R199vBKo7oNER

Zdjęcie przedstawia samochodowy akumulator ołowiowy pokazany z przodu i z góry. Obudowa jest szara, a pokrywa niebieska z żółtą rączką. Posiada on dwie grube metalowe elektrody po prawej i lewej stronie. Na etykiecie z przodu znajduje się nazwa marki i parametry: napięcie dwanaście woltów, pojemność czterdzieści amperogodzin.

1. Badanie przewodnictwa prądu elektrycznego przez kwasy

1

Polecenie 1

Czy woda kranowa i woda destylowana przewodzą prąd elektryczny? Wykonaj doświadczenie, budując obwód elektryczny.

R5rH8iJaGtoSz

Odpowiedź zapisz w zeszycie do lekcji chemii, zrób zdjęcie, a następnie umieść je w wyznaczonym polu.

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zestaw do badania przewodnictwa elektrycznego składa się ze źródła prądu stałego (np. baterii), źródła światła (żarówki lub diody LED), elektrod węglowych i przewodów elektrycznych. Do elektrod węglowych podłącz przewody, a następnie do jednego z nich podłącz źródło światła. Następnie końce przewodów podłącz do baterii, a elektrody węglowe wprowadź do zlewki z wodą z kranu, jak na poniższym rysunku. Podobnie postąp w przypadku zlewki z wodą destylowaną.

Rdxx9x7KeYbWe

Pokaż odpowiedź

Woda kranowa przewodzi prąd elektryczny, ponieważ zawiera rozpuszczone substancje, z których większość rozpada się na jony. Jony zawarte w wodzie stają się nośnikami prądu. Woda destylowana, a więc pozbawiona jonów, nie przewodzi prądu elektrycznego.

1

Polecenie 1

Opisz przebieg doświadczenia z wykorzystaniem obwodu elektrycznego, który należałoby przeprowadzić w celu zbadania, czy woda kranowa przewodzi prąd elektryczny.

R13BRcEWBcMXq

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zacznij od opisu budowy obwodu elektrycznego.

Pokaż odpowiedź

Należy zbudować zestaw do badania przewodnictwa elektrycznego, który składa się ze źródła prądu stałego (np. baterii), żarówki (lub diody LED), elektrod węglowych i przewodów elektrycznych. Do elektrod węglowych należy podłączyć przewody oraz diodę LED. Następnie całość podłączyć do baterii i wprowadzić do zlewki z wodą z kranu.

2. Dysocjacja elektrolityczna kwasów beztlenowych

$\mathbf{2}\mathbf{.}\mathbf{1}\mathbf{.}$ Dysocjacja elektrolityczna chlorowodoru

W jaki sposób przebiega dysocjacja elektrolitycznadysocjacja elektrolitycznadysocjacja elektrolityczna chlorowodoru? Obejrzyj film, a następnie rozwiąż zadanie zamieszczone w Poleceniu $3$.

R5X1cEGlbJ8XS

Film pod tytułem Dysocjacja chlorowodoru

Film pod tytułem Dysocjacja chlorowodoru

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R5X1cEGlbJ8XS

Film pod tytułem Dysocjacja chlorowodoru

Niektóre cząsteczki, takie jak chlorowodór, ulegają w wodzie praktycznie całkowitej dysocjacji elektrolitycznej. Oznacza to, że w utworzonym roztworze kwasu chlorowodorowego nie występują cząsteczki $\text{HCl}$, lecz jedynie jony. Takie elektrolity nazywamy mocnymi. Strzałka wskazuje na to, że proces dysocjacji przebiega jednokierunkowo. Należy przy tym pamiętać, że jon ${\text{H}}^{+}$ (kation wodoru) nie występuje samodzielnie w roztworze wodnym. W obecności cząsteczek ${\text{H}}_2\text{O}$, łączy się z nimi, tworząc jon hydroniowyjon hydroniowyjon hydroniowy (najprostszy jon oksoniowy) o wzorze ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$. Dlatego równanie reakcji dysocjacji  elektrolitycznej chlorowodoru ma następującą postać:

RaHh93SA6CCVM

Równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasu chlorowodorowego. Atom $\text{H}$ połączony wiązaniem pojedynczym z atomem $\text{Cl}$ z podpisem "kwas chlorowodorowy", następnie widzimy znak plus a po nim atom $\text{O}$ połączony dwoma wiązaniami z atomami $\text{H}$. Obok znajduje się strzałka wskazująca w prawą stronę, a za nią jon ${\text{Cl}}^{-}$ z podpisem "anion chlorkowy", znak plus oraz jon zbudowany z jednego atomu $\text{O}$, od którego odchodzą trzy wiązania do trzech atomów $\text{H}$, a całość oznaczona jest symbolem plus. Pod jonem znajduje się podpis "kation oksoniowy".

Często stosuje się jednak zapis uproszczony, w którym powstają kationy wodoru i aniony chlorkowe, zgodnie z następującym równaniem:

$\mathbf{2}\mathbf{.}\mathbf{2}\mathbf{.}$ W jaki sposób przebiega dysocjacja elektrolityczna siarkowodoru?

Cząsteczka siarkowodoru należy do słabych elektrolitów. Oznacza to, że w wodnym roztworze, obok jonów, występują również niezdysocjowane cząsteczki ${\text{H}}_2\text{S}$. W przypadku słabych wieloprotonowych elektrolitów, dochodzi do wielostopniowej dysocjacji elektrolitycznej.

W pierwszym etapie dysocjacji następuje oderwanie kationu wodoru od cząsteczki siarkowodoru. Powstaje zatem anion wodorosiarczkowy o wzorze ${\text{HS}}^{-}$. Jednocześnie kation wodoru łączy się z cząsteczką wody, tworząc kation oksoniowy (kation hydroniowy).

R106shtOz8JLw

Grafika przedstawia równanie reakcji dysocjacji siarkowodoru. Atom $\text{S}$, połączony dwoma kreskami z dwoma atomami $\text{H}$, z podpisem "siarkowodór". Następnie znak plus i atom $\text{O}$ połączony dwoma kreskami z dwoma atomami $\text{O}$. Obok znajdują się dwie poziome strzałki, jedna nad drugą, wskazujące w przeciwne strony – jedna w prawo, a druga w lewo. Za nimi atom $\text{H}$ połączony kreską z atomem $\text{s}$ z symbolem minus w indeksie górnym, jon jest podpisany "anion wodorosiarczkowy". Dalej po prawej znajduje się znak plus, a za nim atom $\text{O}$ połączony trzema kreskami z trzema atomami $\text{H}$, a cały jon oznaczony jest symbolem plus nad atomem $\text{O}$. Jon ma podpis "kation oksoniowy".

W drugim etapie dysocjacji następuje oderwanie kationu wodoru od anionu wodorosiarczkowego. Powstaje zatem anion siarczkowy o wzorze ${\text{S}}^{2-}$. Jednocześnie kation wodoru łączy się z cząsteczką wody tworząc jon oksoniowy (kation hydroniowy).

RZf47FvD6ZcIM

Grafika przedstawia równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej anionu wodorosiarczkowego przedstawione za pomocą wzorów strukturalnych. Atom $\text{H}$ połączony wiązaniem pojedynczym z atomem $\text{S}$ z symbolem minus w indeksie górnym, podpisany "anion wodorosiarczkowy". Dalej plus i atom $\text{O}$ połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma atomami $\text{H}$. Obok znajdują się dwie poziome strzałki, jedna nad drugą, wskazujące w przeciwne strony – jedna w prawo, a druga w lewo, oznaczające, że reakcja zachodzi w dwie strony. Za strzałkami znajduje się atom $\text{S}$ z dwa minus w indeksie górnym, podpisany "anion siarczkowy". Dalej widać plus i atom $\text{O}$ z indeksem górnym plus, połączony trzema wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami $\text{H}$, podpisany "kation oksoniowy".

