R1Wfo2LVaHxvu1

Edukacja w starożytności

Ważne daty

399 p.n.e. – Śmierć Sokratesa w Atenach

390 p.n.e. – Powstanie szkoły Isokratesa w Atenach

387 p.n.e. – Powstanie Akademii Platońskiej w Atenach

335 p.n.e. – Powstanie Liceum w Atenach

240 p.n.e. – Liwiusz Andronik jeńcem rzymskim

204 p.n.e. – Eniusz przybywa do Rzymu

106 p.n.e. – Narodziny Cycerona

65 p.n.e. – Narodziny Horacego

35 n.e. – Narodziny Kwintyliana

1
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RJsAV3GsSYIMt1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:
c) życie domowe i rodzinne w Grecji i Rzymie (edukacja w Grecji i Rzymie),
13. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:
b) życie domowe i rodzinne w Grecji i Rzymie (edukacja w Grecji i Rzymie).

Nauczysz się

objaśniać etymologię słów: szkoła, technika, fizyka itd.,

charakteryzować antyczne modele edukacji (Ateny, Sparta, Rzym),

wskazywać związki między nimi a europejskim modelem szkoły i uniwersytetu,

posługiwać się właściwą terminologią,

rozpoznawać w tekście formy morfologiczne, rozumieć ich znaczenie i funkcję składniową,

rozpoznawać w tekście konstrukcje składniowe, budowę zdania w stronie czynnej i biernej, funkcję składniową i znaczenie form czasownikowych,

tłumaczyć tekst oryginalny za pomocą słownika,

wykorzystywać wiedzę z zakresu kultury antycznej do analizy tekstów kultury.

Edukacja w Atenach

Model edukacji stworzony w starożytnych Atenach oraz propagowany przez nią ideał wychowawczy i polityczny okazał się wyjątkowo trwały. Jego istotą było krzewienie tradycji cywilizacyjnych i obywatelskich. Utrwalał on kulturę i tożsamość nie tylko grecką, ale w dalszej perspektywie europejską. Isokratesm607b74491a3f90bd_0000000000013Isokrates, ojciec tego modelu edukacji, pisał: „Hellenami nazywamy tych, z którymi łączy nas wspólna paideiam607b74491a3f90bd_0000000000014paideia, nie wspólne pochodzenie”. Model edukacji greckiej wywarł duży wpływ ma kształcenie Rzymian, a działalność tych, których uważamy za wielkich nauczycieli starożytności, inspirowała artystów kolejnych epok.

RQU7nmH6XOv9K1
„W Akademii Platońskiej”, Mozaika znaleziona w Pompejach, I w. p.n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, Wikipedia, Domena Publiczna

Rewolucją, która miała zmienić do głębi kulturę grecką, był rozpoczęty ok. 450 r. stuletni ruch umysłowy będący przeniesieniem krytycyzmu i racjonalizmu filozofów do życia publicznego. Był on dziełem nauczycieli udzielających płatnej nauki sztuk potrzebnych politykom – krasomówstwa, przekonującego argumentowania, kultury ogólnej, zwłaszcza literackiej – określających się jako sofiści (sophistes – mistrz słowa i myśli). Czasy Periklesa wykazały, że w demokracji do zajęcia poczesnego miejsca w mieście nie wystarczały wysokie urodzenie, kwalifikacje moralne czy sukcesy sportowe; potrzebna była zwłaszcza umiejętność publicznego przemawiania, dająca się wyuczyć jak każda inna. […]

Ogromne osiągnięcia kulturalne V w. nieodwołalnie zniszczyły równowagę między twórczością a wychowaniem i związanym z nim ideałem kulturowym (oba pojęcia wyrażał jeden termin: paideia; od pais – chłopiec). Na pocz. V w. kaloskagathosm607b74491a3f90bd_0000000000015kaloskagathos był jeszcze w stanie iść w zawody z pierwszymi w sporcie, muzyce, poezji i dyskusji intelektualnej; pod jego koniec, pełne opanowanie jakiejkolwiek dziedziny, nawet odtwórcze, stało się niemożliwe bez długiej pracy. […] W teorii arystokratyczny ideał doskonałości fizycznej, duchowej i moralnej obowiązywał nadal (stąd kluczowa rola gimnazjonu, pierwotnie miejsca ćwiczeń fizycznych), ale wychowanie stało się de facto retoryczne i literackie, z naciskiem na przyswajanie tradycji, nie oryginalną twórczość, z polityką, tj. możliwością konkretnego oddziaływania na życie własnej wspólnoty, w tle.

Nowy ideał kulturowy oraz związany z nim system wychowania i nauczania, w ogólnych zarysach stworzony już przez sofistów, znalazł pełny wyraz w szkole założonej w Atenach przez Isokratesam607b74491a3f90bd_0000000000013Isokratesa w 390 r. Kilka lat później w niedalekim gaju Akademosam607b74491a3f90bd_0000000000018Akademosa powstała szkoła uosabiająca drugi model kultury i wykształcenia, który miał współzawodniczyć z poprzednim do końca starożytności, Akademia Platonam607b74491a3f90bd_0000000000017Akademia Platona. Obie szkoły były elitarne, ale gdy w pierwszej próg stanowiło wysokie czesne, w drugiej były nim wybitne zdolności intelektualne, bez których uczeń nie miał w niej czego szukać. Diametralnie różny był też program. Isokrates oferował 3-, 4‑letni kurs retoryki, niezbędny dla polityka. Studia w Akademii, w równym stopniu szkole wyższej, co instytucji badawczej, nie miały limitu i obejmowały wszystkie dziedziny wiedzy. Platon też pragnął wychowywać przyszłych polityków, ale nie mieli to być mistrzowie technik przydatnych na agorzem607b74491a3f90bd_0000000000016agorze, tylko ludzie posiadający wiedzę o tym, czym państwo być powinno. Retoryczny model wyższego wykształcenia Isokratesa obowiązywał powszechnie do końca starożytności, a jako wychowanie humanistyczne prawie do naszych czasów. Największy uczeń Platona, Arystoteles ze Stageiros (384–322), syn nadwornego lekarza królów Macedonii, spędził w Akademii 20 lat […], w 335 r. wrócił do Aten i założył w Lykeion, okręgu Apollona Lykeiosa, własną szkołę, Lykeion wzorowaną na Akademii. Druga nazwa szkoły, Peripatos (przechadzka), od obyczaju wykładania spacerując, sprawiła, że filozofię Aristotelesa nazwano perypatetycką, a jej wyznawców perypatetykami. W zamyśle Aristotelesa nauki szczegółowe w naszym rozumieniu były integralną częścią filozofii. Niezwykła erudycja i wszechstronność zainteresowań, zdolności organizacyjne oraz odpowiednie środki finansowe (głównie z Macedonii), pozwoliły mu podczas drugiego pobytu w Atenach (335–323) stworzyć w Lykeion, zaopatrzonym w wielką bibliotekę i bogate zbiory okazów flory i fauny, ośrodek systematycznych badań, prowadzonych przez mistrza wspólnie z uczniami w niemal wszystkich dziedzinach wiedzy. Najważniejsze było wytyczenie przez Aristotelesa niezmiernie wysokich standardów pracy naukowej, które zaowocowały eksplozją odkryć w następnej epoce.

Źródło: Adam Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2016, s. 655–657, 683–684.

Ważne Pojęcia

RfvOJP5kl2mYg
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj szkołę do jej założyciela. Isokrates Możliwe odpowiedzi: 1. Uczniowie tej szkoły w zamyśle jej założyciela mieli w przyszłości pełnić ważne urzędy publiczne. 2. Uczniów tej szkoły nazywano perypatetykami. 3. Nauka w jego szkole podporządkowana była osiągnięciu najwyższych umiejętności retorycznych. Platon Możliwe odpowiedzi: 1. Uczniowie tej szkoły w zamyśle jej założyciela mieli w przyszłości pełnić ważne urzędy publiczne. 2. Uczniów tej szkoły nazywano perypatetykami. 3. Nauka w jego szkole podporządkowana była osiągnięciu najwyższych umiejętności retorycznych. Arystoteles Możliwe odpowiedzi: 1. Uczniowie tej szkoły w zamyśle jej założyciela mieli w przyszłości pełnić ważne urzędy publiczne. 2. Uczniów tej szkoły nazywano perypatetykami. 3. Nauka w jego szkole podporządkowana była osiągnięciu najwyższych umiejętności retorycznych.
Polecenie 1

