Dźwięczna czy bezdźwięczna?
Wymówcie szeptem głoski: b, z, dz, w. Zapiszcie tutaj lub w zeszycie, jakie głoski kolejno można było usłyszeć.
W krtani znajdują się wiązadła głosowe (zwane inaczej strunami), które mogą być napięte – wtedy wymawiamy głoski dźwięczne – lub rozsunięte i luźne – wtedy mówimy głoski bezdźwięczne.
Zapamiętaj! Wszystkie samogłoski są dźwięczne.
Wśród spółgłosek możemy znaleźć pary, które różnią się tylko dźwięcznością. Układ warg, języka, zębów jest w nich taki sam. Jedyna różnica między nimi to napięcie bądź rozluźnienie wiązadeł głosowych.
Oto zbiór takich par spółgłosek twardych. Pamiętaj, że podobnie mogą być parami spółgłoski miękkie, np.: wi‑fi, zi‑si, dzi‑ci.
w | b | z | ż | d | dz | g |
f | p | s | sz | t | c | k |
Niektóre spółgłoski są dźwięczne, ale nie mają odpowiedników bezdźwięcznych: m, n, r, l, ł, j.
Jedyna spółgłoska bezdźwięczna, która współcześnie nie ma odpowiednika dźwięcznego, to spółgłoska ch.
Utwórz nowe wyrazy, zamieniając wyróżnione litery oznaczające spółgłoski dźwięczne na odpowiadające im bezdźwięczne.
brać – ............ bies– ............ głos – ............
medal – ............ gaża – ............ żal – ............
gad – ............ żbik – ............ uzda – ............
bark – ............ zad – ............ waza – ............
działo – ............ gapa – ............ wrak – ............
dobór – ............ gazeta – ............ życie – ............
Wymów i zapisz, jakie głoski słyszysz na końcu podanych wyrazów .
grób – ............ mózg – ............ mąż – ............ paź – ............
bieg – ............ krew – ............ próg – ............ gaz – ............
W języku polskim spółgłoski dźwięczne (mające bezdźwięczny odpowiednik) na końcu wyrazu tracą swą dźwięczność.
„Lenistwo” narządów mowy objawia się także przy wymawianiu sąsiadujących ze sobą spółgłosek dźwięcznych i bezdźwięcznych (mających odpowiedniki) – stają się albo bezdźwięczne, np. babka [bapka], albo dźwięczne, np. liczba [lidżba].
Rozpoznaj wyrazy, których wymowa jest zgodna z pisownią.
wszystko, pusty, krótki, wiedźma, ojczym, miska, miedź, prędki, kwiat, gniazdko, busz, wyprać, król, książka, krakowianka, kałamarnica, sweter, pismo, bielizna, głębszy, kurz, krówka, łódź, bezpiecznie
| Wyrazy, których wymowa jest zgodna z pisownią | |
|---|---|
| Wyrazy, których wymowa nie jest zgodna z pisownią |
Mimo że często piszemy inaczej, niż mówimy, łatwo sprawdzić, jaką literę zapisać. Wystarczy utworzyć inną formę danego wyrazu.
| M. lp. | D. lm. | M. lp. | M. lm. |
|---|---|---|---|
| krówka | bo krówek | wróg | bo wrogowie |
| bo ławek | sposób | ||
| bo bluzek | stóg | ||
| bo babek | obiad | ||
| bo trawek | staw | ||
| bo widokówek | opad | ||
| bo łóżek | dziób | ||
| bo żelazek | wąż |