Dysocjacja elektrolityczna słabych elektrolitów jest procesem odwracalnym – cząsteczki rozpadają się na jony, które mogą się ponownie łączyć, tworząc cząsteczki. W roztworze wodnym powstałym poprzez rozpuszczenie w wodzie siarkowodoru występują więc jony ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$, ${\text{HS}}^{-}$, ${\text{S}}^{2-}$, a także niezdysocjowane cząsteczki ${\text{H}}_2\text{S}$
(i ${\text{H}}_2\text{O}$).

W przypadku takich kwasów, w równaniach reakcji dysocjacji elektrolitycznej stosuje się dwie strzałki skierowane w przeciwne strony.

Możemy również spotkać się z uproszczonym zapisem powyższych równań reakcji, w którym uwzględnia się kationy wodoru.

Pierwszy etap dysocjacji elektrolitycznej:

Drugi etap dysocjacji elektrolitycznej:

$\mathbf{2}\mathbf{.}\mathbf{3}\mathbf{.}$ Które kwasy beztlenowe należą do mocnych, a które do słabych elektrolitów?

3. Dysocjacja elektrolityczna kwasów tlenowych

1

Polecenie 4

Wykonaj z plasteliny, patyczków lub za pomocą programu graficznego uproszczone modele, które przedstawiają cząsteczki kwasu azotowego$\left(\text{V}\right)$ i kwasu siarkowego$\left(\text{VI}\right)$. W obu policz liczbę atomów wodoru, zdolnych do dysocjacji. W ilu etapach będzie zachodził proces dysocjacji elektrolitycznej kwasu azotowego$\left(\text{V}\right)$, a w ilu kwasu siarkowego$\left(\text{VI}\right)$?

RufUH4BmG35qz

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Liczba etapów dysocjacji zależy od liczby atomów wodoru w cząsteczce.

Pokaż odpowiedź

W cząsteczce kwasu azotowego$\left(\text{V}\right)$ obecny jest jeden atom wodoru, więc ulega on jednostopniowej dysocjacji elektrolitycznej.

RKDBH8nP52YKP

W cząsteczce kwasu siarkowego$\left(\text{VI}\right)$ obecne są dwa atomy wodoru, więc ulega on dwustopniowej dysocjacji elektrolitycznej.

R2Gv5jdEFNPgu

Polecenie 4

R7bEeUswwAXpJ

Uzupełnij luki w poniższych zdaniach, wybierając spośród podanych wyrażeń.

Uzupełnij luki w poniższych zdaniach, wybierając spośród podanych wyrażeń.

$\mathbf{3}\mathbf{.}\mathbf{1}\mathbf{.}$ W jaki sposób dysocjuje kwas azotowy$\left(\text{V}\right)$?

Kwas azotowy$\left(\text{V}\right)$ ulega w wodzie praktycznie całkowitej dysocjacji. Oznacza to, że w utworzonym roztworze występują przede wszystkim jony. Kwas azotowy$\left(\text{V}\right)$ jest zatem mocnym elektrolitem. Podobnie jak w przypadku kwasów beztlenowych, należy pamiętać, że jon ${\text{H}}^{+}$ (kation wodoru) nie występuje samodzielnie w roztworze wodnym. W obecności cząsteczek ${\text{H}}_2\text{O}$, łączy się z nimi, tworząc jon hydroniowy (najprostrzy jon oksoniowy) o wzorze ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$. Dlatego równanie procesu dysocjacji zapisujemy następująco:

R1XUNHEYz2Xxz

Grafika przedstawia równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasu azotowego pięć przedstawione za pomocą wzorów strukturalnych. Dwa atomy O połączone wiązaniami podwójnymi z jednym atomem N, połączonym wiązaniem pojedynczym z atomem O, który jest połączony wiązaniem pojedynczym z atomem H. Całość podpisana "kwas azotowy(pięć)". Dalej plus i atom O połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma atomami H. Strzałka wskazująca w prawą stronę. Dwa atomy O połączone wiązaniami podwójnymi z jednym atomem N, połączonym wiązaniem pojedynczym z jednym atomem O z indeksem górnym minus. Całość podpisana "anion azotanowy(pięć). Dalej znak plus i atom O z plusem w indeksie górnym, połączony trzema wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami H. Jon podpisany "kation oksoniowy".

Często stosuje się jednak zapis uproszczony, w którym powstają kationy wodoru i aniony azotanowe$\left(\text{V}\right)$, zgodnie z następującym równaniem:

$\mathbf{3}\mathbf{.}\mathbf{2}\mathbf{.}$ W jaki sposób dysocjuje kwas
siarkowy($\mathbf{\text{VI}}$)?

Kwas siarkowy($\text{VI}$) jest kwasem dwuprotonowym. Oznacza to, że posiada dwa atomy wodoru, zdolne do odszczepienia w procesie dysocjacji, czyli taki proces zachodzi w dwóch etapach. Kwas siarkowy($\text{VI}$) należy do mocnych elektrolitów, dlatego w roztworze wodnym obecne będą tylko jony, nie zaś cząsteczki ${\text{H}}_2{\text{SO}}_4$. Pierwszy etap dysocjacji elektrolitycznej zapisujemy ze strzałką w jedną stronę, z kolei drugi etap ze strzałkami w obie strony.

W pierwszym etapie dysocjacji następuje oderwanie kationu wodoru od cząsteczki kwasu siarkowego($\text{VI}$). Powstaje zatem anion wodorosiarczanowy($\text{VI}$) o wzorze ${\text{HSO}}_4^{-}$. Jednocześnie kation wodoru łączy się z cząsteczką wody tworząc jon oksoniowy o wzorze ${\text{H}}_3{\text{O}}^{+}$.

RzIGfK4H0UFSo

Grafika przedstawia równanie reakcji dysocjacji elektrolitycznej kwasu siarkowego sześć przedstawione za pomocą wzorów strukturalnych. Dwa atomy O, połączone wiązaniami podwójnymi z jednym atomem S, połączonym dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma kolejnymi atomami O, z których każdy jest połączony wiązaniem pojedynczym z atomem H. Całość podpisana "kwas siarkowy(sześć). Dalej znak plus i atom O połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma atomami H. Strzałka wskazująca w prawą stronę. Za strzałką dwa atomy O połączone wiązaniami podwójnymi z jednym atomem S, który jest połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma kolejnymi atomami O, z których górny ma indeks górny minus, a dolny jest połączony wiązaniem pojedynczym z atomem H. Całość podpisana "anion wodorosiarczanowy(sześć). Dalej znak plus i atom O z indeksem górnym plus, połączony trzema wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami H. Jon podpisany "kation oksoniowy".

Zwróć uwagę, że strzałka wskazuje, że dysocjacja w tym etapie zachodzi praktycznie całkowicie i nieodwracalnie.

W drugim etapie dysocjacji następuje oderwanie kationu wodoru od anionu wodorosiarczanowego($\text{VI}$). Powstaje dzięki temu anion siarczanowy($\text{VI}$) o wzorze ${\text{SO}}_4^{2-}$. Jednocześnie kation wodoru łączy się z cząsteczką wody, dając tym samym jon oksoniowy $\left({\text{H}}_3{\text{O}}^{+}\right)$.

R1GP2Gz95CF8e

Grafika przedstawia równanie reakcji dysocjacji anionu wodorosiarczanowego przedstawione za pomocą wzorów strukturalnych. Dwa atomy O połączone wiązaniami podwójnymi z jednym atomem S, połączonym dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma kolejnymi atomami O, z których górny ma indeks górny minus, a dolny jest połączony wiązaniem pojedynczym z atomem H. Całość jest podpisana "anion wodorosiarczanowy(sześć). Dalej znak plus i atom O połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma atomami H. Obok znajdują się dwie poziome strzałki, jedna nad drugą, wskazujące w przeciwne strony – jedna w prawo, a druga w lewo, oznaczające, że reakcja zachodzi w dwie strony. Za strzałkami dwa atomy O, połączone dwoma wiązaniami podwójnymi z jednym atomem S, który jest połączony dwoma wiązaniami pojedynczymi z dwoma kolejnymi atomami O, z których każdy posiada indeks górny minus. Jon podpisany "anion siarczanowy(sześć). Dalej znak plus i atom O z indeksem górnym plus, połączony trzema wiązaniami pojedynczymi z trzema atomami H. Całość podpisana "kation oksoniowy".

