Sprzęt i urządzenia stosowane w pracach fotograficznych
Dla kwalifikacji AUD.02. Rejestracja, obróbka i publikacja obrazu wyodrębnionej w zawodach fotograf 343101, technik fotografii i multimediów 343105
Magdalena Fijałkowska
konsultacja merytoryczna: Anna Miśkiewicz
redakcja, skład i opracowanie graficzne: Akademia Finansów i Biznesu Vistula
Spis treści
WstępWstęp
Sprzęt i urządzenia stosowane do rejestracji obrazuSprzęt i urządzenia stosowane do rejestracji obrazu
2.1. Aparaty fotograficzneAparaty fotograficzne
2.2. Obiektywy fotograficzneObiektywy fotograficzne
2.3. StatywyStatywy
2.4. Filtry fotograficzneFiltry fotograficzne
2.5. KonwerteryKonwertery
2.6. Sprzęt oświetleniowySprzęt oświetleniowy
2.7. Modyfikatory oświetleniaModyfikatory oświetlenia
2.8. Urządzenia do pomiaru światłaUrządzenia do pomiaru światła
Zestawy kalibracyjne urządzeń stosowanych w fotografii i urządzenia pomiarowe stosowane w fotografiiZestawy kalibracyjne urządzeń stosowanych w fotografii i urządzenia pomiarowe stosowane w fotografii
Sprzęt i urządzenia stosowane do cyfrowej obróbki i publikacji obrazuSprzęt i urządzenia stosowane do cyfrowej obróbki i publikacji obrazu
Urządzenia stosowane do wydruku zdjęćUrządzenia stosowane do wydruku zdjęć
Sprzęt i urządzenia stosowane do kopiowania obrazuSprzęt i urządzenia stosowane do kopiowania obrazu
1. Wstęp
Sprzęt do realizacji prac fotograficznych to każdy sprzęt, który jest wykorzystywany do wykonania zlecenia fotograficznego, w tym aparaty fotograficzne oraz akcesoria do fotografowania, obróbki obrazu i drukowania gotowych fotografii.
Dobór sprzętu jest uzależniony od rodzaju wykonywanej pracy. Możemy fotografować w plenerze (np. krajobraz, postacie, obiekty architektury, sport), w studio (np. modelki czy produkty) lub na innym planie zdjęciowym, ustalonym wcześniej z klientem. Zlecenie może uwzględniać drukowanie fotografii na małym lub wielkim formacie, jak również digitalizację odbitek fotograficznych. Oprócz aparatów, do procesu fotografowania potrzebne są także urządzenia i sprzęty pomocnicze, takie jak: obiektywy, statywy, filtry, profesjonalne oświetlenie i modyfikatory oświetlenia, urządzenia pomiarowe itd.
W e‑booku „Sprzęt do realizacji prac fotograficznych” zostaną omówione najważniejsze z nich.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2. Sprzęt i urządzenia stosowane do rejestracji obrazu
2.1 Aparaty fotograficzne
Profesjonalnymi aparatami fotograficznymi są:
lustrzanki – których cechą charakterystyczną jest obecność tzw. lustra i matówki, w której tworzy się rejestrowany obraz. Są to najbardziej zaawansowane aparaty, o zróżnicowanych parametrach technicznych;
bezlusterkowce – w których obraz z obiektywu bezpośrednio dostaje się na matrycę aparatu. Obecnie bezlusterkowce nie ustępują lustrzankom ani parametrami technicznymi, ani jakością. Wręcz odwrotnie, coraz częściej bezlusterkowce wybierane są ze względu na niższą wagę, cenę i możliwości technologiczne.
