Podstawowe zasady organizacji planu zdjęciowego (dobór miejsca, technik fotograficznych i sprzętu)

R8GOiB6Ls1bCD

Zdjęcie przedstawia studio fotograficzne, na którym widać lampy oświetleniowe zamocowane przy suficie, lampy oświetleniowe z parasolami oraz białe tło.

Dla kwalifikacji AUD.02. Rejestracja, obróbka i publikacja obrazu wyodrębnionej w zawodach Fotograf 343101, Technik fotografii i multimediów 343105

Magdalena Fijałkowska

konsultacja merytoryczna: Anna Miśkiewicz

redakcja, skład i opracowanie graficzne: Akademia Finansów i Biznesu Vistula

Spis treści

1. Wstęp1. WstępWstęp

2. Fotografia plenerowa2. Fotografia plenerowaFotografia plenerowa

   2.1. Oświetlenie w fotografii plenerowej2.1 Oświetlenie w fotografii plenerowejOświetlenie w fotografii plenerowej

   2.2. Sprzęt fotograficzny i akcesoria do fotografii plenerowej2.2 Sprzęt fotograficzny i akcesoria do fotografii plenerowejSprzęt fotograficzny i akcesoria do fotografii plenerowej

3. Fotografia portretowa3. Fotografia portretowaFotografia portretowa

   3.1. Portret w plenerze3.1 Portret w plenerzePortret w plenerze

   3.2. Tło, otoczenie i rekwizyty3.2 Tło, otoczenie i rekwizytyTło, otoczenie i rekwizyty

   3.3. Oświetlenie i techniki oświetleniowe3.3 Oświetlenie i techniki oświetlenioweOświetlenie i techniki oświetleniowe

   3.4. Techniki kadrowania3.4 Techniki kadrowaniaTechniki kadrowania

   3.5. Portret w studio3.5 Portret w studioPortret w studio

4. Błędy w organizacji planu zdjęciowego4. Błędy w organizacji planu zdjęciowegoBłędy w organizacji planu zdjęciowego

5. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas organizacji planu zdjęciowego5. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas organizacji planu zdjęciowegoBezpieczeństwo i higiena pracy podczas organizacji planu zdjęciowego

1. Wstęp

Wyrażenie „plan zdjęciowy” pojawia się niemalże przy każdej sesji fotograficznej. Czym zatem jest plan zdjęciowy? To miejsce, w którym wykonywane są zdjęcia, a jego dobór jest uzależniony przede wszystkim od tematu wykonywanych zdjęć. Planem zdjęciowym może być studio fotograficzne lub plener.

Na planie zdjęciowym należy zadbać o stopniowanie poszczególnych planów obrazu, odmienność ich oświetlenia i kontrastu oraz perspektywę geometryczną, która nada całemu ujęciu wrażenie głębi. Różnica oddania perspektywy powietrznej, oświetlenie, jego kontrast czy głębia ostrości decydują o wartości ujęcia. Przygotowując plan zdjęciowy należy zwrócić także uwagę na liczbę fotografowanych osób, ich charakteryzację oraz rekwizyty i akcesoria.

Organizując plan zdjęciowy dbamy o dwa aspekty wykonania zdjęcia:

- techniczny, związany głównie z nastawieniem aparatu i wyborem obiektywu do tematu sesji zdjęciowej;

- artystyczny, uzależniony od formy i oświetlenia fotografowanego obiektu oraz pomysłowości fotografa.

W e‑booku Organizacja planu zdjęciowego, na przykładzie fotografii plenerowej i portretowej, została omówiona wzorcowa organizacja planu zdjęciowego.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

2. Fotografia plenerowa

W fotografii plenerowej planem zdjęciowym jest natura. Może nim być sam krajobraz oraz osoby (postacie), zwierzęta czy przedmioty występujące na tle otaczającego krajobrazu.

Przygotowując plan zdjęciowy w plenerze należy odwiedzić miejsce, w którym ma odbyć się sesja zdjęciowa, gdyż to pozwoli zaplanować efektywną pracę z modelami, dostosować scenografię zdjęć oraz uniknąć błędów oświetleniowych.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

2.1 Oświetlenie w fotografii plenerowej

Pamiętaj o kluczowym znaczeniu światła w fotografii plenerowej.

Podstawową techniką stosowaną w fotografii plenerowej jest wykonywanie zdjęć w określonych porach dnia, zgodnie ze zmieniającym się oświetleniem naturalnym.

Prezentowane zdjęcie zostało wykonane w południe.

R99H2UvgOnXJQ

Na zdjęciu widać zachowany fragment ściany zamku, słońce świecące z góry nie zostawia cienia na elewacji.

Światło pada z góry, dlatego brak jest na nim cieni. Ich brak skutkuje jednak tym, że fotografowany obraz staje się „płaski”, bowiem to właśnie cienie nadają zdjęciom trójwymiarowość i plastyczność.

Natomiast oświetlenie padające pod kątem 45° w stosunku do obiektu zdjęcia wydobywa kształty przedmiotów.

Oświetlenie boczne odtwarza fakturę powierzchni fotografowanych przedmiotów.

R1dlBRQGWaWdI

Zdjęcie przedstawia fragment ściany kamienicy, na której widać okna i zdobienia elewacji, a rzucany cień boczny uwydatnia wizualnie dekorację fasady.

R1HX9lWpOW1Ms

Na zdjęciu widać fragment wieży budynku z ozdobnym łukiem na elewacji, a padające światło boczne zostawia długi cień na ścianie wieży.

R1cwpytpgen92

Na zdjęciu widać fragment wiejskiego drewnianego domu, na ścianach którego można dostrzec szczegóły elewacji i faktury drewna dzięki zastosowaniu oświetlenia bocznego.

R1V9mM3X521x0

Na zdjęciu widać zacienioną łąkę na pierwszym planie, oświetlone drzewo z prawej strony łąki, zacienione drzewo z lewej strony łąki, oświetlone krzewy na końcu łąki po jej środku oraz oświetloną kaplicę kościelną za krzewami. Zastosowane oświetlenie podkreśla głębię i przestrzenność krajobrazu.

R1ZEYn6P6b2md

Na zdjęciu widać narożnik budynku z ozdobnymi elementami architektonicznymi od przodu oraz ścianą bez zdobień z boku. Światło padające pod kątem w pełni prezentuje elementy elewacji oraz tworzy grę światła i cienia na dekoracyjnych detalach.

Oświetlenie tylne (zdjęcia pod światło) wyodrębnia obiekty z tła.

R1dzZeDvSWaAO

Na zdjęciu widać pomnik usytuowany na środku placu otoczonego budynkami. Postać przedstawiona na pomniku siedzi na koniu i w prawej ręce trzyma podniesiony do góry miecz. Rzeźba stoi na wysokim kamiennym postumencie. Światło pada z przeciwnej strony pomnika, zacieniając część widoczną na zdjęciu. Cień pozwala lepiej dostrzec kontury pomnika i wyodrębnić go z tła.

Każdemu rodzajowi oświetlenia odpowiada określona gra cieni. Na przykład wydłużone cienie o zachodzie słońca dają całkowicie inną atmosferę niż krótkie ostre cienie uchwycone w słoneczne południe.

Kiedy więc najlepiej robić zdjęcia w plenerze? Są to tzw. złote godziny, czyli pora w ciągu dnia, kiedy światło nadaje wyjątkowo malowniczy charakter fotografowanym plenerom (krajobrazowym, portretowym czy innym). Wschód i zachód słońca to momenty idealne do fotografowania krajobrazów. Długie cienie, jakie tworzy padające wówczas słońce, malują efektowne obrazy.

R1IZHMd0k381q

Na zdjęciu widać kamienną rzeźbę zakończoną z krzyżem na górze. W oddali widać sylwetki ludzi, którzy stoją w grupkach. Na horyzoncie uchwycone zachodzące słońce, zacieniające widoczną na zdjęciu stronę kamiennej rzeźby.

R1WLHHyZdQN9n

Na pierwszym planie zdjęcia widzimy drzewa na wyspie znajdującej się na jeziorze. Słońce zachodzące za horyzontem zacienia drzewa oraz podświetla niebo w odcieniach kolorów purpurowego, pomarańczowego i fioletowego, co widać również w odbiciu na tafli jeziora.

Światło padające w czasie wschodów i zachodów słońca oferuje fotografom naturalnie piękne światło. Nie oznacza to jednak, że tylko w tych godzinach światło jest pomocne w tworzeniu pięknych zdjęć. Opuszczenie pleneru po tzw. złotej godzinie jest błędem, gdyż zaraz po niej przychodzi tzw. niebieska godzina, która jest związana z wieczornym fotografowaniem i tworzy charakterystyczne niebieskie odcienie, kiedy słońce jest już poniżej horyzontu.

Ro8ugaGuQWqcl

Schemat przedstawia występowanie magicznych godzin w zależności od wysokości słońca względem linii horyzontu. Złota godzina występuje, kiedy słońce znajduje się na wysokości pomiędzy sześcioma stopniami powyżej linii horyzontu a linią horyzontu, czyli na wysokości zero stopni. Kiedy słońce znajduje się cztery stopnie poniżej linii horyzontu zaczyna się niebieska godzina.

Należy pamiętać jednak, że w różnych miejscach na świecie magiczne godziny występują o różnych porach.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

2.2 Sprzęt fotograficzny i akcesoria do fotografii plenerowej

Fotografia plenerowa wymaga odpowiedniego przygotowania. Na sesję zdjęciową należy zabrać odpowiedni aparat fotograficzny oraz akcesoria, które będą nam pomocne na planie.

Pośród aparatów fotograficznych, najlepiej nadających się do fotografowania krajobrazu, należy wymienić:

lustrzankę – najbardziej zaawansowany aparat o zróżnicowanych parametrach technicznych, wyposażony np. w matrycę CMOS APS‑C, o liczbie klatek 10 na sekundę, z wizjerem optycznym, gdzie parametry czułości wynoszą ponad ISO 25000, z pojemnym akumulatorem i łącznością bezprzewodową. Nowoczesne lustrzanki umożliwiają również kręcenie filmów w rozdzielczości 4 K. Lustrzanka cyfrowa sprawdzi się w przypadku każdego gatunku fotografii. Pozwala uzyskać najlepszą jakość zdjęć, szczegółowość tekstury, np. w fotografii kulinarnej, uchwycić magię ślubu czy wykonać atrakcyjny portret. Jest to aparat z wymiennym obiektywem. Wybrany obiektyw, kompatybilny z body lustrzanki determinuje styl pracy fotografa. Lustrzanki cyfrowe wyposażone są w dodatkowe funkcje, dzięki którym każdy użytkownik może uzyskać pożądane rezultaty. Przykładowo lustrzanka Canon EOS charakteryzuje się trwałą i solidną konstrukcją, dzięki czemu jest w stanie wytrzymać sesje fotograficzne nawet w trudnych plenerach. Pozwala na uzyskanie wyraźnych i pełnych kolorów zdjęć. Jest to aparat uniwersalny, który w zestawieniu z odpowiednim obiektywem i akcesoriami można wykorzystać do robienia różnego rodzaju zdjęć plenerowych lub portretów;

bezlusterkowiec – o bardzo dobrych parametrach technicznych, działający w trudnych warunkach oświetleniowych, np. bezlusterkowiec Canon EOS R z pełnoklatkową matrycą CMOS, o rozdzielczości 30,3 Mpix, z szerokim zakresem czułości ISO do 40000 i wyjątkowo szybkim oraz precyzyjnym autofokusem. Lekkie modele bezlusterkowe to aparaty z wymiennym obiektywem, jednocześnie zapewniają wysoką jakość i szczegółowość obrazu znaną z lustrzanek cyfrowych. Bezlusterkowce łączą w sobie najlepsze cechy lustrzanek cyfrowych i aparatów kompaktowych. Są znacznie tańsze i lżejsze niż lustrzanki, co wiąże się z wygodą przy noszeniu i trzymaniu aparatu w trakcie sesji plenerowych. Sprawdzą się w fotografii przyrodniczej, sportu czy podróżniczej. Popularne modele są szybkie i wyposażone w wysokiej klasy matryce;

kompaktowy – aparat o zaawansowanych funkcjach i możliwościach ustawień trybu manualnego oraz mocowaniu filtrów umożliwiających fotografowanie z długim czasem naświetlania. Warto skorzystać z kompaktu z matrycą o rozdzielczości powyżej 20 Mpix, np. z uniwersalnym obiektywem 28‑84 mm (będącym odpowiednikiem dla formatu małoobrazkowego), z wbudowaną stabilizacją obrazu i możliwością zapisu 14‑bitowych plików RAW. Kompaktowe aparaty cyfrowe są małe, lekkie i uniwersalne, mają możliwość ustawień trybu manualnego oraz mocowanie filtrów umożliwiających fotografowanie z długim czasem naświetlania, są wyposażone w programy tematyczne, które ułatwiają wykonywanie fotografii typu portret, sport, krajobraz. Pozwalają uchwycić szczegóły i bezprzewodowo udostępniać zdjęcia. Modele kompaktowe mają mobilne korpusy i dobre, chociaż niewymienne obiektywy, dzięki czemu umożliwiają wykonywanie ostrych zdjęć w ruchu. Nawet kieszonkowe aparaty mają silny zoom optyczny. Kompaktowe rozwiązania to doskonały wybór do wyjazdów i podróży.

Wybór obiektywu determinuje co chcemy fotografować. Do fotografowania krajobrazu używa się obiektywu z szerokim kątem, zaś na przykład do fotografowania zwierząt – teleobiektywu. Jeśli chcemy zrobić zdjęcie gwiazdom, to z pewnością należy wybrać obiektyw jasny i stałoogniskowy.

Obiektywy szerokokątne dają możliwość uwzględnienia większego obszaru ujęcia w kadrze i stanowią doskonałe rozwiązanie do fotografii krajobrazowej i spontanicznych fotografii, bez konieczności cofania się fotografa, gdyż oferują szeroki kąt widzenia. Jasne obiektywy nadają się do fotografii przy słabym oświetleniu lub o zmierzchu. Profesjonalne obiektywy szerokokątne są wyposażone w stabilizator obrazu, co sprawdzi się w fotografii krajobrazu, architektury i podróżach.

Obiektywy do fotografowania krajobrazu:

stałoogiskowe – mają wyższą jasność, ale możemy potrzebować różnych długości ogniskowych i wtedy należy zaopatrzyć się w kilka obiektów. Fotografowanie tzw. „stałką” to idealne ćwiczenie na kadrowanie. Za pomocą obiektywów stałoogniskowych można wykonać portrety z atrakcyjnym efektem bokeh. Są to obiektywy lekkie i mniejsze od obiektywów zmiennoogniskowych, a ponadto wyposażone w optykę dyfrakcyjną (DO), która umożliwia zminimalizowanie aberracji, czyli zniekształceń. Obiektyw portretowy 85 mm, z dużym otworem przysłony F1.2 może być zastosowany do fotografowania przy słabym oświetleniu, rozmywa on tło i akcentuje obiekt.

zmiennoogniskowe – tzw. zoom. Obiektywy te umożliwiają lepszą kompozycję obrazu. Wówczas wystarczy nam tylko jeden obiektyw. Obiektywy zmiennoogniskowe umożliwiają przybliżenie fotografowanego obiektu, niezależnie od tematu ujęcia. Mogą być stosowane zarówno w portrecie, jak i w fotografii krajobrazu. Są to obiektywy uniwersalne, ale zapewniają doskonałą jakość i szczegółowość obrazu. Np. zakres ogniskowej obiektywu 18‑150 mm będzie idealny dla wykonujących zdjęcia w trakcie podróży.

1,1

R1HtrmlGiHsQB

Na zdjęciu, wykonanym obiektywem o ogniskowej 17 mm, widać znajdujące się nad fotografem zacienione gałęzie drzewa. Drzewo rzuca cień na drogę, w tle jasno oświetlone budynki kościoła i klasztoru.

R4KgHQWLCqLRC

Na zdjęciu, wykonanym obiektywem o ogniskowej 85 mm, widać oświetlony kościół po drugiej stronie drogi.

1,1

RVjYTwSMKybdm

Na zdjęciu kościół z wysoką wieżą, przed którym po prawej stronie jest widoczne duże drzewo.

RlP9iPGgZGYI1

Na zdjęciu kościół z wysoką wieżą, przed którym po prawej stronie w oddali znajduje się drzewo zajmujące niewielką część kadru.

Statyw fotograficzny to istotny element organizacji planu zdjęciowego w plenerze. Zwłaszcza, gdy sesje zdjęciowe trwają wiele godzin. Statyw wykorzystywany w trakcie sesji plenerowych powinien być lekki, dzięki czemu nie będzie utrudniał np. przenoszenia sprzętu. Po złożeniu powinien, na ile to możliwe, mieć kompaktowe rozmiary. Bardzo ważna jest również stabilność statywu, dlatego też powinien mieć 3 niezależnie ustawiane nogi, które pozwalają na ustawienie statywu na nierównej powierzchni i w nietypowej konfiguracji; haczyk umożliwiający zamocowanie odważnika stabilizującego oraz wymiany gumowych stopek na kolce, nogę owiniętą pianką lub gumowym wykończeniem, co znacznie usprawnia wykonywanie fotografii np. na piasku czy śniegu.

Ret13UMMLbb7z

Na zdjęciu widzimy kilka aparatów fotograficznych osadzonych na statywach oraz pojedynczy statyw bez aparatu, znajdujące się na dachu budynku z widokiem na całe miasto.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze statywu?

• Wysokość – statyw powinien być dopasowany do naszego wzrostu. Wysoki statyw segmentowy można zmniejszyć.

• Materiał – statyw karbonowy będzie lżejszy i bardziej wytrzymały niż aluminiowy. Ważna jest też odporność na skręcanie.

• Liczba segmentów – najwygodniejsze wydają się statywy trzy- lub czterosegmentowe, mniej segmentów oznacza dłuższy statyw, który trudniej przenosić i przechować, z kolei większa liczba segmentów wpływa na jego stabilizację.

• Głowica – najwygodniejszą jest głowica kulowa, którą sprawnie zmienia się kierunek fotografowania.

W fotografii plenerowej najczęściej stosowanymi filtrami fotograficznymi są filtry polaryzacyjne i ND.

Filtry fotograficzne w fotografii plenerowej

W plenerze zachodzi czasami potrzeba doświetlenia planu lampą błyskową. Przy wyborze lampy warto zwrócić uwagę na moc i głowicę pozwalającą modelować fotografowany obiekt światłem. Zdalne sterowanie oświetleniem będzie także zaletą lampy błyskowej. Przykładami lamp błyskowych, które doskonale sprawdzą się w plenerze są Fomei Digitalis PRO TX600 TTL. Mają rozmiar standardowej lampy studyjnej i moc nawet 600 ws, a dodatkowo są bezprzewodowe. Konstrukcja takich lamp jest zwarta, zaś sam palnik jest zabezpieczony szybą, dzięki czemu lampa nie niszczy się tak łatwo. W lampach błyskowych plenerowych ważnym elementem jest bateria, o niewielkich rozmiarach i wadze, którą szybko można wymienić. Przykładem jest bateria Fomei Digitalis Pro bateria, dająca 280 pełnych błyskach, o długim czasie pracy. Taka lampa i bateria umożliwiają płynne wykonanie sesji plenerowej, bez konieczności przerywania jej na zmianę baterii.

Cały sprzęt potrzebny do sesji zdjęciowej pakujemy do torby fotograficznej (plecaka), z łatwym dostępem do sprzętu. Odpowiednie torby, walizki czy plecaki fotograficzne poprawiają komfort pracy fotografa podczas sesji plenerowej. Na rynku istnieje szeroki repertuar takich produktów na sprzęt fotograficzny: małe pokrowce z uchwytem (np. na kompaktowy aparat kompaktowy), torby z możliwością dostosowania podziału i wielkości wnętrza do potrzeb fotografa (np. na lustrzanki), duże torby (np. na zestawy fotograficzne). Do krótkiej pracy w plenerze miejskim można wybrać małą, poręczną torbę, na najbardziej potrzebny sprzęt. Natomiast na długie sesje plenerowe warto wyposażyć się w dużą torbę, np. z uchwytami i na kółkach.

Zdalne i bezprzewodowe wyzwalacze pozwalają wcisnąć spust w odpowiednim momencie, na przykład, gdy podczas wietrznej pogody oczekujemy na bezwietrzne momenty. Podczas sesji plenerowej można wykorzystać połączenie mobilnej lampy, np. Atlas TTL 600 wraz z zestawem wyzwalania Navigator X.

W zależności od liczby wykonywanych zdjęć, ich rozdzielczości i formatu zapisu, trzeba pamiętać o zabraniu dodatkowych kart pamięci. Czasem jedna karta nie wystarcza. Obecnie na rynku dostępne są karty pamięci praktycznie o dowolnej pojemności i szybkości odczytu. W ogólnym użyciu są karty standardu Secure Digital, czyli popularne karty SD, które podzielić można na karty SDHC (high capacity) oraz SDXC (extended capacity), różniące się pojemnością. Standardowa karta SD ma pojemność nie większą niż 2 GB. Karta SDHC ma dostępną pojemność do 32 GB, zaś SDXC do 2 TB. Można użyć również kart microSD, tzw. transflash, które od kart SD różnią się wielkością fizyczną i mogą być wykorzystywane w odtwarzaczach MP3, telefonach czy niektórych aparatach fotograficznych. Można wyróżnić karty: Ultra –do codziennego użytku, Extreme – dla amatorów fotografii, Extreme Plus – dla zaawansowanych fotografów, Extreme Pro – dla profesjonalistów.

Na sesję plenerową powinno się zabrać również zapas baterii i dobrze naładowane akumulatory.

1,1

ReZNQi9vii2yM

Na zdjęciu widzimy plac miejski wraz z otaczającymi go budynkami, zdjęcie zostało wykonane z placu.

RVgeR1VDYURo5

Na zdjęciu widzimy plac miejski wraz z otaczającymi go budynkami, zdjęcie zostało wykonane sprzed arkad budynku i widać na zdjęciu kolumnę oraz łuk będące częścią arkad.

Przy fotografii plenerowej trzeba pamiętać, że nie zawsze drogi sprzęt jest gwarantem doskonałych zdjęć. Niezwykle ważne jest znalezienie się w odpowiedniej chwili, w odpowiednim miejscu… i z dobrze przygotowanym ekwipunkiem.

1. ŚWIT I ZMIERZCH

• fotografuj, gdy niebo jest jeszcze jasne – zaraz po zachodzie słońca lub na kilka minut przed wschodem;

• stosuj długie czasy naświetlania;

• niezbędny jest statyw.

2. DESZCZ

• przed kroplami deszczu należy chronić obiektyw filtrem UV;

• aparat trzymaj w pokrowcu przeciwdeszczowym lub parasolem;

• dla oddania kropli deszczu fotografuj pod światło, przy czasie otwarcia migawki ok. 1/60 s.

3. PRZY ŚWIETLE KSIĘZYCA

• światło księżyca wymusza wielominutowy czas naświetlania przy dużym otworze przysłony;

• plan zdjęciowy powinien być poprzedzony zdjęciami próbnymi;

• ruch gwiazd należy naświetlać kilka godzin przy dużym otworze przysłony.

4. FOTOGRAFIA ARCHITEKTURY

• unikaj banalnego punktu widzenia – obrazu symetrycznego;

• wprowadź do kadru pierwszy plan, co podkreśli wrażenie głębi;

• oświetlenie pod kątem 45° daje najprzyjemniejszy obraz architektury;

• umieszczenie w kadrze postaci, daje wyobrażenie o wielkości budynku;

• w przypadku klasycznych budynków zachowaj równoległość linii pionowych.

Film instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowegoD12H5JuyuFilm instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowego

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3. Fotografia portretowa

Film edukacyjny - Historia fotografiiDVp1bPTOWFilm edukacyjny - Historia fotografii

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3.1 Portret w plenerze

Kluczem do wykonania dobrego zdjęcia portretowego jest odpowiednie ustawienie aparatu, który powinien znajdować się na wysokości wzroku fotografowanej osoby. Portret wymaga znacznego zbliżenia się z aparatem do osoby fotografowanej, co nie jest dobrym rozwiązaniem. Zbyt mała odległość deformuje proporcje ciała. Należy pamiętać o podstawowej zasadzie, czyli niezbliżaniu się do modela na odległość mniejszą niż 1,5 m od obiektywu. Dzięki temu unikniemy zniekształceń geometrycznych twarzy czy ciała.

Do portretów można stosować obiektywy stałoogniskowe, np. o ogniskowej 80 mm czy 120 mm.

Wykaz elementów wyposażenia opisywanego planu zdjęciowego:

1. Sprzęt fotograficzny i parametry:

Do wykonania portretu posłużyć może aparat lustrzanka Canon EOS, aparat idealny ze względu na plastykę obrazu. Profesjonalny portret, o dużej elastyczności w uzyskiwaniu głębi ostrości, można wykonać przy użyciu aparatu pełnoklatkowego o matrycy o rozmiarach 36 x 24 mm.