Ponieważ kwas siarkowy$\left(\text{VI}\right)$ jest mocnym elektrolitem, to ulega całkowitej dysocjacji elektrolitycznej i w równaniu pierwszego jej etapu zapisujemy strzałkę skierowaną w jedną stronę. Oznacza to, że w roztworze kwasu siarkowego$\left(\text{VI}\right)$ nie ma cząsteczek tego kwasu. Jednak powstające w pierwszym etapie aniony wodorosiarczanowe$\left(\text{VI}\right)$ nie ulegają już całkowitej dysocjacji elektrolitycznej. Dlatego też w równaniu drugiego etapu dysocjacji zapisujemy strzałki w dwie strony, które wskazują na to, że w roztworze będą obecne zarówno wspomniane jony wodorosiarczanowe$\left(\text{VI}\right)$ jak i jony siarczanowe$\left(\text{VI}\right)$.

Możemy również spotkać się z uproszczonym zapisem powyższych równań reakcji, gdzie uwzględnia się kationy wodoru.

Pierwszy etap dysocjacji elektrolitycznej:

Drugi etap dysocjacji elektrolitycznej:

Kwasy tlenowe dysocjują na jony oksoniowe (jony dodatnie) i aniony reszty kwasowej (jony ujemne), podobnie jak kwasy beztlenowe. Jeśli zachodzi taka konieczność, w nazwie anionu podajemy wartościowość niemetalu, charakterystyczną dla danego kwasu. Przeanalizuj zatem poniższą tabelę, a następnie wykonaj ćwiczenie.

$\mathbf{3}\mathbf{.}\mathbf{3}\mathbf{.}$ Które kwasy tlenowe należą do mocnych, a które do słabych elektrolitów?

Do porównywania mocy kwasów często stosuje się wielkość nazywaną stałą dysocjacji. Wielkość ta określana jest dla każdego etapu dysocjacji. Im większa jest jej wartość, tym mocniejszy jest kwas, a co za tym idzie w roztworze wodnym więcej jest jonów powstałych z jego dysocjacji. W poniższej tabeli uszeregowano wybrane kwasy tlenowe według malejącej mocy i podzielono je na kwasy mocne i słabe.

Jak możesz zauważyć, kwasy mocne, to takie których stała dysocjacji jest wyższa niż $1$.

Podsumowanie

• Wodne roztwory kwasów przewodzą prąd elektryczny, ponieważ są w nich obecne jony oksoniowe (kationy hydroniowe) i aniony reszt kwasowych.

• Jon oksoniowy ma zawsze ładunek jednododatni.

• Nie wszystkie elektrolity w jednakowym stopniu rozpadają się na jony.

• Mocne kwasy, takie jak kwasy chlorowodorowy czy kwas azotowy($\text{V}$), są całkowicie zdysocjowane.

• W roztworach słabych kwasów, takich jak kwas siarkowodorowy czy kwas węglowy, znajdują się także cząsteczki niezdysocjowane.

• Kwasy wieloprotonowe dysocjują wielostopniowo. 

Słownik

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

1

Ćwiczenie 1

RcMqF7PTuayQ91

Wybierz poprawne dokończenie poniższego zdania.

Kwasy pod wpływem wody dysocjują na: Możliwe odpowiedzi: 1. kationy hydroniowe i aniony reszty kwasowej., 2. kationy wodoru i aniony wodorotlenkowe., 3. kationy wodoru i kationy metalu., 4. kationy niemetalu i aniony wodorotlenkowe., 5. kationy metalu i aniony wodorotlenkowe.