Wizualizacja w 3D – Wizualizacja modelu cyfrowego aparatu fotograficznego w 3DWizualizacja w 3D – Wizualizacja modelu cyfrowego aparatu fotograficznego w 3D
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.2 Obiektywy fotograficzne
Rozróżniamy następujące obiektywy fotograficzne:
standardowe – w których kąt widzenia jest zbliżony do tego, co widzi ludzkie oko, a zakres ogniskowych wynosi 50‑60 mm. Ten obiektyw jest uznawany za uniwersalny;
długoogniskowe – czyli tzw. teleobiektywy. Jak sugeruje nazwa, mają one długie ogniskowe – powyżej 85 mm. Obiektywy te dobrze przybliżają obraz i są wykorzystywane do fotografowania portretów, fotografii sportowej, przyrody oraz astrofotografii;
szerokokątne – to obiektywy pozwalające na zarejestrowanie obrazu o dużym polu widzenia, od 60° nawet do 180°. Mają krótką ogniskową, która dla „małego obrazka” wynosi do 50 mm. Są to najlepsze obiektywy do wykonania fotografii krajobrazowej, architektury ulicznej oraz reportażowej.
Wycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficznyWycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficzny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.3 Statywy
Statyw fotograficzny to istotne akcesorium na planie zdjęciowym. Zwłaszcza, gdy sesje zdjęciowe trwają wiele godzin.
Statywy fotograficzne służą do stabilizacji aparatu fotograficznego podczas wykonywania zdjęć. Różnią się konstrukcją, wymiarami oraz materiałem, z którego zostały wykonane. Dzielimy je na statywy:
lekkie – szczególnie przydatne do fotografowania w plenerze czy w podróży. Ich zaletą jest mała waga oraz udźwig do około 10 kg;
standardowe – nieco większe od statywów lekkich, bardziej masywne i trwalsze;
studyjne – najcięższe, ale najbardziej stabilne i również najdroższe. Ważą nawet dziesięć razy więcej niż statywy lekkie, a ich głowica jest w stanie utrzymać nawet aparat wielkoformatowy;
niestandardowe – przeznaczone do zadań specjalnych, gdyż ich konstrukcja pozwala przymocowywać je np. na oknach samochodów, a dodatkowo czasem wraz z aparatem muszą wtopić się w otaczające tło;
monopody – składają się z jednej nogi i trzech lub czterech części. Są lekkie i łatwe do przenoszenia, jednak wymagają stałego podtrzymywania. Stosowane są np. podczas fotografowania imprez lub tam, gdzie podłoże do ustawienia statywu jest niestabilne.
Na planie zdjęciowym używane są również statywy oświetleniowe. Jest to wyposażenie pomocnicze służące zamontowaniu lamp błyskowych i światła ciągłego.
Statywy oświetleniowe są zbudowane z metalowych rurek wysuwanych teleskopowo, a ich zadaniem jest ustabilizowanie lamp oświetleniowych oraz ustawienie ich na odpowiedniej wysokości i pod odpowiednim kątem do fotografowanej sceny. Statyw oświetleniowy musi mieć większy udźwig niż waga samej lampy.
Film instruktażowy – Jak zadbać o sprzęt fotograficznyFilm instruktażowy – Jak zadbać o sprzęt fotograficzny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.4 Filtry fotograficzne
Filtry fotograficzne to takie elementy dodatkowego wyposażenia fotografa, których zadaniem jest uzyskanie określonego efektu na zdjęciu. Pośród filtrów fotograficznych należy wymienić filtr:
UV – który zatrzymuje promienie UV przed dostaniem się do środka obiektywu i w konsekwencji na matrycę. Dzięki zastosowaniu tego filtra obraz jest bardziej kontrastowy;
polaryzacyjny – stosowany do przyciemniania nieba podczas fotografowania krajobrazu oraz redukowania odblasków powstających na błyszczących powierzchniach, np. na tafli wody;
ND (ang. Neutral Density), zwany szarym, który służy do przyciemniania ekspozycji;
połówkowy – jak sugeruje nazwa to filtr podzielony na pół, z czego obie jego połówki stanowią różne filtry – barwne i ND. To filtr najbardziej doceniany przez fotografów krajobrazowych;
skylight – który zatrzymuje część światła widzialnego. Jest to różowy filtr nadający naturalny wygląd ludzkiej skórze;
podczerwony – specjalny filtr efektowy, dzięki któremu uzyskuje się zmiany barw fotografowanych obrazów, np. zielenie będą białe, a niebo pomarańczowe.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.5 Konwertery
Konwertery fotograficzne to układy optyczne pozwalające zmieniać ogniskową obiektywu. Pośród konwerterów fotograficznych rozróżniamy:
telekonwertery – do zwiększania ogniskowej obiektywu;
nasadki bezogniskowe, czyli „nasadki tele” – do zwiększania ogniskowej;
„nasadki szerokokątne” – do zmniejszania wartości ogniskowej i tym samym kąta widzenia.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.6 Sprzęt oświetleniowy
Do wykonania fotografii najczęściej potrzebne jest sztuczne oświetlenie. Są to lampy światła błyskowego i ciągłego.
Światło błyskowe, inaczej wyładowcze, daje w bardzo krótkim czasie dużą ilość światła odbitego od oświetlanego obiektu. Krótki i silny błysk pozwala uzyskać nieporuszoną fotografię. Lampy światła błyskowego sprawdzają się wtedy, gdy bardzo ważna jest ostrość i wyrazistość zdjęć, a także przy zastosowaniu krótkich ekspozycji, czyli zamrażania ruchu.
Natomiast światło ciągłe to światło zastane lub stałe, emitowane przez lampę. Zastosowanie światła ciągłego jest uzasadnione tam, gdzie fotografuje się z długim czasem naświetlania. Jest ono idealne do wykonywania portretów.
Wycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficznyWycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficzny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.7 Modyfikatory oświetlenia
Jak już wspomniano, światło jest podstawą fotografii. Odpowiednie oświetlenie oraz jego ustawienie i ukierunkowanie pozwalają na osiągnięcie zamierzonych efektów na zdjęciu. Obecnie najczęściej spotykanymi modyfikatorami oświetlenia są podstawowe czasze, zwane garnkami, które są dołączane do lamp studyjnych i kierunkują światło pod różnym kątem.
Światło kierunkowe można ustawić i ukierunkować używając strumienic oraz modyfikatorów plastra miodu, które zmniejszają kąt padania światła i powodują, że fotony światła przebiegają równolegle.
Natomiast strumienica to modyfikator dający najbardziej skupione światło, zaś modyfikatory typu plaster miodu, o strukturze podobnej do plastra z pszczelego ula, ukierunkowują światło w zależności od potrzeby. Im większa gęstość komórek, tym światło jest bardziej ukierunkowane. Plastry miodu można mocować na innych modyfikatorach. Na softboxach stosuje się strukturę z kwadratowymi oczkami oraz miękki materiał. Taki modyfikator jest nazywany gridem.
Światło planu zdjęciowego może być rozproszone także przy pomocy takich modyfikatorów jak: ringlight, beauty dish, softboxy, parasolki odbijające i dyfuzyjne.
Ringlight to koło, na którym w określonych odległościach są rozmieszczone żarówki. Pozwala na równomierne oświetlenie i jest wykorzystywane w fotografii produktowej i portrecie.
Beauty dish, zwany „słoneczkiem”, działa na podobnej zasadzie co ringlight, tyle że źródło światła ulega kilkukrotnemu odbiciu, dzięki czemu uzyskuje się jeszcze większe rozproszenie światła.
Natomiast softbox to modyfikator w postaci zamkniętej komory (prostokątnej, kwadratowej lub ośmiokątnej), w której zmiękczamy światło. Stosowany jest wszędzie tam, gdzie chcemy wyeliminować ostre cienie i zwiększyć powierzchnię świecącą.
Alternatywą dla softboxu mogą być parasolki. Światło, w zależności od rodzaju parasola, może ulec rozproszeniu, tak jak w przypadku softboxa, lub odbiciu. Parasolki rozpraszające zmiękczają światło analogicznie jak softbox, ale rozchodzi się ono o wiele bardziej chaotycznie.
