementów. Cała ilustracja jest w odcieniach szarości.

classicmobile

Ćwiczenie 1

Rn0CZiEfaviV41

Polecenie do zadania brzmi: Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę powietrzną. Kliknij wybraną reprodukcję. Pierwsza ilustracja przedstawia obraz Petera Bruegela Starszego pt.: „Rzeź niewiniątek”. Na obrazie znajduje się mnóstwo walczących osób. Widzimy także wojsko na koniach. Dookoła znajdują się domy mieszkalne. Pomiędzy widoczne są także drzewa. Jest zima, na co wskazuje wszechobecny śnieg. Druga ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha pt.: „Most Langlois w Arles z piorącymi kobietami”. Na obrazie znajduje się most. Są to dwa fragmenty murowanego mostu, pomiędzy którymi znajduje się przejście z drewnianymi belami. Pod mostem płynie błękitna woda. Widoczna jest także skarpa. Poniżej w wodzie znajdują się kobiety, robiące pranie w rzeczce. Obok widzimy także stare łódki. Trzecia ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Jakuba Jaszewskiego pt. „XRYT 001”. Na grafice zostały przedstawione elementy o różnych kształtach. Całość przypomina miasto. Jest to mnóstwo małych elementów. Cała ilustracja jest w odcieniach szarości. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania oraz przycisk „Wyczyść”.

Polecenie do zadania brzmi: Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę powietrzną. Kliknij wybraną reprodukcję. Pierwsza ilustracja przedstawia obraz Petera Bruegela Starszego pt.: „Rzeź niewiniątek”. Na obrazie znajduje się mnóstwo walczących osób. Widzimy także wojsko na koniach. Dookoła znajdują się domy mieszkalne. Pomiędzy widoczne są także drzewa. Jest zima, na co wskazuje wszechobecny śnieg. Druga ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha pt.: „Most Langlois w Arles z piorącymi kobietami”. Na obrazie znajduje się most. Są to dwa fragmenty murowanego mostu, pomiędzy którymi znajduje się przejście z drewnianymi belami. Pod mostem płynie błękitna woda. Widoczna jest także skarpa. Poniżej w wodzie znajdują się kobiety, robiące pranie w rzeczce. Obok widzimy także stare łódki. Trzecia ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Jakuba Jaszewskiego pt. „XRYT 001”. Na grafice zostały przedstawione elementy o różnych kształtach. Całość przypomina miasto. Jest to mnóstwo małych elementów. Cała ilustracja jest w odcieniach szarości. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania oraz przycisk „Wyczyść”.

static

Ćwiczenie 1

Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę powietrzną. Kliknij na wybraną reprodukcję.

R1TvNXp90E9hC1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

C

Skrót perspektywiczny

Artyści, coraz lepiej opanowując zasady tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie, zaczęli stosować skróty perspektywiczne. Jest to zmniejszanie rozmiarów obiektów w miarę ich oddalania w celu oddania trójwymiarowości na dwuwymiarowej płaszczyźnie. Mistrzem w stosowaniu tej metody był Andrea Mantegna.

RLJjdmCgb8fkS1

Ilustracja przedstawia obraz Andrea Mantegna „Martwy Chrystus”. Obraz przedstawia dramatyczną scenę. Ciało Chrystusa spoczywa we wnętrzu skromnego domu – leży na prostokątnej płycie kamiennej umieszczonej bezpośrednio na podłodze. Przykryte jest całunem, a głowę ułożoną ma na twardym podgłówku. Przedstawione jest w silnym skrócie perspektywicznym od strony stóp leżącego. Po prawej stronie na kamiennej płycie stoi naczynie z olejkiem do namaszczania zwłok. W lewym górnym rogu trzy opłakujące go postacie - Płacząca Maria, modlący się Jan i prawdopodobnie Maria Magdalena. Ukazani są we fragmentach i ukryte w cieniu.

R5lPAt9jjU21c1

Ilustracja przedstawia dzieło Andrea Mantegna - Plafon w Camera degli Sposi. Pośrodku sklepienia Mantegna namalował otwór, przez który prześwituje niebo z chmurami. Przez balustradę wychylają się służące. Na krawędzi siedzi paw. Naprzeciwko niego stoi cebrzyk. Galerię podpierają figlarne putta. Zza balustrady wychylają się aniołki. Scenę otacza wieniec z gałęzi i owoców.

Dzięki odkryciu i stosowaniu skrótu perspektywicznego powstało malarstwo iluzjonistyczne, w którym artysta tak dobiera środki tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie, aby odbiorca ulegał złudzeniu iluzji trójwymiarowości. Obejrzyj poniższą reprodukcję obrazu namalowanego na płaskim sklepieniu.

classicmobile

Ćwiczenie 2

RvAhqZF83So4d1

Wyjaśnij swoimi słowami. Czym jest iluzja przestrzeni i jak można ją uzyskać w malarstwie.

Wyjaśnij swoimi słowami. Czym jest iluzja przestrzeni i jak można ją uzyskać w malarstwie.

static

Ćwiczenie 2

Wybierz dzieło, które jest malarstwem iluzjonistycznym. Kliknij na wybraną reprodukcję.

R8GunnvjJjkfq1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

B

Czarny kontur

Artyści poznali wagę stosowania światłocienia i często wprowadzali czarny kontur, mający za zadanie tworzyć wrażenie cienia.

Przyjrzyj się zamieszczonej niżej ilustracji. Po kliknięciu w nią zapoznasz się z zasadą ukazania perspektywy przez wykorzystanie czarnego konturuKonturkonturu.

R1UqZPgqULRhH1

Ilustracja przedstawiająca dzieło Fernanda Légera „Wypoczynek na czerwonym tle”. Na obrazie znajduje się kilka postaci o delikatnie zniekształconych sylwetkach. Każda z sylwetek jest przyodziana w kolorowe ubranie, otacza je czarny kontur. Dwie z postaci znajdują się na rowerze, dwie stoją obok oraz jedna siedzi na ziemi. Dookoła postaci znajdują się także elementy, takie jak koła od rowerów, belki, papiery. Tło jest w bordowym kolorze.

classicmobile

Ćwiczenie 3

RDJGIN1mL3I5D1

Wyjaśnij, jaką rolę pełni kontur w oddaniu przestrzeni dzieła plastycznego.

Wyjaśnij, jaką rolę pełni kontur w oddaniu przestrzeni dzieła plastycznego.

static

Ćwiczenie 3

Wybierz dzieło, w którym w celu podkreślenia trójwymiarowości obiektu przedstawianego na dwuwymiarowej płaszczyźnie, zastosowano czarny albo biały kontur. Kliknij na wybraną reprodukcję.

ReCpyUv253IhQ1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

B

Perspektywa barwna

Perspektywa barwna związana jest z odczuciem temperatury barw. Barwy ciepłe zdają się wychodzić do przodu, barwy zimne cofają się, sprawiają wrażenie bardziej odległych. Przyjrzyj się poniższej ilustracji. Kliknij ją, by poznać zasadę stosowania perspektywy barwnej.

RZBheokcernkO

Ilustracja interaktywna przedstawia zasadę stosowania perspektywy barwnej. Grafika podzielona jest na dwie części. Na prawej znajduje się siedem postaci. Trzy pierwsze sylwetki są w odcieniach brązów i znajdują się na dole obrazu. Natomiast cztery kolejne są niebieskie i znacznie oddalone od pierwszych sylwetek. Na lewej części także znajduje się siedem sylwetek. Trzy pierwsze są w odcieniach niebieskich i znajdują się na dole obrazu. Natomiast cztery kolejne są w odcieniach brązu oraz znacznie oddalone od pierwszych sylwetek. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”. Po odwróceniu ukazana jest ta sama grafika z komentarzami. Do górnej części odnosi się informacja: „Te postacie są małe i na dalszym planie. Sylwetki po lewej stronie, w porównaniu z analogicznym po prawej wybijają się do przodu, ponieważ są w ciepłych barwach”. Do dolnej części: „Te postacie są duże i na pierwszym planie. Sylwetki po prawej stronie w porównaniu z analogicznymi po lewej, wybijają się do przodu, ponieważ są w ciepłych barwach”.

