Dysocjacja jonowa

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• pojęcia: elektrolit i nieelektrolit, dysocjacja jonowa (elektrolityczna),

• wpływ polarnej budowy cząsteczki wody na proces dysocjacji jonowej.

Uczeń wie:

• które substancje ulegają dysocjacji jonowej,

• jak przebiega dysocjacja jonowa roztworów wodnych kwasów, zasad i soli.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• podać przykłady elektrolitów i nieelektrolitów,

• zapisać równania reakcji dysocjacji kwasów, zasad i soli,

• zdefiniować kwasy, zasady i sole według teorii Arrheniusa,

• wyjaśnić rolę wody w procesie dysocjacji jonowej.

2. Metoda i forma pracy

Eksperyment, dobieranka, pogadanka, burza mózgów, praca z całym zespołem, praca w grupach, praca w parach, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń, karty pracy, koperty z dobieranką.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Pogadanka wprowadzająca w temat przewodnictwa elektrycznego substancji.

2. Doświadczalne badanie zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego przez roztwory wodne różnych substancji – praca w grupach – karta pracy (załącznik 1).

b) Faza realizacyjna

1. Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.

2. Podział substancji na elektrolity i nieelektrolity.

3. Przypomnienie pojęcia dysocjacji jonowej i sylwetki Svante Arrheniusa.

4. Omówienie mechanizmu dysocjacji substancji o wiązaniach kowalencyjnych spolaryzowanych i jonowych oraz roli wody w tym procesie.

5. Ćwiczenie umiejętności klasyfikacji substancji na elektrolity i nieelektrolity – praca w grupach – karta pracy (załącznik 2).

6. Zapis równań reakcji dysocjacji.

7. Ustalenie definicji kwasów, zasad i soli według Arrheniusa.

c) Faza podsumowująca

1. Wykonanie przez uczniów w parach zadania na karcie pracy (załącznik 3).

2. Omówienie ćwiczenia na forum całej klasy.

5. Bibliografia

B. Kupis, W. Zewald, Chemia. Matura 2005, Wydawnictwo Szkolne Omega, Kraków 2004.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

KARTA PRACY GRUPY nr 1

Badanie zjawiska przewodzenia prądu elektrycznego przez wodne roztwory substancji chemicznych

Raa7NjsThmzik

Zestaw do badania przewodnictwa elektrycznego przez roztwory składa się z następujących elementów: źródła prądu stałego (np. bateryjka), żaróweczki, elektrod (metalowych lub grafitowych), przewodów elektrycznych.

Instrukcja

Przygotujcie roztwory wodne podanych w tabeli substancji. Wlewajcie kolejno przygotowane roztwory do zlewek, umieszczajcie w nich obie elektrody i obserwujcie żaróweczkę. Wyniki doświadczenia umieśćcie w tabeli, którą uzupełnijcie po wykonaniu ćwiczenia.

załącznik 2

KARTA PRACY GRUPY nr 2

Z podanych substancji wybierzcie elektrolity i zapiszcie dla nich odpowiednie równania reakcji dysocjacji

SUBSTANCJE:

METAN CHIndeks dolny 4₄ MgSOIndeks dolny 4₄ ETANOL KOH CuO NaIndeks dolny 2₂S KWAS OCTOWY GLUKOZA

załącznik 3

1. Zapisz równania reakcji dysocjacji poniższych związków, nazwij powstałe jony:

1. wodorotlenek baru

2. kwas siarkowy (IV)

3. kwas borowy

2. Porównaj pod względem zawartości jonów, roztwory powstałe przez rozpuszczenie w wodzie:

1. chlorku wapnia i wodorotlenku wapnia,

2. chlorku strontu i jodku strontu,

3. wodorotlenku litu i wodorotlenku rubidu,

4. kwasu siarkowego (VI) i siarczanu (VI) sodu.

3. Jakich jonów dostarcza się glebie, nawożąc ją saletrą amonową (NHIndeks dolny 4₄NOIndeks dolny 3₃)?

b) Zadanie domowe

Poza poznaną dzisiaj teorią kwasów i zasad Arrheniusa, znane są jeszcze inne teorie, na przykład donorowo–akceptorowa teoria Brönsteda: ,,Kwasem jest substancja będąca donorem (dawcą) protonu, a zasadą - substancja będąca akceptorem (biorcą) protonu’’.

Określ jaką rolę - kwasu czy zasady - pełni woda, według teorii Brönsteda, w poniższych równaniach reakcji?

HCl + HIndeks dolny 2₂O = HIndeks dolny 3₃OIndeks górny +⁺ + ClIndeks górny -^-

NHIndeks dolny 3₃ + HIndeks dolny 2₂O = NHIndeks dolny 4₄Indeks górny +⁺ + OHIndeks górny -^-

SOIndeks dolny 3₃Indeks górny 2-^2- + HIndeks dolny 2₂O = HSOIndeks dolny 3₃Indeks górny -^- + OHIndeks górny -^-

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Zadanie domowe na podstawie: Kupis B., Zewald W., Chemia. Matura 2005, Wydawnictwo Szkolne Omega, Kraków 2004.