Powszechnie stosowanym narzędziem do odbicia światła podczas wykonywania fotografii jest blenda. Jest to duża płaszczyzna służąca skierowaniu światła (naturalnego lub sztucznego) w stronę fotografowanego obiektu, dzięki czemu uzyskuje się poprawną ekspozycję.
Do tego celu można wykorzystać również inne, duże i jasne powierzchnie, np. ścianki z pleksi czy sufit pomieszczenia.
Film instruktażowy – Jak zadbać o sprzęt fotograficznyFilm instruktażowy – Jak zadbać o sprzęt fotograficzny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
2.8 Urządzenia do pomiaru światła
Fotograf wykonuje pomiar światła, aby uzyskać odpowiednie oświetlenie fotografowanego obiektu. Dzięki temu wie, gdzie i jak patrzeć na światło w kadrze, co z kolei pozwala na osiągnięcie zamierzonych efektów na zdjęciu.
Pomiar światła w fotografii można wykonać, korzystając z urządzenia zewnętrznego, którym jest światłomierz. Jednak obecnie do pomiaru światła używa się najczęściej światłomierzy wbudowanych w aparat fotograficzny.
Pomiar światła za pomocą światłomierza jest wykonywany ręcznie. W ustawieniach światłomierza podajemy informację o bieżącej czułości ISO aparatu (np. przy ISO 100, światłomierz należy ustawić na ISO 100), wprowadzamy czas naświetlania (np. 1/125 s), a następnie upewniamy się, że mlecznobiała kopułka w przedniej części światłomierza, pod którą znajduje się element światłoczuły, jest wysunięta.
Wykonując pomiar, światłomierz należy ustawić jak najbliżej fotografowanego obiektu, a kopułkę pomiarową skierować w stronę aparatu fotograficznego. Kiedy światłomierz jest odpowiednio ustawiony, wciskamy przycisk i wyzwalamy błysk lampy. Po wykonaniu pomiaru, na ekranie światłomierza, pojawi się informacja o czasie otwarcia migawki i wielkości otworu przysłony.
Za pomocą światłomierza można bardzo dokładnie określić natężenie padającego światła, jednak w fotografii należy wziąć pod uwagę, że scena posiada różne oświetlenie, a co za tym idzie różne wartości jasności obszarów.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
3. Zestawy kalibracyjne urządzeń stosowanych w fotografii i urządzenia pomiarowe stosowane w fotografii
Fotografując aparatem cyfrowym, pracujemy w przestrzeni barw RGB (ang. Red‑Green‑Blue), która opiera się na addytywnym (czyli będącym wynikiem sumowania składników) łączeniu się barw: czerwonej, zielonej i niebieskiej. Na postrzeganie barw ma wpływ wiele czynników, ale przede wszystkim nasz zmysł wzroku, czyli oko. Każdy z nas postrzega barwy w nieco inny sposób, dlatego konieczny jest matematyczny opis pozwalający porównywać kolory, czyli barwy o określonym odcieniu. Posługujemy się tzw. składowymi kolorów, np. czerń to RGB (0, 0, 0).
Podczas przygotowania fotografii pracujemy z różnymi urządzeniami i oprogramowaniem do ich obróbki, a tym samym przestrzeniami barwnymi. Każda z nich odzwierciedla nieco inny zakres kolorów, w zależności od parametrów samych urządzeń. Na rysunku pokazany jest sposób, w jaki różni się zakres kolorów w różnych przestrzeniach barw. Warto pamiętać, że żadne urządzenie nie ma możliwości oddania całego spektrum barw widzianych przez ludzkie oko.
Biorąc pod uwagę możliwości techniczne urządzeń, odwzorowanie barw na różnych urządzeniach nie jest jednakowe. Dlatego kolory obrazu widziane na różnorakich monitorach czy ekranach telewizorów różnią się od tych na wydrukowanej fotografii. W tym przypadku dodatkowo w grę wchodzi jeszcze kwestia podłoża drukowego.
