Dusze i duchy zjawisk atmosferycznych - istota legendy

Dusze i duchy zjawisk atmosferycznych. Istota legendy.

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

1. Cechy legendy. Podobieństwa i różnice między baśnią a legendą.

2. Różnica między pojęciami duszy i ducha.

b) Umiejętności

1. Nazywanie uczuć bohatera literackiego i własnych.

2. Ustne opowiadanie.

3. Formułowanie wniosków, uzasadnianie, argumentowanie.

4. Redagowanie własnej legendy (tekstu fantastycznego o określonych cechach i budowie).

c) Postawy

1. Dostrzeganie duchowości zjawisk przyrody, całego naturalnego świata.

Metoda i forma pracy

Ustne opowiadanie, praca w grupach, pogadanka, rysunek, nazywanie uczuć, samodzielne redagowanie tekstu.

3. Środki dydaktyczne

Legendy wykorzystane w toku lekcji:

1. Alina i Czesław Centkiewiczowie, Jak powstają burze śnieżne,

2. Ella Elizabeth Clark, W jaki sposób jeżozwierz zdobył kolce.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Powitanie. Przypomnienie cech baśni. 3 min.

b) Faza realizacyjna

1. Sprawdzenie pracy domowej: wskazani uczniowie opowiadają przeczytane wcześniej legendy: A. i Cz. Centkiewiczów pt. Jak powstają burze śnieżne oraz E. E. Clark pt. W jaki sposób jeżozwierz zdobył kolce. 5 min.

2. Uczniowie dzielą się na 2 grupy. Każda grupa „poszukuje duchów” w jednej z legend: chodzi o wyłonienie z treści utworu tego, co stanowi żywą, „duchową” istotę przedstawionego w niej zjawiska przyrody. (W podaniu o burzach śnieżnych „duszami” tych zjawisk są wyrzucone z domu dziewczynki, w opowieści o kolcach jeżozwierza sprawcą zjawiska biologicznego jest indiański duch Nanabozho). Wskazany przez nauczyciela uczeń z każdej grupy przedstawia wynik poszukiwań: „ducha” lub „duszę” zjawiska przyrody i uzasadnia zdanie grupy. 5 min.

3. Klasa z pomocą nauczyciela ustnie formułuje różnicę między pojęciem „ducha” i „duszy” zjawiska („duch” to sprawca, istniejący na zewnątrz, poza samym zjawiskiem, zaś „dusza” to istota zjawiska, to, czym ono jest). 5 min.

4. Na tablicy i w zeszytach zostaje zapisany temat lekcji, a pod nim uczniowie formułują wniosek z poprzedniego ćwiczenia: różnicę między pojęciami duszy i ducha. 5 min.

5. Uczniowie wymieniają ustnie uczucia, jakie mogą towarzyszyć wygnanym z domu dziewczyn‑kom – duszom burzy. Następnie odpowiadają na pytanie nauczyciela, z jakimi uczuciami kojarzy się im europejska burza z chmurami i piorunami (uczucia są tu podobne). Nauczyciel zwraca uwagę, że ludzie są związani uczuciowo („duchowo”) ze zjawiskami przyrody, szczególnie atmosferycznymi, i że na całym świecie podobne zjawiska budzą w ludziach te same uczucia i nastroje. 4 min.

6. Dzieci rysują w zeszytach jeden pod drugim symbole różnych zjawisk przyrody, wywołujących wyraźne uczucia lub skojarzenia nastrojowe, np.: słońce, chmura, deszcz, grad, piorun, wicher, śnieg. Obok symboli wpisują po jednej nazwie uczucia, jakie w nich na ogół wywołuje lub z ja‑kim się kojarzy dane zjawisko. 10 min.

c) Faza podsumowująca

Sformułowanie i zapisanie wniosków: podobieństwa i różnice między baśnią a legendą, istota legendy przyrodniczej. Zadanie pracy domowej: napisz legendę o wybranym zjawisku przyrody (np. zaćmienie Słońca, góry lodowe, wulkany, wybrana roślina lub zwierzę, jego atrybuty) – jak to zjawisko powstało i dlaczego istnieje, kto jest jego „duszą” albo „duchem”. 8 min.

5. Bibliografia

1. Dębowski Jan, Zacharczuk Lidia, Motywy przyrodnicze w polskiej i białoruskiej kulturze ludowej pogranicza, Wydawnictwo Akademii Podlaskiej, Siedlce 2003.

2. Janion Maria, Kuźnia natury, Słowo/Obraz, Gdańsk 1994.

3. Kasperowicz Ryszard (red.), Wolicka Elżbieta (red.), Prawda natury – prawda sztuki: studia nad reprezentacją natury, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

brak

b) Zadanie domowe

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak