Ważne daty
1280 – powstanie Maesty Cimabuego
1291‑1400 – czas trwania protorenesansu we Włoszech
1303‑1306 – prace Giotta przy freskach w kaplicy Scrovegnich (dell'Arena) w Padwie
1303‑1305, freski w Kaplicy Scrovegnich w Padwie, Giotto di Bondone
1308 – otrzymanie przez Duccia zlecenia od Jacoma di Gilbertiego na wykonanie dla ołtarza głównego katedry w Sienie poliptyku Maestà
1300‑1305 – powstanie Madonny Ognissanti Giotta di Bondone
1315 namalowanie przez Simone Martiniego dla sali miejskiej rady w Palazzo Publico w Sienie fresku Madonna pośród aniołów i świętych (Maestà)
1333 – wykonanie przez Simone Martiniego we współpracy z Lippo Memmim obrazu Zwiastowanie ze Świętymi Ansano i Małgorzatą
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki z uwzględnieniem:
c) średniowiecza (sztuki bizantyńskiej, karolińskiej, ottońskiej, romańskiej, gotyckiej, protorenesansowej),
3) rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne).
4) prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5) charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
7) łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
9) analizuje teksty pisarzy, filozofów, krytyków sztuki i artystów, interpretuje je i wskazuje wpływ tych wypowiedzi na charakter stylów, epok i tendencji w sztuce oraz na kształt dzieła;
10) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1) wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
2) wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3) umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5) wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, między innymi: portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9) identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
13) dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych;
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji,
14) wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
15) rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
16) rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;
18) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1) wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
3) sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym.
4) łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5) na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Wit Stwosz, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, przedstawicieli grupy Die Brücke, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright) oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marcello Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy a.r., Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałko, Magdalena Abakanowicz);
6) porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
7) w przypadku słynnych artystów, takich jak np.: Michał Anioł, Tycjan, Rembrandt, Renoir, van Gogh, Picasso – porównuje dzieła powstałe w różnych fazach ich twórczości;
8) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2) zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6) właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
2) zna najistotniejszych fundatorów, mecenasów i marszandów, na których zlecenie powstawały wybitne dzieła sztuki.
3) łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;
4) łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.
określać genezę protorenesansu;
wskazywać cechy malarstwa sieneńskiego i florenckiego okresu trecenta;
rozpoznawać obrazy malarzy protorenesansowych;
wskazywać miejsca, w których znajdują się dzieła malarskie;
przeprowadza analizę wskazanego dzieła sztuki.
Protorenesans – nazwa i geneza
Okres zwany protorenesansem nazywany jest również trecentem, z włoskiego trzysta, odnosząc się do trzysetnych lat. W sztuce termin odnosi się do okresu przedrenesansowego (ok. 1290‑1400) we Włoszech oraz działalności Simone’a Martiniego, Ambrogia Lorenzettiego, Duccia di Buoninsegni oraz Giotta di Bondone. Po raz pierwszy określenia tego użył Giorgio Vasari, dzieląc sztukę od Cimabuego do Michała Anioła i kolejno po trecencie kolejne wieki nazywając quattrocentem (wiek XV) i cinquecentem (wiek XVI). Rywalizacja znaczących rodów często przyczyniała się do podziałów wewnątrz państwa, ale jednocześnie pobudzała do rozwoju kultury i sztuki. Na przełomie XIII i XIIV wieku rywalizowały z sobą Siena i Florencja. Nowe tendencje, pojawiające się w sztuce u schyłku gotyku, nie rezygnowały całkowicie z osiągnięć średniowiecza. Styl mający swoje korzenie w tradycji odziedziczonej po chrześcijańskiej sztuce bizantyjskiej, która wpłynęła na średniowieczne malowidła ścienne, zyskał poparcie między innymi w Sienie, gdzie nadal był dominującym w malarstwie i rzeźbie.
Duccio i przedstawiciele szkoły sieneńskiej
Pierwszym malarzem ze Sieny i jednocześnie założycielem szkoły sieneńskiej był Duccio di Buoninsegna (ok. 1255‑1260 – 1318‑1319). Zachowane dokumenty zawierają informacje o licznych jego długach i karach, m.in. był aresztowany i skazany na grzywnę za nieznane przestępstwa, odmowę przysięgi wierności Capitano del Popolowi, odmowę służby wojskowej, uprawianie magii. O jego karierze malarskiej wiadomo niewiele. Malował obrazy o tematyce religijnej, utrzymane w konwencji bizantyjskiej. Mimo artystycznej aktywności od 1268, Duccio zyskał sławę po 1300 roku i był jednym z najbardziej wziętych malarzy w Sienie. Do dziś przetrwało tylko 13 jego dzieł, z czego tylko dwa są datowane: Madonna Rucellai i Maestà dla Duomo w Sienie. Uważany jest za ojca sieneńskiej szkoły malarstwa, a wraz z kilkoma innymi artystami za prekursora europejskiej sztuki zachodniej.
W 1308 Duccio otrzymał od Jacoma di Gilbertiego zlecenie na wykonanie dla ołtarza głównego katedry w Sienie poliptykupoliptyku Maestà, przedstawiającego Matkę Boską na tronie. Trzy lata później, w roku 1311, dzieło zostało ukończone i przeniesione do kościoła i zamontowane w ołtarzu św. Sebastiana (obecnie ołtarz Ukrzyżowania), gdzie znajdowało się do roku 1771, kiedy rozebrano nastawę i rozdzielono na części, uszkadzając fragmenty. W 1795 roku ołtarz powrócił, ale niekompletny – niektóre elementy zaginęły lub zostały sprzedane. W 1956 roku częściowo odbudowano go i zachowane fragmenty zostały umieszczone w muzeach.
Do czasu Maesty malarstwo średniowiecznych Włoch znajdowało się pod bardzo silnym wpływem tradycji bizantyjskiej. Praca Duccio była kolejnym krokiem na drodze sztuki włoskiej od reprezentacji hieratycznych do bardziej realistycznych. Mimo, że w kompozycji i technice malarskiej widać wpływ malarstwa bizantyjskiego, było to pierwsze i najważniejsze dzieło otwierające włoski gotyk, co z kolei utorowało drogę do wielu odkryć artystycznych renesansu. „Maesta” Duccia wywarła ogromny wpływ na rozwój sieneńskiej szkoły malarstwa późniejszej epoki.
Styl Duccia różni się od wcześniejszego malarstwa. Mimo że stosował bizantyjski schemat kompozycyjny, złote tło, izokefalizmizokefalizm, jego figury nabrały plastyczności, delikatniej modelował ich bryłę, nadał jej trójwymiarowości, używał cieplejszych barw, a draperie zyskały na miękkości. Poza tym Duccio był jednym z pierwszych malarzy, który umieszczał postacie na tle architektury, osiągając głębię. Posiadał też umiejętność ukazania wyrafinowanych emocji. Pod wpływem jego malarstwa tworzyli: Simone Martiniego i braci Ambrogio i Pietro Lorenzetti.
Pierwsze dokumenty potwierdzają artystyczną działalność Simone Martiniego w latach 1305‑1310. Z tego okresu pochodzi Madonna z Dzieciątkiem, obraz na desce. Szkoła Duccia przejawia się w sposobie malowania twarzy, płaszcza i sylwetki Marii. Jednak bogactwo dekoracyjnych detali i skrupulatne odwzorowanie szczegółów anatomicznych wskazują na talent Simone Martiniego już we wczesnych latach. W 1315 namalował dla sali miejskiej rady w Palazzo Publico w Sienie fresk przedstawiający Madonnę pośród aniołów i świętych (Maestà), dzieło zlecone przez Rząd Dziewięciu w Sienie. W obrazie widoczny jest rozwój stylu artysty. Madonna ma surowy wyraz twarzy i nie patrzy w stronę widza. Wszystkie postacie są realistyczne, tron ma cechy promienistego gotyku, ustawienie świętych, mimo symetrii, jest ukośne, tworzy głębię, powodując wrażenie przestrzeni.
W 1333 roku Simone Martini wykonał we współpracy z teściem Lippo Memmim obraz Zwiastowanie ze Świętymi Ansano i Małgorzatą (centralna część jest przypisana Martiniemu a dwie boczne postaci świętych i proroków Lippiemu). Składa się z dużej części centralnej – Zwiastowania i dwóch scen bocznych: lewej - ze św. Ansano, i prawej – z postacią zazwyczaj utożsamianą ze św. Małgorzatą, oraz cztery tonda z prorokami w szczytach: Jeremiaszem, Ezechielem, Izajaszem i Danielem. TryptykTryptykuważany jest za arcydzieło szkoły sieneńskiej. Został ustawiony na ołtarzu jednego z patronów Sieny, św. Ansano, w katedrze sieneńskiej. Scena Zwiastowania wyróżnia się liryzmem. Archanioł Gabriel w lekko rozwianej szacie, z gałązką oliwną w ręku i wieńcu na głowie kieruje wzrok ku Marii, która zawstydzona i zaskoczona odwraca się, zasłaniając się płaszczem i osuwając z ławki. Postacie w kwaterach bocznych nie są związane z centralną sceną. Dzieło Martiniego łączy sztukę bizantyjską z gotycką. Do tradycji średniowiecznej nawiązuje złote tło, dekoracyjność, łuki ostre, elementy architektoniczne. Jednak podłoga, ławka i książki, wazon z liliami oddane są realistycznie, przestrzennie.
Sieneńską szkołę reprezentuje także Pietro Lorenzetti, tworzący wraz z bratem Ambrogiem pod wpływem Duccia. Twórcy szybko ulegli jednak innym wpływom toskańskim, m.in. florenckiej manierze Giotta. Pierwszym dziełem sygnowanym przez Pietra jest poliptyk w kościele parafialnym Santa Maria della Pieve w Arezzo, wykonany w 1320 roku na zlecenie biskupa Guida Tarlatiego. Lorenzetti połączył elegancję Duccia z trójwymiarowością Giotta, rezygnując z frontalnego przedstawienia postaci. Scena Zwiastowania przedstawiona jest w perspektywicznie ujętym wnętrzu.
Cimabue i szkoła florencka
Pierwszy przedstawiciel szkoły florenckiej, Cenni di Pepo zwany Cimabue (1240‑1302) tworzył jeszcze w duchu bizantyjskim, zwłaszcza w mozaikachmozaikach, które miał także w swoim dorobku. Obraz Maestà z 1280 roku wykazuje cechy i techniki charakterystyczne dla średniowiecza. Uważany jest za jedno z wcześniejszych dzieł malarza. Przestrzeń ulega tu silnemu spłaszczeniu, a kolorystyka i modelunek światłocieniowy szat Madonny i Dzieciątka zostały powielone. Inaczej są potraktowane skrzydła – od jasnych w partiach górnych do ciemniejących ku dołowi. Twarze wszystkich postaci odznaczają się kontrastem pomiędzy silnymi konturami oczu, brwi nosów i ust, a delikatnym, subtelnym modelunkiem cielistych tonacji skóry.
Jednak największy wkład w rozwój malarstwa florenckiego miał uczeń Cimabue, Giotto di Bondone, właściwie Angiolo di Bondone, ( ok. 1266/1267– 1337). Zgodnie z przekazem Lorenza Ghibertiego i Giorgia Vasariego, podczas spaceru Cimabue spotkał Giotta, pilnującego i rysującego owce, zachwycił się jego precyzyjną kreską i zabrał chłopca do swojej pracowni. Jako uczeń wykonywał u mistrza tła i drugoplanowe postacie we freskach, m.in. w bazylice św. Franciszka w Asyżu.
Do wczesnych prac Giotta należy Stygmatyzacja świętego Franciszka, obraz pierwotnie przeznaczony do ołtarza kościoła św. Franciszka w Pizie. Dzieło zawiera cztery sceny. Główna ukazuje zakonnika przyjmującego stygmaty, a na predellipredelli znajdują się: Sen Innocentego III, Zatwierdzenie reguły franciszkańskiej oraz Kazanie do ptaków. Giotto porzucił tradycję bizantyjską, w której zazwyczaj postacie przedstawiano frontalnie, kaplicę w tle ujął geometrycznie. Również twarz Franciszka ujawnia zainteresowanie światłocieniem i modelowana jest w naturalistyczny sposób. Jedynie partie krajobrazu zaburzają proporcje. Stary styl przejawia się w ogólnych zarysach góry i w braku proporcji w elementach krajobrazu. W przedstawieniu kaplicy na górze widać próbę wydobycia perspektywy geometrycznej.