Zaznacz poprawną odpowiedź. Kwasy pod wpływem wody dysocjują na

• kationy wodoru i aniony reszty kwasowej.
• kationy wodoru i aniony wodorotlenkowe.
• kationy wodoru i kationy metalu.
• kationy niemetalu i aniony wodorotlenkowe.
• kationy metalu i aniony wodorotlenkowe.

R1U9cnJ8xdLCQ1

Ćwiczenie 2

Uzupełnij poniższe uproszczone równania dysocjacji elektrolitycznej kwasu
azotowego($\text{V}$) i kwasu siarkowego($\text{VI}$), wybierając odpowiednie elementy spośród podanych. ${\text{HNO}}_3 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\to }$$\text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{NO}}_3$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

${\text{H}}_2{\text{SO}}_4 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\to } \text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{HSO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

${\text{HSO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{SO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

Uzupełnij poniższe uproszczone równania dysocjacji elektrolitycznej kwasu
azotowego($\text{V}$) i kwasu siarkowego($\text{VI}$), wybierając odpowiednie elementy spośród podanych. ${\text{HNO}}_3 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\to }$$\text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{NO}}_3$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

${\text{H}}_2{\text{SO}}_4 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\to } \text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{HSO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

${\text{HSO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \text{H}$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$$+ {\text{SO}}_4$1. ${}^{3+}$, 2. ${}^{+}$, 3. ${}^{2-}$, 4. $3$, 5. ${}^{-}$, 6. $0$, 7. $2$, 8. $4$, 9. ${}^{3-}$, 10. ${}^{-}$, 11. ${}^{-}$, 12. ${}^{+}$, 13. ${}^{2+}$, 14. ${}^{+}$

RY73UeC13GnYe1

Ćwiczenie 3

Uzupełnij poniższą grafikę, która przedstawia otaczanie jonów, powstałych w wyniku dysocjacji kwasu bromowodorowego przez cząsteczki wody. Wstaw wzory jonów w odpowiednie miejsca na ilustracji.

Uzupełnij poniższą grafikę, która przedstawia otaczanie jonów, powstałych w wyniku dysocjacji kwasu bromowodorowego przez cząsteczki wody. Wstaw wzory jonów w odpowiednie miejsca na ilustracji.

R1YTB7VI0meJt1

Ćwiczenie 3

Uzupełnij luki w poniższym tekście odpowiednimi wyrażeniami. Podczas rozpuszczania cząsteczek kwasu siarkowego($\text{VI}$) w wodzie, następuje orientowanie się 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$) cząsteczek wody wokół kationów wodoru, a jednocześnie wokół 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$) gromadzą się cząsteczki wody zorientowane 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$).

Uzupełnij luki w poniższym tekście odpowiednimi wyrażeniami. Podczas rozpuszczania cząsteczek kwasu siarkowego($\text{VI}$) w wodzie, następuje orientowanie się 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$) cząsteczek wody wokół kationów wodoru, a jednocześnie wokół 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$) gromadzą się cząsteczki wody zorientowane 1. biegunem dodatnim, 2. anionów siarkowych($\text{VI}$), 3. biegunów ujemnych, 4. kationów siarkowych($\text{VI}$).

1

Ćwiczenie 4

RSsFenK8TMmvS1

Dokończ zdania, wybierając odpowiednie elementy z listy. Związki chemiczne, które pod wpływem wody ulegają dysocjacji elektrolitycznej, nazywamy 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym.
W procesie dysocjacji elektrolitycznej związki chemiczne rozpadają się na kationy (jony obdarzone ładunkiem 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym ) i aniony (jony obdarzone ładunkiem 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym ).

Dokończ zdania, wybierając odpowiednie elementy z listy. Związki chemiczne, które pod wpływem wody ulegają dysocjacji elektrolitycznej, nazywamy 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym.
W procesie dysocjacji elektrolitycznej związki chemiczne rozpadają się na kationy (jony obdarzone ładunkiem 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym ) i aniony (jony obdarzone ładunkiem 1. ujemnym, 2. elektrolitami, 3. dodatnim, 4. przewodnikami, 5. nieelektrolitami, 6. rozpuszczalnikami, 7. obojętnym, 8. anionami, 9. dodatnim, 10. jonami, 11. kationami, 12. ujemnym ).