Ilustracja interaktywna przedstawia zasadę stosowania perspektywy barwnej. Grafika podzielona jest na dwie części. Na prawej znajduje się siedem postaci. Trzy pierwsze sylwetki są w odcieniach brązów i znajdują się na dole obrazu. Natomiast cztery kolejne są niebieskie i znacznie oddalone od pierwszych sylwetek. Na lewej części także znajduje się siedem sylwetek. Trzy pierwsze są w odcieniach niebieskich i znajdują się na dole obrazu. Natomiast cztery kolejne są w odcieniach brązu oraz znacznie oddalone od pierwszych sylwetek. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”. Po odwróceniu ukazana jest ta sama grafika z komentarzami. Do górnej części odnosi się informacja: „Te postacie są małe i na dalszym planie. Sylwetki po lewej stronie, w porównaniu z analogicznym po prawej wybijają się do przodu, ponieważ są w ciepłych barwach”. Do dolnej części: „Te postacie są duże i na pierwszym planie. Sylwetki po prawej stronie w porównaniu z analogicznymi po lewej, wybijają się do przodu, ponieważ są w ciepłych barwach”.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DynCf4Gvc

R18HhA9Ok74S01

Ilustracja przedstawiająca dzieło Paula Cézanne, „Czarny zamek”. Obraz ukazuje zamek przysłonięty sosnami. Budowla jest żółto‑pomarańczowa, kontrastuje z niebieskim niebem i odbija się na tle ciemnych drzew. Budynki obwiedzione są niebieskim konturem. Obraz malowany jest szeroką plamą, barwną z widoczną fakturą.

classicmobile

Ćwiczenie 4

R16LNbh1tmxW81

Wyjaśnij, na czym polega perspektywa barwna.

Wyjaśnij, na czym polega perspektywa barwna.

static

Ćwiczenie 4

Wybierz dzieła, w których zastosowano perspektywę barwną. Kliknij na wybrane reprodukcje.

RqH6p49mUokZw1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

B

D

Przeźroczystość

Kolejnym sposobem na podkreślenie przestrzeni na płaszczyźnie obrazu jest zastosowanie przeźroczystości. Artyści, od momentu wynalezienia perspektywy zbieżnej, chętnie wprowadzają do swoich obrazów ten sposób malowania. Obok sugerowania odległości wyrażają pewną tajemnicę, niedopowiedzenie. Przyjrzyj się zamieszczonej niżej interaktywnej ilustracji.

R1OBjC7dp4po31

Ilustracja przedstawia instalację „Przeźroczystość”. Instalacja podejmuje problem wpływu elementów przeźroczystych na odbiór rzeczywistości. Ukazuje rozwieszoną w szklarni folię. Przestrzeń za szybami jest mniej wyraźna, a w miejscach, w których dodatkowo przysłania je folia ulega całkowitemu rozmazaniu.

R13Fut4y3dnR21

Ilustracja przedstawia obraz Juana de Flandesa „Zwiastowanie”. Ukazuje wizytę archanioła Gabriela u Marii z informacją o niepokalanym poczęciu. Archanioł znajduje się z lewej strony obrazu. Ubrany jest w białą, długą szatę. Unosi prawą dłoń w geście posłannictwa, w lewej trzyma laskę. Maryja klęczy z prawej strony obrazu. Ubrana jest w długą, ciemną suknię. Kobieta przerywa czytanie i odwraca głowę w stronę anioła. Nad jej głową znajduje się gołębica. Po prawej stronie w wazonie stoją lilie.

Rf6BlnRhztxrB1

Ilustracja przedstawia obraz Lyonela Feiningera „Kościół Minorytów II”. Ukazuje fasadę kościoła z gotyckimi oknami. Po obu stronach przysłaniają ją dwa budynki. U dołu znajdują się postacie. Na obraz nałożone są geometryczne, przeźroczyste smugi, które powodują, że świątynia jest rozjaśniona i mniej wyraźna.

classicmobile

Ćwiczenie 5

RJD9YDrxbVhwv1

Wyjaśnij, jaką rolę w sugerowaniu przestrzeni pełni przeźroczystość.

Wyjaśnij, jaką rolę w sugerowaniu przestrzeni pełni przeźroczystość.

static

Ćwiczenie 5

Wybierz dzieło, w którym zastosowano przeźroczystość jako sposób sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie. Kliknij na wybraną reprodukcję.