Spośród ołtarzowych dzieł na uwagę zasługuje Madonna Ognissanti z ok. 1310 roku wykonany dla kościoła Ognissanti (Wszystkich Świętych) we Florencji. Mimo złotego tła i hieratyczności, temat majestatu został zinterpretowany z wielką oryginalnością, koncentrując się na uzyskaniu trójwymiarowej przestrzenności. O ziemskim charakterze postaci świadczy sposób, w jaki malarz oddał ich gesty i mimikę. Zadbał także o architektonicznie wyrysowany tron. Na twarzy Marii pojawił się delikatny uśmiech. Zapewne dzieło jest inspirowane obrazem Cimabue, ale układ dwóch świętych w ostatnim rzędzie jest już oryginalny. Anioły zostały ukazane z profilu. Mają w rękach prezenty dla Madonny: koronę, cenną trumnę i wazony z liliami (symbole czystości) i różami (symbol maryjny). W przeciwieństwie do wcześniejszych dzieł, Giotto tworzy przestrzeń, w której co prawda sztywności nadaje symetria, ale postacie usytuowane są jedna za drugą, są uduchowione.
W latach 1303‑1306 Giotto wykonał swoje najsłynniejsze dzieło – freski w kaplicy Scrovegnich (dell'Arena) w Padwie. Stworzone pędzlem listwy, gzymsy, ramy naśladują do złudzenia rzeczywiste, wykreślając przy tym misterny, lecz bardzo przejrzysty system podziałów geometrycznych, w którym – jak wykazała precyzyjna analiza pomiarowa – dokonano szeregu niezauważalnych okiem korektur optycznych (M. Skubiszewska, Malarstwo Italii w latach 1250‑1400, Warszawa 1980, s. 57). Na ścianach bocznych nawy Giotto zamieścił 36 scen z dziejami Joachima i Anny, życiem Marii oraz historią Jezusa aż do zmartwychwstania. Na ścianie prawej od wejścia, u góry znalazł się cykl sześciu obrazów z Joachimem i Anną - rodzicami Marii, a poniżej w dwóch pasach, po pięć w jednym, sceny z życia Chrystusa. Na lewej ścianie u góry sześć obrazów – sceny z życia Marii do momentu Zwiastowania, poniżej, także w dwóch pasach (po sześć w jednym pasie), sceny z Jezusem.
Najbardziej wzruszającą sceną z kaplicy Scrovegnich jest Opłakiwanie Chrystusa. Wyjątkowość fresku polega na ukazaniu ogromnego bólu i żalu na twarzach wszystkich postaci. Grymas bólu stojącego po prawej stronie Nikodema, gest odrzuconych z rozpaczy rąk Jana, pochylona postawa Marii Magdaleny obejmującej nogi Jezusa, wyrażają ból, i udział we współcierpieniu Marii, będącej najbliżej Syna. Na uwagę zasługują dwie anonimowe postacie odwrócone tyłem. Angażują odbiorcę, zapraszając do współudziału w cierpieniu, utożsamieniu się z naocznymi świadkami śmierci Chrystusa. Anioły na tle niebieskiego nieba lamentują. Zostały przedstawione w perspektywicznym skrócie, a ich gesty mają cechy ludzkie. Żal i smutek potęguje ascetyczny krajobraz – goła skała i suche drzewo.
Freski w padewskiej kaplicy Scrovegnich (…) ilustrują nowy styl, dolce stil nuovo. W stylu tym obraz przestał być płaskim znakiem, zyskał głębię, naturalność, a postaci masywność i emocje. Stało się to możliwe dzięki przemianie stosowanych dotychczas środków artystycznych.
Malarz nurtu maniera graeca w celu przedstawienia światła używał złota, miejsca wypukłe zaznaczał zagęszczeniem złotych kresek. Giotto miejsca wypukłe rozjaśnia. Kształtów nie wydobywa konturem, ale światłocieniem. Uzyskuje to poprzez oblanie strumieniem jasnych barw tych elementów obrazu, które mają wydawać się wypukłe, bliższe powierzchni obrazu. Im dalej od granicy tego strumienia, tym staje się coraz ciemniejsze, coraz bardziej oddala się od powierzchni obrazu. To co przed nim schowane jest zatopione, zanika w czarnym cieniu. Sprawia wrażenie przesunięcia w głąb.