Dokończ zdania, wybierając odpowiednie elementy z listy.

dodatnim, ujemnym, rozpuszczalnikami, obojętnym, dodatnim, elektrolitami, ujemnym, jonami, nieelektrolitami, anionami, kationami, przewodnikami

Związki chemiczne, które pod wpływem wody ulegają dysocjacji elektrolitycznej, nazywamy ...................................
W procesie dysocjacji elektrolitycznej związki chemiczne rozpadają się na jony: kationy (jony obdarzone ładunkiem .................................. ) i aniony (jony obdarzone ładunkiem .................................. ).

2

Ćwiczenie 5

Przeprowadzono badanie przewodnictwa elektrycznego, zgodnie z poniższym schematem.

RTMoV0qkMN9Ww

Przy pomocy obwodu elektrycznego, przeprowadzono badanie przewodnictwa elektrycznego pięciu różnych substancji:

$1.$ ${\text{NaOH}}_{\left(\text{aq}\right)}$;

$2.$ ${\text{HCl}}_{\left(\text{aq}\right)}$;

$3.$ ${\text{CaOH}}_{2 \left(\text{aq}\right)}$;

$4.$ wody destylowanej;

$5.$ wody kranowej.

Ru5XJYYOERGQ81

Wskaż, w przypadku której z probówek nie zaobserwowano zaświecenia się żarówki, po umieszczeniu w niej elektrody. Możliwe odpowiedzi: 1. w pierwszej, 2. w drugiej, 3. w trzeciej, 4. w czwartej, 5. w piątej

Który z podanych związków chemicznych nie przewodzi prądu elektrycznego?

• Woda destylowana.
• Zasada wapniowa.
• Kwas solny.
• Kwas siarkowy(VI).
• Kwas siarkowy(IV).
• Zasada sodowa.

2

Ćwiczenie 6

RXWKSXrmvHhGP1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Uzupełnij ogólny zapis równań, przeciągając odpowiednie elementy w luki.

zasad, ${\text{H}}^{\text{+}}$, ${\text{M}\text{(}\text{OH}\text{)}}_{\text{n}}$, ${\text{O}}_{\text{2}}$, kwasów, ${\text{H}}_{\text{n}}\text{R}$, ${\text{R}}^{\text{n}\text{−}}$, ${\text{nOH}}^{\text{−}}$

Dysocjacja elektrolityczna ...............
.............. $\stackrel{{\text{H}}_{\text{2}}\text{O}}{\⟶}$ $\text{n}$ .............. $\text{+}$ ..............
Dysocjacja elektrolityczna zasad.
.............. $\stackrel{{\text{H}}_{\text{2}}\text{O}}{\⟶}{\text{M}}^{\text{n}\text{+}}$ $\text{+}$ ..............

21

Ćwiczenie 7

Kwas fosforowy($\text{V}$) jest kwasem wieloprotonowym, dlatego ulega wielostopniowej dysocjacji elektrolitycznej. Poszczególne etapy tej dysocjacji w formie uproszczonej można opisać następującymi równaniami reakcji:

$${\text{H}}_3{\text{PO}}_4\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }\underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}+\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{H}}_2{\text{PO}}_4^{-}}$$

$${\text{H}}_2{\text{PO}}_4^{-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}+\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{HPO}}_4^{2-}}$$

$${\text{HPO}}_4^{2-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}+\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{PO}}_4^{3-}}$$

R1UINWnTHTJrI

.

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

W każdym etapie dysocjacji elektrolitycznej oderwaniu ulega jeden kation wodoru. Pamiętaj, aby sumaryczny ładunek po lewej stronie równania reakcji równy był sumarycznemu ładunkowi po prawej stronie równania reakcji.

Pokaż odpowiedź

$${\text{H}}_2{\text{CO}}_3 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }{\text{H}}^{+}+{\text{HCO}}_3^{-}$$

$${\text{HCO}}_3^{-} \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } {\text{H}}^{+}+{\text{CO}}_3^{2-}$$

2

Ćwiczenie 7

Kwas fosforowy($\text{V}$) jest kwasem wieloprotonowym, dlatego ulega wielostopniowej dysocjacji elektrolitycznej. Poszczególne etapy tej dysocjacji w formie uproszczonej można opisać następującymi równaniami reakcji:

$${\text{H}}_3{\text{PO}}_4 \stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}\mathrm{+}\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{H}}_2{\text{PO}}_4^{-}}$$

$${\text{H}}_2{\text{PO}}_4^{-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}+\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{HPO}}_4^{2-}}$$

$${\text{HPO}}_4^{2-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows } \underset{\text{kation} \text{wodoru}}{{\text{H}}^{+}}+\underset{\text{anion} \text{difosforanowy}\left(\text{V}\right)}{{\text{PO}}_4^{3-}}$$

R1NVRAy9rcvd2

Wybierz poprawnie zapisane równania wielostopniowej dysocjacji elektrolitycznej słabego kwasu węglowego o wzorze ${\text{H}}_2{\text{CO}}_3$. Możliwe odpowiedzi: 1. ${\text{H}}_2{\text{CO}}_3\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }{\text{H}}^{+}+{\text{HCO}}_3^{-}$
${\text{HCO}}_3^{-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }{\text{H}}^{+}+{\text{CO}}_3^{2-}$, 2. ${\text{H}}_2{\text{CO}}_3\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }2 {\text{H}}^{+}+{\text{HCO}}_3^{-}$
${\text{HCO}}_3^{-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }{\text{H}}^{+}+{\text{CO}}_3^{2-}$, 3. ${\text{H}}_2{\text{CO}}_3\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }2 {\text{H}}^{+}+{\text{HCO}}_3^{-}$
${\text{HCO}}_3^{-}\stackrel{{\text{H}}_2\text{O}}{\rightleftarrows }{\text{H}}^{+}+{\text{CO}}_3^{2-}$

Ćwiczenie 8

R18lICCOScJxW3

Below are the dissociation equations of selected acids. Put the ion names in the appropriate places.

Below are the dissociation equations of selected acids. Put the ion names in the appropriate places.

Glossary

Glossary

chloride ion

chloride ion

R1bW41wnYoS96

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion chlorkowy

sulfite ion

sulfite ion

RMB1NPZYK1c5z

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion siarczanowy($\text{IV}$)

sulfate ion

sulfate ion

R7ENvYIFhljv6

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion siarczanowy($\text{VI}$)

carbonate ion

carbonate ion

R11ZUw2xoRLjb

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion węglanowy

fluoride ion

fluoride ion

R1cfeKHu5fBRy

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion fluorkowy

nitrate ion

nitrate ion

RAke8zMdxfqWN

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

anion azotanowy($\text{V}$)

oxonium cation

oxonium cation

R1F5A8r7NLe3c

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

kation oksoniowy

hydroxide ion

hydroxide ion

R1V4JEqQHTfXH

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFWuNQ8Vm

jon hydroksylowy

3

Ćwiczenie 8

RAR40ia2xXYBF

Put the anion names in the correct places. ${\mathrm{Cl}}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${\mathrm{H}}_3{\mathrm{O}}^{+}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${{\mathrm{NO}}_3}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${\mathrm{F}}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion

Put the anion names in the correct places. ${\mathrm{Cl}}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${\mathrm{H}}_3{\mathrm{O}}^{+}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${{\mathrm{NO}}_3}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion
${\mathrm{F}}^{-}$ - 1. carbonate ion, 2. hydroxide ion, 3. oxonium cation, 4. sulfate ion, 5. fluoride ion, 6. sulfite ion, 7. nitrate ion, 8. chloride ion

Bibliografia

Encyklopedia PWN

Bielański A., Podstawy Chemii Nieorganicznej, Warszawa 2008.

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Mac Edukacja 2020.