W eliminowaniu tych różnic pomocna jest kalibracja urządzeń, np. monitora i drukarki. W praktyce taka kalibracja ma służyć uzyskaniu zgodności obrazu widzianego na ekranie np. monitora, a obrazu wydrukowanego.
Do kalibracji monitorów wykorzystywane są:
kolorymetry, zwane kalibratorami, najczęściej stosowane;
spektrofotometry – droższe, bardziej zawansowane i precyzyjniejsze od kolorymetrów, używane do kalibrowania kilku urządzeń (monitora i drukarki);
urządzenia zintegrowane, które są używane w najbardziej zaawansowanych monitorach graficznych.
Urządzenia do kalibracji monitorów i drukarek są często dostępne w profesjonalnych zestawach. W ich skład wchodzą: spektrometr, oprogramowanie dla monitorów, skanerów, drukarek itd. oraz oprogramowanie dla aparatów cyfrowych.
Po kalibracji niezbędnych urządzeń dokonuje się pomiaru skali szarości ze wzorca (próbnika).
W fotografii najczęściej stosuje się wzornik ColorChecker® Grayscale dysponujący wzorcową powierzchnię, której barwa jest neutralna w każdych warunkach oświetlenia.
Do tworzenia profili aparatów oraz wizualnej oceny, analizy i weryfikacji kolorów, a także różnic między nimi, służy klasyczny wzorzec 24‑polowy.
Wycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficznyWycieczka wirtualna – Zwiedzamy zakład fotograficzny
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
4. Sprzęt i urządzenia stosowane do cyfrowej obróbki i publikacji obrazu
Podczas realizacji prac fotograficznych należy pamiętać o tym, że im lepszą jakość będzie miało zdjęcie, tym mniej obróbki wymagać będzie w etapie postprodukcji. Ze słabego jakościowo zdjęcia trudno jest uzyskać wymarzone efekty czy chociażby poprawną fotografię.
Jednak w dzisiejszych czasach, głównie ze względu na wykonywanie zdjęć cyfrowych, postprodukcja jest stałym elementem warsztatu fotografa. Pośród setek czy tysięcy cyfrowych fotografii wybiera się te „najlepsze”, a następnie wykonuje się ich obróbkę w dedykowanych do tego programach komputerowych.
Profesjonalnymi programami do obróbki zdjęć, ich kadrowania, retuszu, selekcji, zmian kolorystycznych i wielu innych zabiegów, są: Adobe Photoshop (najbardziej rozbudowany program do obróbki i tworzenia różnorakich grafik, animacji itp.) czy Adobe Lightroom (przeznaczony do pracy ze zdjęciami). W zarządzaniu plikami graficznymi i multimedialnymi w pakiecie Adobe niezwykle pomocny jest program Bridge.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
5. Urządzenia stosowane do wydruku zdjęć
Fotografie mogą być drukowane na różnych podłożach drukowych oraz w wielu rozmiarach, od takich wielkości zdjęcia paszportowego aż do wielkich formatów. Również podłoża drukowe do druku fotografii są bardzo zróżnicowane. Zdjęcia możemy drukować na papierze fotograficznym, płótnie, tworzywie sztucznym, szkle, ceramice, folii czy płytach meblowych.
Nasz wybór sposobu eksponowania fotografii determinuje dobór odpowiedniej drukarki. A ponieważ technologie drukowania oraz parametry urządzeń do druku cyfrowego rozwijają się w bardzo szybkim tempie, to możliwość uzyskania doskonałej jakości wydruku zdjęcia jest praktycznie nieograniczona.
Do druku fotografii najczęściej stosuje się urządzenia:
atramentowe (ink‑jet) – drukowanie polega na przenoszeniu kropel atramentu z głowicy na podłoże. Są stosowane do zdjęć na papierze, do drukowania małych i dużych plakatów czy tapet;
elektrofotograficzne (laserowe) – stosowane do druku fotoalbumów czy tapet;
termosublimacyjne (mało- i wielkoformatowe) – których technologia opiera się na przenoszeniu barwnika na podłoże drukowe w drodze sublimacji. Używane przy druku na tkaninach czy gadżetach reklamowych.
minilaby – które mogą być tradycyjne, wówczas naświetlanie papieru odbywa się drogą optyczną z negatywu, lub cyfrowe, gdzie film jest skanowany, a obraz cyfrowy naświetlany jest laserem lub za pomocą technologii LED na papierze. Urządzenia te oferują również możliwość drukowania na papierze fotograficznym.