Właściwą drogę poszukiwań artystycznych wytyczyła malarzom epoki Giotta niewątpliwa znajomość sztuki antyku, zwłaszcza iluzjonistycznego malarstwa rzymskiego. Szczególnie istotne były stosowane przez malarzy antycznych metody budowania głębi. Giotto stosuje elementy perspektywy linearnej. Ukazuje trójwymiarowe przedmioty na płaskiej płaszczyźnie zgodnie z prawami postrzegania ludzkiego oka. Nie jest to jeszcze perspektywa oparta na badaniach naukowych, ale na obserwacji i intuicji. Malarz w miarę oddalania, zatapiania elementów w głębi obrazu, zmniejsza ich rozmiar. Wszelkie linie biegnące w głąb skupiają się, ale nie w jednym punkcie, ale parami w kilku punktach na centralnej pionowej osi. Na przykład linie oddalające się wzdłuż bocznych ścian przy suficie i podłodze, zbiegają się w centralnej części obrazu. Punkt dla linii sufitu jest jednak wyżej niż dla linii podłogi.
Poszczególne sceny zostają ujęte w malowane ramy, które umożliwiają osiągnięcie jedności czasu, miejsca i akcji. Obraz staje się jakby oknem, przez które podglądamy scenę w głębi. Kompozycja odpowiada rzeczywistości, poszczególne elementy nie są zawieszone w próżni, skupiają się w dolnej części obrazu, są ustawione na określonych podstawach, postaci stoją twardo na ziemi.
Przemiany nie dotyczyły jedynie zespołu środków obrazowania, ale również ikonografii. Malowane przez Giotta w Padwie sceny biblijne stają się naturalne, bliskie doświadczeniom człowieka, a przez to bardziej czytelne dla odbiorcy (…)
Źródło: Arkadiusz Gryglas, http://www.isztuka.edu.pl/i‑sztuka/node/280 (dostęp z dnia 31.03.2018)
Uzupełnij informacje na temat dzieła.
Jakie sceny przedstawione są we freskach Giotta z Kaplicy Scrovegnich.
Słownik pojęć
wł. fresco świeży, al fresco, buon fresco, technika malarstwa ściennego, polegająca na malowaniu na mokrym tynku (pokrytym kilkoma warstwami zaprawy) farbami z pigmentów odpornych na alkaliczne działanie wapna, rozprowadzonymi wodą deszczową; także malowidło wykonane tą techniką.
gr. isos – równy, kefale – głowa, zasada kompozycyjna w malarstwie figuralnym i rzeźbie; polega na umieszczeniu na jednym poziomie, obok siebie, głów wszystkich przedstawionych postaci; występował w płaskorzeźbach egipskich, asyryjskich, babilońskich, w archaicznej sztuce greckiej, często w sztuce wczesnochrześcijańskiej, bizantyńskiej i romańskiej, zanikł w okresie renesansu.
technika dekoracyjna zaliczana do malarstwa monumentalnego (głównie jako dekoracja architektoniczna); polega na układaniu wzoru (obrazu) z drobnych, różnego kształtu barwnych kamieni, szkła i ceramiki na podłożu świeżej zaprawy wapiennej lub cementowej; znana od starożytności, w pełni rozwinęła się w Rzymie, skąd przejęła ją sztuka wczesnochrześcijańska, a następnie Bizancjum (VI w.) i na Rusi (XI–XII w.).
część kościoła tworząca korpus, przeznaczona dla wiernych.
wieloskrzydłowa nastawa ołtarzowa (ołtarz); składa się ze środkowej szafy oraz bocznych skrzydeł; może być 2‑skrzydłowy (tryptyk), 4‑skrzydłowy, w tym 2 skrzydła nieruchome (pentaptyk); wypełniony rzeźbą lub malowidłami; u podstawy element poziomy, zwany predellą.
część ołtarza; głównie w formie cokołu pod retabulum, ustawiana na mensie (płyta kamienna stanowiąca zasadniczą, wierzchnią część stołu ołtarzowego), zdobiona polichromiami, rzeźbiona lub intarsjowana; kształt i ornament predelli rozwijał się wraz ze stylami; w zależności od materiału wyróżnia się głównie predelle kamienne, murowane, drewniane.
gr. tríptychos złożony we troje, 1) rodzaj poliptyku; 2) trzyczęściowa kompozycja malarska lub rzeźbiarska.
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Maria Skubiszewska, Malarstwo Italii w latach 1250–1400, Warszawa 1980
Wielka Historia Świata - Późne średniowiecze, red.: Maciej Salamon, tom 5, Kraków 2005
http://www.isztuka.edu.pl/i‑sztuka/node/280 (dostęp z dnia 31.03.2018)