Wybrane parametry ekspozycji:

- jednostka przysłony f/9;

- czas ekspozycji 125s;

- ISO 400

wynikają z warunków oświetlenia przednio‑górno‑bocznego portretu w studio, regulacji mocy lamp studyjnych oraz ustawienia modela w odległości od aparatu. Portrety wykonujemy z małym otworem przysłony (f/2‑f/4), aby uzyskać rozmycie tła i wydobyć twarz modela oraz z niskim ISO (100‑400). Czas ekspozycji 1/125s zapewnia wykonanie nieporuszonego zdjęcia z ręki w podanych warunkach studyjnych. Korzystając ze statywu wybieramy dłuższe czasy rzędu 1/15s.

2. Obiektyw stałoogniskowy 85 mm i przysłonie f/1.8 znakomicie nadaje się do wykonywania portretów, zapewniający atrakcyjne rozmycie tła, z jasną przysłoną tworzy wyjątkowy efekt bokeh. Ponadto uzyskujemy obraz o właściwej skali odwzorowania, bez zniekształceń twarzy modela. Nie jest to obiektyw miękko rysujący, więc nie gubimy szczegółów obrazu.

Do wykonania portretu dobrym wyborem jest krótki teleobiektyw 85‑100 mm.

W celu skadrowania twarzy w wielkim planie należy użyć obiektywu długoogniskowego. Zoom (np. 28‑80 mm) pozwala wyeliminować tło. Standardowym obiektywem fotografujemy całą sylwetkę albo jej fragment, zaś obiektywem szerokokątnym robimy tzw. portret środowiskowy, na którym, oprócz modela, pokazujemy jego otoczenie.

Fotografując całą sylwetkę unikamy sztywnej, nienaturalnej pozy modela, zadbaj o właściwe ułożenie rąk i nie bój się rozmawiać z modelem na planie zdjęciowym.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3.2 Tło, otoczenie i rekwizyty

Tło, które jest dopełnieniem kadru, nie może zamazać obrazu fotografowanej postaci. Dlatego najczęściej stosuje się tła spokojne, w neutralnych kolorach. Warto wybrać ciekawy budynek lub detal architektoniczny, które wypełnią kadr i – poprzez stworzenie perspektywy z fotografowanym modelem – nadadzą fotografii dynamiczność.

Płytka głębia ostrości w portrecie kieruje wzrok odbiorcy na najważniejszy element fotografii portretowej.

W praktyce dobre oddanie barw w portrecie ocenia się przede wszystkim pod względem wierności oddania karnacji skóry.

Rekwizyty, czyli szczegóły dopełniające portret, powinny uzupełniać temat zdjęcia, wzmacniać cechę, którą chcemy uwypuklić. Pamiętajmy, aby nie używać zbyt wielu rekwizytów, mogą bowiem przytłumić fotografowaną postać. Strój dobieramy do tematu sesji zdjęciowej, do charakteru postaci.

Film instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowegoD12H5JuyuFilm instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowego

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3.3 Oświetlenie i techniki oświetleniowe

Delikatne światło słoneczne zza cienkiej warstwy chmur dające miękkie światło oraz niebo lekko zachmurzone oferujące światło rozproszone umożliwiają wykonanie dobrych portretów.

Przy ustawieniach ekspozycji posługuj się światłomierzem. Na początku przygody z fotografią warto korygować własne ustawienia manualne proponowanymi ustawieniami automatycznymi aparatu.

RUyFLF7Z7vvoS

Na zdjęciu widzimy dziewczynę trzymającą w prawej ręce analogowy aparat fotograficzny, który przyłożyła do twarzy. W lewej ręce trzyma kolorowego lizaka, którego dotyka językiem. Twarz modelki znajduje się w jednym z tzw. mocnych punktów fotografii. Modelka ubrana jest w biały golf i futro w panterkę.

R1I6jXmgKsBnU

Na zdjęciu widzimy popiersie chłopaka oświetlone od tyłu. Chłopak ma krótkie kręcone włosy i okulary. Na mocno zacienionej postaci nie widać szczegółów, ale dobrze zarysowane są kontury.

RKLN0eDYplnkN

Na pierwszym planie widzimy dziewczynę siedzącą na kamieniu znajdującym się na brzegu stawu, zaś w tle widzimy staw i drzewa.

Film instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowegoD12H5JuyuFilm instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowego

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3.4 Techniki kadrowania

Organizując plan zdjęciowy portretu w plenerze należy znaleźć fotogeniczną stronę modela oraz odpowiednie ustawienie twarzy w stosunku do aparatu. Ustawienie „trzy czwarte” jest odpowiednie dla większości typów twarzy, zaś profil nadaje się wyłącznie do fotografowania osób o rysach delikatnych. Przede wszystkim istotny jest punkt widzenia wykonywanego zdjęcia. Pierwszy plan daje ogólne wrażenie głębi.

Oglądającego portret interesuje ekspresja ujęcia. Aby uchwycić wyraz twarzy modela, należy stosować krótkie czasy otwarcia migawki, wówczas nie ma obawy, że nastąpi jego poruszenie.

Kadr w fotografii to fragment otoczenia, temat ujęcia zamknięty w ramach zdjęcia. Kadrowanie, które koncentruje się na szczególe postaci, na przykład na części twarzy, to tzw. ciasne kadrowanie. Portret w fotografii to nie tylko zarejestrowanie twarzy, ale również pokazanie jednej lub kilku postaci w taki sposób, w jaki fotograf chce je przedstawić, czyli wesołe, smutne, groźne czy zamyślone.

W fotografii portretowej stosujemy następujące kadry:

- plan pełny – fotografowana jest cała sylwetka;

- plan amerykański – fotografowana jest sylwetka od kolan wzwyż;

- popiersie (półzbliżenie) – fotografuje się ramiona, szyję i twarz.

1. PORTRET W PLENERZE

• światło słoneczne rozproszone przez chmury padające na modela pod kątem 45° daje dobre oświetlenie;

• pamiętaj o swobodzie pozy modela;

• ekspozycję określ selektywnie, głownie według oświetlenia twarzy modela;

• pamiętaj o dobrym usytuowaniu twarzy modela w stosunku do obiektywu;

• spust migawki naciśnij w momencie właściwego wyrazu twarzy modela.

2. FOTOGRAFIA GRUPY

• staraj się nadać modelom postawę naturalną i swobodną;

• wszystkie osoby fotografowane powinny patrzeć w tym samym kierunku;

• fotografuj grupę osób sprawnie i szybko.

Powszechnie znane zasady kompozycji i kadrowania pomagają w wykonaniu efektownych zdjęć. Jednak czasem warto złamać te zasady, aby zaskoczyć odbiorcę – warto eksperymentować.

Film instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowegoD12H5JuyuFilm instruktażowy - Instruktaż organizacji planu zdjęciowego

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

3.5 Portret w studio

Wykonanie dobrego portretu we wnętrzu, przy świetle lamp studyjnych, jest zadaniem znacznie trudniejszym niż fotografowanie w plenerze. Wymaga bowiem pewnej wiedzy o ustawieniach światła oraz doświadczenia w wykorzystaniu modyfikatorów oświetlenia planu zdjęciowego.

Szybkie doświetlenie fotografowanego obiektu umożliwi blenda. Jest ona przydatna przy wykonywaniu zdjęć portretowych. W zależności od efektu jaki chcemy uzyskać, wybieramy odpowiedni kolor blendy: złoty, srebrny, biały, czarny. Najlepsze efekty uzyskamy z blendą większą niż fotografowany obiekt.

Poniżej umieszczone są opisy planu zdjęciowego, wykorzystanych źródeł oświetlenia i końcowy efekt w postaci zdjęcia.

Portret przy świetle lamp studyjnych:

1,2

R1IyedCKWPIRv

Na zdjęciu widzimy postać chłopca, oświetlenie jest skierowane z lewego boku delikatnie zacieniając prawą stronę twarzy.

RJT932eXq7Sgj

Plansza przedstawia schemat rozmieszczenia oświetlenia podczas wykonywania zdjęcia portretowego przy jednym źródle światła. Osoba fotografowana znajduje się na wprost fotografa, za nią znajduje się tło, zaś oświetlenie w postaci lampy studyjnej (dyfuzora) ze skrzydłami znajduje się pomiędzy osobą fotografowaną a fotografem, na lewo od fotografa. Światło skierowane jest na osobę fotografowaną pod niewielkim kątem.

1,2

RkoTTY9IQwdeQ

Na zdjęciu widzimy postać chłopca, oświetlenie jest skierowane z lewego boku oraz przodu nie zostawia cienia na twarzy osoby fotografowanej.

R1JlVIR9AsChQ

Plansza przedstawia schemat rozmieszczenia oświetlenia podczas wykonywania zdjęcia portretowego przy dwóch źródłach światła. Osoba fotografowana znajduje się na wprost fotografa, za nią znajduje się tło, zaś oświetlenie w postaci lampy studyjnej (dyfuzora) ze skrzydłami znajduje się pomiędzy osobą fotografowaną a fotografem, na lewo od fotografa, pod niewielkim kątem. Drugie źródło światła, w postaci lampy studyjnej ze srebrną parasolką, znajduje się za fotografem, na wprost modela, podwieszone na wysokości. Światła skierowane są na osobę fotografowaną.

1,2

R1PPjU9XxdBof

Na zdjęciu widzimy postać chłopca, oświetlenie jest skierowane z lewego boku oraz przodu nie zostawia cienia na twarzy osoby fotografowanej z dodatkowo rozświetlonymi włosami.

RBeQ0wDOO7rUX

Plansza przedstawia schemat rozmieszczenia oświetlenia podczas wykonywania zdjęcia portretowego przy trzech źródłach światła. Osoba fotografowana znajduje się na wprost fotografa, za nią znajduje się tło, zaś oświetlenie w postaci lampy studyjnej (dyfuzora) ze skrzydłami znajduje się pomiędzy osobą fotografowaną a fotografem, na lewo od fotografa pod niewielkim kątem. Drugie źródło światła, w postaci lampy studyjnej ze srebrną parasolką, znajduje się za fotografem , na wprost modela, podwieszone na wysokości. Trzecie źródło światła, w postaci lampy służącej do oświetlenia włosów modela, znajduje się obok modela, nad jego głową, po jego prawej stronie. Zastosowano tu oświetlenie górno‑boczne. Światła skierowane są na osobę fotografowaną.

Jedno źródło światła – zasadnicze źródło światła, umieszczone dość blisko modela, oświetlenie zbyt kontrastowe.

Drugie źródło światła – wypełnia cienie i wydobywa szczegóły obrazu.

Trzecie źródło – światło ustawiane jest po stronie obiektu, rozświetla włosy modela.

Akcesoria do fotografii portretowej:

(1) lampa studyjna (dyfuzor) ze skrzydełkami – reguluje kąt padania światła nadając mu sprecyzowany kierunek.

RDmdd4Ziji8Fc

Na obrazku widzimy porównanie jasności świecenia lampy studyjnej (dyfuzora) ze skrzydłami dla różnych kątów padania światła. Dla kąta świecenia sześćdziesięciu pięciu stopni, w odległości pięciu metrów, będziemy mieli światło o natężeniu jednego tysiąca pięciuset luksów, a snop światła będzie szeroki, wynoszący sześćdziesiąt pięć stopni. Dla kąta świecenia dziesięciu stopni, w odległości pięciu metrów, będziemy mieli światło o natężeniu dwóch tysięcy dziewięciuset pięćdziesięciu luksów, a snop światła będzie wąski, wynoszący dziesięć stopni.

(2) lampa studyjna z srebrną parasolką – parasolka ze srebrną powierzchnią odbijającą daje światło kontrastowe o neutralnym zabarwieniu. To jedno z pierwszych narzędzi fotografa portretowego, a dodatkowo tanie rozwiązanie.

Ra2OZuqjOnPxZ

Na zdjęciu widać lampę studyjną z przymocowanym do niej srebrnym parasolem. Lampa podpięta do ramienia statywu.

(3) lampa boom („bocian”) do oświetlenia włosów modela – reflektor z białą nasadką dyfuzyjną, ustawiony po lewej stronie aparatu, nad modelem, generuje oświetlenie włosów modela. Reflektor jest mocowany na wysięgniku, poza kadrem i jest skierowany na włosy modela, w dół wzdłuż jednolitego tła, dzięki czemu wydobywa ich fakturę oraz pozwala uzyskać specjalny efekt. Reflektor z nasadką dyfuzyjną daje niezwykle miękkie i rozproszone światło.

R1Zm6Zgigpd2A

Na zdjęciu widać lampę studyjną z białą nakładką dyfuzyjną. Lampa podpięta do ramienia statywu.

(4) modyfikator oświetlenia: plaster miodu – kratka z sześciokątnych komórek, przypominająca plaster miodu, znacznie ułatwiająca ukierunkowanie światła.

(5) tło neutralne, jednolite.

Słowniczek:

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

4. Błędy w organizacji planu zdjęciowego

Do najczęściej popełnianych błędów w organizacji planu zdjęciowego należą:

• wykonywanie czynności przygotowawczych planu zdjęciowego w obecności modela;

• długie przygotowywanie parametrów nastawień aparatu, może to zniecierpliwić osobę fotografowaną;

• brak planu przebiegu sesji;

• wykorzystanie nieodpowiedniego rodzaju światła naturalnego np. bezpośrednie światło, w bezchmurny dzień oślepia modela i jest nieodpowiednie do portretu;

• nieodpowiedni dobór modyfikatorów oświetlenia;

• brudny obiektyw aparatu;

• rozładowana bateria zasilająca aparat, brak zapasu baterii;

• brak statywu;

• nieprzygotowany produkt z zarysowaniami, ze skazami;

• brudne tło.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

5. Bezpieczeństwo i higiena pracy podczas organizacji planu zdjęciowego

Podczas organizowania planu zdjęciowego i rejestracji obrazu należy bezwzględnie przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w szczególności w odniesieniu do urządzeń elektrycznych.

Trzeba zawsze mieć czyste i odtłuszczone ręce oraz nie pić i nie jeść na planie zdjęciowym.

Należy kontrolować położenie rekwizytów oraz usytuowanie lamp studyjnych, aby nie doszło do potknięcia się o nie, a także dbać o wzrok, starać się nie patrzeć bezpośrednio – gołym okiem, na źródła bardzo jaskrawego światła oraz stosować filtr UV na obiektyw.

Dodatkowo warto pamiętać o dbaniu o czystość sprzętu fotograficznego – wymieniać obiektyw, dbając, żeby do wnętrza aparatu nie dostał się kurz, czyścić i wymieniać elementy aparatu zgodnie z instrukcją obsługi i zaleceniami producenta.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści

Bibliografia:

• Ignacy Płażewski, Spojrzenie w przeszłość polskiej fotografii, PIW, Warszawa 1982.

• Wszystko o fotografii. Praktyka, estetyka, nowoczesne zastosowanie, przekł. z j. franc. Wojciech Tuszko, red. Adam. Konopacki, Arkady, Warszawa 1984.

Powrót do spisu treściSpis treściPowrót do spisu treści