Minilaby dzielą się na:
tradycyjne, w których materiał światłoczuły papieru fotograficznego jest poddawany chemicznej obróbce;
cyfrowe, służące do przenoszenia obrazu z plików cyfrowych na papier fotograficzny.
kioski fotograficzne – czyli urządzenia stojące często w drogeriach czy innych miejscach, gdzie można samodzielnie wydrukować odbitki zdjęć. Jest to szybki sposób na wydruk odbitek małego formatu.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
6. Sprzęt i urządzenia stosowane do kopiowania obrazu
Obecnie do kopiowania obrazu stosowane są najprzeróżniejsze urządzenia i sprzęt. Należą do nich na przykład kserokopiarka, kopiorama czy skaner fotograficzny.
Kopiorama to urządzenie, który służy do tzw. kopiowania stykowego, czyli do naświetlania materiału światłoczułego poprzez kliszę z wywołanym obrazem, która leży bezpośrednio na tym materiale. Obraz kopiowany jest w skali 1 do 1. Niezbędnym warunkiem podczas używania kopioramy jest naświetlenie kliszy tak, aby strona z obrazem dotykała warstwy światłoczułej, gdyż w innym razie obraz zostanie delikatnie rozmyty.
Natomiast skaner fotograficzny to urządzenie służące do przebiegowego odczytywania obrazu z postaci analogowej do formy cyfrowej, o wysokiej rozdzielczości, z wbudowanym modułem do skanowania materiałów transparentnych, który pozwala na łatwe skanowanie slajdów, klisz i negatywów.
Mimo tego, że w dzisiejszych czasach dominuje fotografia cyfrowa, to fotografia analogowa ma nadal liczne grono swoich zwolenników. Do wykonania takich zdjęć niezbędne są dodatkowe akcesoria i miejsca takie jak ciemnia fotograficzna. Jest to zaciemniona przestrzeń (pomieszczenie) służąca do wykonywania odbitek przy udziale odczynników chemicznych i odpowiednich akcesoriów.
Do pracy w ciemni fotograficznej potrzebne są:
koreks – czyli urządzenie do wywoływania negatywów;
dzbanki i menzurki – do rozlewania chemikaliów;
chemikalia – wywoływacz, przerywacz, utrwalacz i zwilżacz, dzięki którym zachodzą reakcje chemiczne z kliszą i na papierze powstają obrazy. Należy pamiętać, że podczas tej pracy niezbędne są gumowe rękawice oraz że trzeba stosować szczypce do zanurzania i wyjmowania odbitek z kuwet;
termometr i stoper – ten pierwszy służący do mierzenia temperatury wody i chemikaliów, zaś stoper do pomiaru czasu moczenia negatywu;
powiększalnik i filtr powiększalnikowy – których zadaniem jest powiększenie obrazu z negatywu przy zachowaniu jego jakości;
maskownica do stykówek – służąca do kopiowania filmów;
ściągacz do wody – który usuwa wodę z powierzchni filmu;
suszarka do papierów – zapewniająca wysuszenie odbitek, której konstrukcja zapewnia przepływ powietrza pomiędzy papierami;
zegar ciemniowy – gwarantujący precyzyjną regulację czasu naświetlania lampą w powiększalniku;
kaskada – stosowana do wypłukiwania filmów.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Netografia:
Strona internetowa Quadralite, https://www.quadralite.pl (dostęp: 17.11.2021).
Strona internetowa sklepu fotograficznego Foto‑net, https://www.foto-net.pl/sklep/ (dostęp: 17.11.2021).
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści