W wielu tekstach ujawnia się funkcja metatekstowa. Jej wykładnikami są wszelkie informacje zawarte w kompozycji tekstu i uwagach odautorskich, niedotyczące bezpośrednio treści, ale budowy wypowiedzi, sygnałów odautorskich i uwag nadawcy wobec tekstu. W tej części proponujemy kilka ćwiczeń związanych z przekształcaniem tych fragmentów wypowiedzi, w których można odnaleźć właśnie wykładniki funkcji metatekstowej.

Metatekst

W tekście – poza treścią i kompozycją – ważną rolę odgrywa jego obudowa. Jest to tzw. metatekst. Mieszczą się w nim takie elementy, jak:

Cytaty i przypisy

Spotykamy się z nimi głównie w tekstach naukowych i urzędowych. Korzystamy z nich również podczas przygotowywania rozprawek i innych dłuższych wypowiedzi. Zwykle służą one jako literackie (lub naukowe) argumenty dla wzmocnienia stanowiska, podkreślenia wagi rozważań.

Cytaty i przypisy możemy przytaczać jako wiernie wyjęte z kontekstu czyjeś wypowiedzi. Mają one wówczas formę tzw. mowy niezależnej. Wówczas poprzedzamy je zwrotami typu:

• Świadczy o tym fragment pracy XY: „…”;

• Ilustracją tych rozważań niech będzie fragment tekstu/ pracy XY: „…”

Możemy również odwoływać się do wcześniejszych tekstów (np. dzieł literackich, prac naukowych, artykułów prasowych), przedstawiając ich fragmenty w formie autorskiej parafrazy (a więc za pomocą omówienia lub streszczenia). Wówczas przedstawiamy cytaty nie w bezpośredniej formie, ale za pomocą tzw. mowy zależnej.

Trzeba pamiętać, że każdy cytat w naszej pracy powinien zostać opatrzony odpowiednim przypisem, w którym podajemy dane dotyczące źródła, np.

• imię i nazwisko autora,

• tytuł tekstu, z którego pochodzi cytat (lub jego parafraza),

• miejsce i rok wydania,

• strona.

Jest to innymi słowy informacja bibliograficzna.

Podstawowe typy przypisów:

• przypis tradycyjny,

Rr9UVM7Nsd70l1

Przypis1

• przypis nawiasowyj0000007XOB1v38_000tp001przypis nawiasowy.

R1ANoAwVPI7Py1

Przypis2

Nadawca w celu uspójnienia tekstu lub nawiązania kontaktu z czytelnikiem często wprowadza zwroty lub formuły typu: po pierwsze, po drugie, podsumowując, spójrzmy na przykłady, z wypowiedzi tej wynika, że…, przyjrzyjmy się następującym faktom, jak już zostało to opisane, o tym w dalszym fragmencie…. Mają one charakter metatekstowy, ponieważ nie odnoszą się bezpośrednio do treści wypowiedzi, ale do sposobu jej organizacji.

Niektóre z formuł metatekstowych są utarte i przywodzą na myśl konkretny gatunek tekstów. Takim przykładem są zwroty grzecznościowe na początku i na końcu korespondencji lub zwroty, które wykorzystujemy w tekstach urzędowych (np. w zaproszeniu, podaniu, wezwaniu).