RllrU6dOu59OS1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

C

Wyrazista faktura

Aby zaakcentować przedmioty mające przyciągać uwagę widza, artyści celowo malują wybrane obiekty dokładniej, ze szczególnym uwzględnieniem cech ich powierzchni. Dzięki temu obiekty te wydają się być bliżej niż te namalowane mniej wyraziście. Przyjrzyj się poniżej zamieszczonym ilustracjom, które obrazują opisane zjawisko. Kliknij je, aby zapoznać się z opisami.

RjUzCfBKLMrC1

Ilustracja interaktywna przedstawiająca zasadę wyrazistej faktury. Ilustracja podzielona jest na dwie części. Na każdej z części jest umieszczonych sześć zarysów męskich sylwetek. Na lewej części pięć postaci jest wypełnionych czarnymi plamami, a jedna sylwetka jest biała. Na prawej części odwrotnie. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”. Po odwróceniu ukazana jest ta sama ilustracja z komentarzem: „Postacie są tej samej wielkości i stoją w jednej linii. Wydaje się że postacie z wyrazistą fakturą są bliżej, jest to widoczne na obu ilustracjach.”

Ilustracja interaktywna przedstawiająca zasadę wyrazistej faktury. Ilustracja podzielona jest na dwie części. Na każdej z części jest umieszczonych sześć zarysów męskich sylwetek. Na lewej części pięć postaci jest wypełnionych czarnymi plamami, a jedna sylwetka jest biała. Na prawej części odwrotnie. Na ilustracji znajduje się niebieski kwadrat z literą „i”. Po odwróceniu ukazana jest ta sama ilustracja z komentarzem: „Postacie są tej samej wielkości i stoją w jednej linii. Wydaje się że postacie z wyrazistą fakturą są bliżej, jest to widoczne na obu ilustracjach.”

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DynCf4Gvc

Rt4owwbl9QROm1

Ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha „Kwiatowe dywany w Holandii”. Ukazuje ona perspektywicznie przedstawione pola kolorowych kwiatów. W tle stoją wiejskie domy oraz liczne drzewa. Na polu znajduje się postać mężczyzny w niebieskim ubraniu.

R1U07bE4Yq4OH1

Ilustracja przedstawia obraz Marka Basiula „Lux intenebris III”. Ukazuje czarny prostokąt z wypukłymi punktami i trójkątem u góry. Figura sprawia wrażenie bryłowatości poprzez ścięcie prawego górnego rogu. Tłem są czarno‑niebieskie, poziome pasy.

classicmobile

Ćwiczenie 6

RVXaqAcJTQOso1

Wyjaśnij, jaką rolę pełni wyrazista faktura w sugerowaniu przestrzeni.

Wyjaśnij, jaką rolę pełni wyrazista faktura w sugerowaniu przestrzeni.

static

Ćwiczenie 6

Wybierz dzieło, w którym zastosowano wyrazistą fakturę jako sposób sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie. Kliknij na wybraną reprodukcję.

R1VxrQS5vf2qQ1

Ilustracja do zadania.

Pokaż rozwiązanie

A

Przyjrzyj się niżej zamieszczonej reprodukcji dzieła. Zastanów się, który z poznanych w tym e‑materiale sposobów budowania iluzji przestrzeni na płaszczyźnie (perspektywa powietrzna, skrót perspektywiczny, czarny kontur, perspektywa barwna, przeźroczystość, wyrazistość faktury) jest najbardziej charakterystyczny dla tego dzieła. Odpowiedź poznasz, klikając w reprodukcję.

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RjMCzZdd56Wf71

Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci „Święta Anna Samotrzecia”, o kształcie pionowego prostokąta. Ukazuje św. Annę, Marię i Jezusa oraz baranka na tle skalistego, dalekiego krajobrazu. Głowy postaci są tak usytuowane, że w jednej linii tworzą przekątną obrazu. Zarówno w twarzach postaci, jak i w pejzażu Leonardo zastosował technikę sfumato, uzyskując efekt miękkości i delikatności. W tle znajduje się krajobraz górski, w miarę oddalania traci swoją ostrość.

R163prEcqS6G11

Ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Jakuba Jaszewskiego pt. „XRYT 006”. Na grafice zostały przedstawione zniszczone rury na gruzowisko. Jest to mnóstwo małych elementów. Cała ilustracja jest w odcieniach szarości.

RRfAQQtmPdgFi1

Ilustracja przedstawia obraz Petera Bruegela Starszego „Rzeź niewiniątek”. Dzieło nawiązuje do biblijnej sceny rzezi dzieci w Betlejem, wykonanej na polecenie Heroda. Bruegel odniósł wydarzenie do czasów sobie współczesnych. Umieścił je w ośnieżonej niderlandzkiej ws. Obraz przedstawia żołnierzy wkraczających do domów i wyciągających dzieci. Zrozpaczone matki ubolewają. W głębi wydarzeniom przygląda się grupa jeźdźców w szarych zbrojach z lancami. Dowodzi nimi ubrany na czarno oficer z białą brodą. Po prawej stoi jeździec z dwugłowym orłem na piersi, a wokół niego wieśniacy proszą o łaskę dla wioski.

R17OWPRnDjslJ1

Ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha „Most Langlois w Arles z piorącymi kobietami”. Na obrazie znajduje się drewniany, zwodzony most, po którym jedzie dyliżans. Przy brzegu rzeki znajdują się postacie oraz są zacumowane łodzie. Na lądzie rosną trawy.

RSdouqJ5jG8DS1

Ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Jakuba Jaszewskiego „XRYT 001”. Ukazuje współczesną wizję osiedla ujętego z góry. Przed tradycyjną zabudową znajdują się elementy o różnych kształtach. Pierwszy plan jest bardziej wyraźny. Im bliżej horyzontu, tym obraz coraz bardziej się rozmywa.

RLJjdmCgb8fkS1

Ilustracja przedstawia obraz Andrea Mantegna „Martwy Chrystus”. Obraz przedstawia dramatyczną scenę. Ciało Chrystusa spoczywa we wnętrzu skromnego domu – leży na prostokątnej płycie kamiennej umieszczonej bezpośrednio na podłodze. Przykryte jest całunem, a głowę ułożoną ma na twardym podgłówku. Przedstawione jest w silnym skrócie perspektywicznym od strony stóp leżącego. Po prawej stronie na kamiennej płycie stoi naczynie z olejkiem do namaszczania zwłok. W lewym górnym rogu trzy opłakujące go postacie - Płacząca Maria, modlący się Jan i prawdopodobnie Maria Magdalena. Ukazani są we fragmentach i ukryte w cieniu.

R5lPAt9jjU21c1

Ilustracja przedstawia dzieło Andrea Mantegna - Plafon w Camera degli Sposi. Pośrodku sklepienia Mantegna namalował otwór, przez który prześwituje niebo z chmurami. Przez balustradę wychylają się służące. Na krawędzi siedzi paw. Naprzeciwko niego stoi cebrzyk. Galerię podpierają figlarne putta. Zza balustrady wychylają się aniołki. Scenę otacza wieniec z gałęzi i owoców.

RITKBFSLxYP0m1

Ilustracja przedstawia obraz Giotto di Bondone pt.: „Pocałunek Judasza”. Na obrazie znajduje się kilkanaście postaci ubranych w długie, kolorowe szaty. Część osób się obejmuje i jest przygotowanych do pocałunku. W tle widoczne są osoby trzymające pochodnie.

RDfgAcGLfrx8n1

Ilustracja przedstawia obraz Andrea Pozzo pt. „Alegoria dzieła misyjnego jezuitów”. Na obrazie zostało przedstawione otwarcie nieba przed Ojcem Założycielem. Dookoła znajduje się mnóstwo aniołów. Ubrani są w kolorowe szaty. Obraz przedstawia widok od dołu, dzięki czemu widoczne jest całe sklepienie z freskiem.

R1TUMqvDijfjX1

Ilustracja przedstawia obraz Fra Angelico pt. „Zwiastowanie”. Na obrazie znajdują się dwie postacie - kobiety. Jedna z nich siedzi na ławce w biało‑czarnej sukni. Ręce ma skrzyżowane na klatce piersiowej. Druga z kobiet stoi naprzeciwko w długiej, jasnej sukni i pochyla się lekko do przodu. Kobiety znajdują się w holu pomiędzy licznymi kolumnami. Z lewej strony obrazu widoczny jest płot oraz ogrodzenie.

R1UqZPgqULRhH1

Ilustracja przedstawiająca dzieło Fernanda Légera „Wypoczynek na czerwonym tle”. Na obrazie znajduje się kilka postaci o delikatnie zniekształconych sylwetkach. Każda z sylwetek jest przyodziana w kolorowe ubranie, otacza je czarny kontur. Dwie z postaci znajdują się na rowerze, dwie stoją obok oraz jedna siedzi na ziemi. Dookoła postaci znajdują się także elementy, takie jak koła od rowerów, belki, papiery. Tło jest w bordowym kolorze.

R1a9YpBwGrZ0s1

Ilustracja przedstawia obraz Georgesa Seurata „Kąpiący się w Asnières”. Nad rzeką artysta namalował kilka postaci: leżącego mężczyznę w meloniku, chłopca z zanurzonymi w wodzie nogami, siedzącą na kocyku oraz kilka osób w tle. W wodzie kąpią się dwie postaci. Po rzece płyną łodzie. W tle znajduje się panorama miasta z mostem.

Rks9d0c19pwCV1

Ilustracja przedstawia obraz Ernsta Ludwiga Kirchnera „Łucznicy”. Ukazuje trzy postacie na tle krajobrazu. Jedna z nich strzela z łuku do tarczy, która stoi w oddali. Dwie pozostałe postacie znajdują się obok i przyglądają się scenie. W tle rozciągają się drzewa. Na postaciach zaznaczony jest czarny kontur.

R1JxU9LVsMESP1

Ilustracja przedstawia obraz Francisca Goyi. „Ciuciubabka”. Ukazuje kobiety i mężczyzn, którzy tańczą w kole. Kobiety ubrane są w długie suknie, natomiast mężczyźni ubrani w garnitury. W środku znajduje się mężczyzna, który ma zasłonięte oczy. Po prawej stronie stoi suche drzewo. W tle znajduje się daleki pejzaż z górami i wielobarwne niebo.

R18HhA9Ok74S01

Ilustracja przedstawiająca dzieło Paula Cézanne, „Czarny zamek”. Obraz ukazuje zamek przysłonięty sosnami. Budowla jest żółto‑pomarańczowa, kontrastuje z niebieskim niebem i odbija się na tle ciemnych drzew. Budynki obwiedzione są niebieskim konturem. Obraz malowany jest szeroką plamą, barwną z widoczną fakturą.

RT5jV9z8Mplip1

lustracja przedstawia obraz Paula Cézanne'a „Nad brzegiem”. Ukazuje pejzaż z drzewami, pomiędzy którymi znajdują się zabudowania. Tło wypełnia niebiesko-szare niebo. Artysta operuje szeroką plamą barwną.

RUqIjxRjo6nGo1

lustracja przedstawia obraz Paula Signaca „Pałac papieski w Awinionie”. Ukazuje położony nad brzegiem wody pałac, oświetlony słońcem. Nadbrzeżny pejzaż i pałac odbijają się w tafli wody. Obraz mieni się barwami, namalowany jest technika pointylizmu, małymi plamkami, które na płótnie łączą się, tworząc iluzję barw.

R1A3KneZA0k561

Ilustracja przedstawia dzieło Jacksona Pollocka „Numer 1A”. Jest to poziomy, abstrakcyjny obraz wypełniony głównie czarnymi i białymi liniami. Linie tworzą pajęczynę nici o różnej grubości oraz plam. Pojawiają się także plamy o żółtawym odcieniu. Nakładają się jedne na drugie i wzajemnie przenikają. Tło jest bladożółte.

RHwFp0BCRxAmJ1

Ilustracja przedstawia obraz Henriego Matisse „Taniec”. Postacie splecione w kręgu podążają w jednakowym rytmie, zataczając krąg na zielonej łące. Wszystkie elementy dzieła są płaskimi plamami. Lekkość ruchów potwierdzają ledwie dotykające podłoża stopy. Kompozycja, mimo niewielu postaci jest ciasna – krąg postaci w tańcu, w którym działa siła odśrodkowa, rozpycha ramy obrazu.

R13Fut4y3dnR21

Ilustracja przedstawia obraz Juana de Flandesa „Zwiastowanie”. Ukazuje wizytę archanioła Gabriela u Marii z informacją o niepokalanym poczęciu. Archanioł znajduje się z lewej strony obrazu. Ubrany jest w białą, długą szatę. Unosi prawą dłoń w geście posłannictwa, w lewej trzyma laskę. Maryja klęczy z prawej strony obrazu. Ubrana jest w długą, ciemną suknię. Kobieta przerywa czytanie i odwraca głowę w stronę anioła. Nad jej głową znajduje się gołębica. Po prawej stronie w wazonie stoją lilie.

Rf6BlnRhztxrB1

Ilustracja przedstawia obraz Lyonela Feiningera „Kościół Minorytów II”. Ukazuje fasadę kościoła z gotyckimi oknami. Po obu stronach przysłaniają ją dwa budynki. U dołu znajdują się postacie. Na obraz nałożone są geometryczne, przeźroczyste smugi, które powodują, że świątynia jest rozjaśniona i mniej wyraźna.

R1MCbAuOy4hmY1

Ilustracja przedstawia obraz Edwarda Muncha pt. „Światło księżyca”. Na obrazie znajduje się odbijające się w wodzie światło księżyca. Na pierwszym planie znajduje się polana z zieloną trawą, drzewami oraz ścieżką.

RC37auppoI45P1

Ilustracja przedstawia obraz Henriego Matisse pt. „Taniec”. Na obrazie widzimy pięć osób. Wszyscy są nadzy. Trzymają się za ręce i tańczą w kółku. Postacie znajdują się na zielono‑niebieskim tle.

R1FIxwDKsLtuR1

Ilustracja przedstawia grafikę cyfrową Izabeli Retkowskiej „Cyberphages 03”. Na białym tle ukazuje szary czworokąt, na którym po lewej stronie przecinają się dwa, podłużne kształty. Z czworokąta wychodzi ostry kształt, kierując się ku górze.

Rt4owwbl9QROm1

Ilustracja przedstawia obraz Vincenta van Gogha „Kwiatowe dywany w Holandii”. Ukazuje ona perspektywicznie przedstawione pola kolorowych kwiatów. W tle stoją wiejskie domy oraz liczne drzewa. Na polu znajduje się postać mężczyzny w niebieskim ubraniu.

R1U07bE4Yq4OH1

Ilustracja przedstawia obraz Marka Basiula „Lux intenebris III”. Ukazuje czarny prostokąt z wypukłymi punktami i trójkątem u góry. Figura sprawia wrażenie bryłowatości poprzez ścięcie prawego górnego rogu. Tłem są czarno‑niebieskie, poziome pasy.

RCCZ3q8sGtPEy1

Ilustracja przedstawia obraz Józefa Chełmońskiego „Powrót z balu”. Ukazuje pędzący w zimowy wieczór zaprzęg konny. Z tyłu siedzi dziewczyna z warkoczem. Zwały śniegu rozpryskują się pod kopytami pędzących, czarnych koni. W tle znajduje się szare niebo.

RWxaVb1NDXmCi1

Ilustracja przedstawia obraz Paula Gauguina „Nad morzem”. Ukazuje trzy kobiety, kąpiące się w morzu. Nad brzegiem rośnie drzewo. Przy brzegu rosną kwiaty. Tafla morza ma zielono‑niebieski kolor.

RJR8Gq60p7eF31

Ilustracja przedstawia obraz Wasyla Kandyńskiego „Kompozycja 10”. Na czarnym tle ukazane są abstrakcyjne kształty w różnych kolorach i rozmiarach. Kształty nachodzą na siebie i wzajemnie się przenikają.

RABOdGpYoZUfL1

Ilustracja przedstawia obraz Marka Szarego „Łączenie przeciwieństw: życie”. Ukazuje brązową kanapę we wnętrzu, na której znajduje się jasna poduszka. Za meblem, na tylnej ścianie umieszczone jest okno, za którym rozpościera się gwiaździste niebo. Ściany pomieszczenia mają jasny kolor. Przed kanapą, na podłodze leży jajko.