1. Jak dokonało się „przeniesienie krytycyzmu i racjonalizmu filozofów do życia publicznego”?

2. Jakie były tego skutki?

3. Czy współczesne uniwersytety pod względem organizacyjnym i dydaktycznym przypominają Akademię i Liceum?

Uzasadnij swoją odpowiedź.

RPw4qrvcH2Oe5
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Odpowiedźm607b74491a3f90bd_0000000000019Odpowiedź

R67VW6M6CGQDP
Ćwiczenie 2
Wymień imiona najważniejszych nauczycieli Starożytnej Grecji.
RqPU4q39Zy23I
Ćwiczenie 3
Wymień autora rzeźby Doryforos.
m607b74491a3f90bd_0000000000013
m607b74491a3f90bd_0000000000014
m607b74491a3f90bd_0000000000015
m607b74491a3f90bd_0000000000016
m607b74491a3f90bd_0000000000017
m607b74491a3f90bd_0000000000018
m607b74491a3f90bd_0000000000019

Edukacja w Sparcie

Innowacją, która wycisnęła najsilniejsze piętno na społeczności spartańskiej, był system wychowania obywatelskiego i instytucja wspólnych obywatelskich posiłków. Ich celem było całkowite podporządkowanie jednostki państwu. Życie rodzinne zredukowano do minimum. Noworodki przedstawiano starcom, którzy orzekali, czy są dość silne; uznane za zbyt wątłe porzucano w górach. Siedmioletni chłopcy zaczynali wychowanie państwowe trwające do 20 roku życia, którego ukończenie było warunkiem uzyskania statusu obywatela. Podzieleni na rówieśnicze „stada” przechodzili w nieustannej rywalizacji jego kolejne stopnie. Obok nauki czytania i pisania oraz elementów muzyki polegało ono na stale wzmaganych ćwiczeniach fizycznych i wyrabianiu posłuszeństwa. Chłopcy musieli ślepo słuchać przełożonych, poczynając od rówieśników‑przywódców „stad”, i dorosłych obywateli. W wieku 12 lat opuszczali dom rodzinny i przenosili się do baraków, gdzie w skrajnej niewygodzie żyli do ukończenia wychowania. Karmiono ich tak skąpo, że musieli dożywiać się kradzionym jedzeniem; przyłapanych karano chłostą, nie za kradzież, ale za to, że dali się złapać. Specyficzne kształtowanie charakterów szło w parze z systematyczną indoktrynacją: gloryfikowaniem spartańskiego trybu życia (w tym wyrabianiem pogardy dla działań ekonomicznych) i przekonywaniem, że wyłącznym zadaniem obywatela jest służba wspólnocie, a największą chlubą – śmierć za ojczyznę. W wieku 20 lat młody człowiek stawał się wojownikiem […] Najskuteczniejszym instrumentem tego równania w dół było wychowanie. Wchodzący w dorosłe życie Spartanin był znakomitym żołnierzem – świetnie wyszkolonym, wytrzymałym, zdyscyplinowanym – ale biernym, ślepo posłusznym zwierzchnikom, o ciasnych horyzontach, minimalnych potrzebach duchowych i ubogim słownictwie, o co dbano kultywując językowe archaizmy i przyuczając młodzież do mówienia „lakonicznie”. Gdy wychowanie o ustalonym programie objęło ogół obywateli (byli od niego zwolnieni tylko synowie królów), stało się kwestią czasu, kiedy koszarowy ideał zatryumfuje w społeczeństwie.

R1HNtxrg2h5bp1
Grecki hoplita, być może Leonidas, V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne w Sparcie, Grecja, WIkipedia, CC BY-SA 3.0
RKHlk04vlRczD
Ćwiczenie 4
Które z poniższych zdań definiują spartański model edukacji? Możliwe odpowiedzi: 1. Jednostka jest całkowicie podporządkowana państwu. 2. Życie publiczne dominuje nad życiem prywatnym. 3. Pielęgnowana jest indywidualność. 4. Przyszły obywatel ma szerokie horyzonty. 5. Spartanin podlega indoktrynacji.

Edukacja w Rzymie

RSCw2tthl7zli1
W szkole rzymskiej. Relief znaleziony w Neumagen w pobliżu Trewiru, Muzeum w Trewirze, Niemcy, Wikipedia, CC BY-SA 3.0

Przyjrzyjmy się zatem, jak wyglądała edukacja młodzieńca rzymskiego w rodzinie obywatelskiej.

Najpierw wychowanie domowe, którym początkowo zajmowali się rodzice. Mający pieczę nad całą rodziną pater familias
(ojciec rodziny), szczególnie zajmował się wychowaniem synów. Dbał, aby znali rodzinną genealogię i historię rodu. W domowym atrium (głównym pomieszczeniu) zbierano pamiątki po wybitnych przodkach, których historię często opowiadała matka. Regularna nauka rozpoczynała się w siódmym roku życia i obejmowała naukę czytania i pisania. Uczono prostymi metodami – nauka pamięciowa, częste i  głośne powtarzanie oraz zabawa. Nie obywało się bez kar cielesnych, szczególnie wobec nieposłusznych i tych, którym nauka szła opornie. Nauka podstaw obejmowała głównie czytanie, pisanie i liczenie i odbywała się w domu pod kierunkiem nauczyciela, którym był najczęściej grecki niewolnik lub w publicznej szkole (ludus litterariusLitteratorlitterarius) – w wynajętym pomieszczeniu, a niejednokrotnie pod gołym niebem w dość prymitywnych warunkach. Taki model nauczania dominował w starożytnym Rzymie niemal do II wieku p.n.e.

Stopień wyższy (ludus grammaticus – gr. gramma – pismo, napis) obejmował kształcenie w zakresie gramatyki, literatury i historii. Oprócz nauki języka ojczystego program obejmował naukę greki oraz literatury.  Analizowano pod kierunkiem nauczyciela utwory literackie – głównie Homera w oryginale, a szczególnie jego Odyseję w łacińskim przekładzie Liwiusza Andronika. Kanon lektur obejmował również autorów łacińskich. Początkowo przede wszystkim epickie wiersze poety Enniusza, a stopniowo autorów nowszych. Na podstawie tych lektur młodzi Rzymianie uczyli się nie tylko języka ojczystego i greckiego, ale też, a może przede wszystkim, cnót, obyczajów i historii. W historii wojny trojańskiej opisanej przez Homera nie tyle ważny był sam mit, ile rzymskie początki, które były w nim zakorzenione i rycerski kodeks etyczny przedstawiony w epopei. Tak wykształcony młody Rzymianin około 15. roku życia czytał i komentował Homera, znał podstawowy kanon literatury ojczystej, znał język obcy – grecki – którym posługiwano się powszechnie w basenie Morza Śródziemnego, zanim łacina stała się lingua communis (łac. lingua – język, communis – wspólny) tak, jak dzisiaj common language – język angielski.  Znał gramatykę i zasady stylistyki, które umożliwiały biegłe i poprawne wypowiadanie się w mowie i piśmie. W szkołach gramatycznych uczono również elementów matematyki, geometrii i astronomii, ale wykształcenie młodego Rzymianina na tym etapie moglibyśmy jednak określić, używając współczesnej terminologii, jako humanistyczne.

Kolejny, trzeci stopień edukacji obejmował kształcenie retoryczne i przygotowywał do uczestnictwa w życiu publicznym.
Ojciec rodziny dbał, aby syn uczył się u dobrego retora i prawnika zarazem, jako że umiejętność przemawiania była niezbędna dla zdobywania kolejnych stopni kariery urzędniczej (cursus honorum) oraz do wystąpień w sądzie. Zawód Rzymianina po zdobyciu trzeciego stopnia wykształcenia określano krótko – in foro esse –  łac. branie udziału w życiu publicznym. Synowie
z rodzin senatorskich i zamożnych uzupełniali swoje rzymskie wykształcenie studiami zagranicznymi. Wyjeżdżali do Aten
lub na Rodos , aby uczyć się pod kierunkiem sławnych filozofów i retorów.

Na każdym etapie rzymskiej edukacji zwracano szczególną uwagę na jednoczesne formowanie umysłu i charakteru.
Stąd staranny dobór lektur, nauczycieli, obowiązków, planowanie podróży. Marek Tulliusz Cyceronm607b74491a3f90bd_0000000000024Marek Tulliusz Cyceron […] po odbyciu
w dzieciństwie nauki w domu, pod okiem wynajętego nauczyciela, został wysłany przez ojca do Rzymu i oddany pod opiekę najlepszych nauczycieli: retorów i prawników. Ojciec – bogaty ekwita z prowincji, w którego rodzinie nie sprawowano godności senatorskich, marzył o karierze politycznej dla syna i wiedział, że ten nie zdoła jej osiągnąć bez solidnego wykształcenia
u najlepszych mistrzów. Po zakończeniu edukacji w Rzymie młody Cyceron wyjechał na studia do Grecji, a po powrocie rozpoczął karierę jako mówca, pisarz i polityk. Dzisiaj wiemy, że jego osobowość, talent, i dorobek literacki wywarły wielki wpływ nie tylko na dzieje Rzymu, ale i Europy. […]

R1b2cqgf9Gdrp
Ćwiczenie 5
Zapisz po łacinie wyrażenia, które poznałaś/-eś, czytając tekst. Brać udział w życiu publicznym Tu uzupełnij Ojciec rodziny Tu uzupełnij Wspólny język Tu uzupełnij Kariera urzędnicza Tu uzupełnij
RcG93408nEoC4
Ćwiczenie 6
W starożytnym Rzymie – ogólnie rzecz biorąc – obowiązywał następujący porządek kształcenia: Możliwe odpowiedzi: 1. Grammaticus, rhetor, litterator, 2. Rhetor, litterator, grammaticus, 3. Litterator, grammaticus, rhetor
m607b74491a3f90bd_0000000000020
m607b74491a3f90bd_0000000000021
m607b74491a3f90bd_0000000000022
m607b74491a3f90bd_0000000000023
m607b74491a3f90bd_0000000000024

Film - Lekcja w szkole rzymskiej

RXnE8iCvXQ2C4
Film animowany Lekcja w szkole rzymskiej. Przedstawia on płaskorzeźbę, na której znajduje się nauczyciel i trzech uczniów. Nad nią porusza się lupa, ukazująca szczegóły.

Vis ingenii et copia dicendi - Kwintylian, Kształcenie mówcy (tłumaczenie)

Marcus Fabius Quintilianus z Hiszpanii (35–95 r.), sławny rzymski nauczyciel retoryki, założyciel pierwszej publicznej szkoły retoryki w Rzymie, autor dzieła pt. Institutio oratoria (Kształcenie mówcy) w 12 księgach, w których zawarł zbiór zasad kształcenia przyszłego mówcy doskonałego. Podkreślał etyczny aspekt działalności nauczyciela i mówcy. Dzieło Kwintyliana przez wieki było jedną z podstaw edukacji krasomówczej w Europie nie tylko wieków średnich.

Kwintylian, Kształcenie mówcy I, 13–20

Fueruntque haec (vis ingenii et copia dicendi), ut Cicerom607b74491a3f90bd_0000000000034Cicero apertissime colligit, quemadmodum iuncta naturā, sic officiōm607b74491a3f90bd_0000000000033officiō quoque copulata, ut idem sapientes atque eloquentes haberentur. Sciditm607b74491a3f90bd_0000000000032Scidit deinde se studium, atque inertiā factum est, ut artesArtes liberalesartes esse plures viderentur. Nam ut primum lingua esse coepit in quaestum607b74491a3f90bd_0000000000031quaestu institutumque eloquentiae bonis male utim607b74491a3f90bd_0000000000030uti, curam morum, qui diserti habebantur, reliquerunt: ea vero destituta infirmioribus ingeniis velut praedae fuit.
Sit igitur orator vir talis qualis vere sapiens appellari possit, nec moribus modo perfectus, sed etiam scientiā et omni facultate dicendi; qualis fortasse nemo adhuc fuerit, sed non ideo minus nobis ad summa tendendum est: quod fecerunt plerique veterum, qui, etsi nondum quemquam sapientem repertum putabant, praecepta tamen sapientiae tradiderunt. Altius tamen ibunt, qui ad summa nitentur, quam qui praesumptā desperatione, quo velint evadendi, protinus circa ima substiterint.

TŁUMACZENIEm607b74491a3f90bd_0000000000035TŁUMACZENIE

Polecenie 2

Kwintylian, opisując ideał mówcy, odwoływał się do Katona Starszego.
Ustal, jaka była definicja oratora według Katona, a jak ją rozwinął Kwintylian.

Rg82iiJ5JITNf
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
R1edpS6wNvyX0
Ćwiczenie 7
Zastanów się, kogo ma na myśli Kwintylian, mówiąc: Ut primum lingua esse coepit in quaestu institutumque eloquentiae bonis male uti, curam morum, qui diserti habebantur, reliquerunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Sokratesa, 2. Sofistów, 3. Platona, 4. Arystotelesa
Polecenie 3

Z przeczytanych tekstów kultury nie wynika, jak kształcono w starożytności dziewczęta. Zbierz informacje o tym, jak edukowano dziewczęta w Atenach, Sparcie i Rzymie.

RiiftkJZmzfhk
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
m607b74491a3f90bd_0000000000025
m607b74491a3f90bd_0000000000026
m607b74491a3f90bd_0000000000027
m607b74491a3f90bd_0000000000028
m607b74491a3f90bd_0000000000029
m607b74491a3f90bd_0000000000030
m607b74491a3f90bd_0000000000031
m607b74491a3f90bd_0000000000032
m607b74491a3f90bd_0000000000033
m607b74491a3f90bd_0000000000034
m607b74491a3f90bd_0000000000035

Słowniki

Słownik pojęć

Akademia
Akademia

gr. Akademeia; gaj platanowy nad rzeką Kefisos leżący na pn. zach. od Aten, ok. 387 r. p.n.e. zakupiony przez Platona, który założył tam szkołę filozoficzną. Akademia miała charakter związku religijnego gromadzącego uczonych i ich uczniów. Zajmowano się tam polityką, filozofią, matematyką, astronomią, naukami przyrodniczymi. Zamknięcie Akademii edyktem ces. Justyniana (529 r. n.e.) uchodzi za symboliczny kres starożytności. Do tradycji Akademii nawiązują po dziś dzień wyższe uczelnie.

Artes liberales
Artes liberales

Sztuki wyzwolone, nazywane też artes bonae, humaniora (gr. eleutheriai epistemai). Jest to nazwa siedmiu nauk tzw. wyzwolonych – „godnych człowieka wolnego”. Ten system ogólnego wykształcenia stworzyli Grecy, a przejęli Rzymianie. Kanon tych nauk – ustalony przez rzymskiego uczonego Warrona – składał się z gramatyki, retoryki, dialektyki, geometrii, arytmetyki, astronomii, muzyki, medycyny i architektury. W późniejszych czasach z usunięto z niego medycynę i architekturę, następnie wyodrębniono trivium (gramatyka, dialektyka, retoryka) oraz quadrivium (muzyka, arytmetyka, geometria, astronomia).

Gimnazjon
Gimnazjon

gr. gymnasion, łac. gymnasium; w starożytnej Grecji obiekt sportowy (publiczny lub prywatny), umieszczony często poza miastem, rozległy, na planie prostokąta. Część placu, który stanowił centrum gimnazjonu, zajmowała bieżnia, boisko do trenowania skoków, rzutów dyskiem i oszczepem. W podcieniach portyków gimnazjonu odpoczywano i dyskutowano. Często łączono g. z palestrami i stadionami. Mogli z nich korzystać wolni obywatele. W gimnazjonach prowadzili dysputy sofiści, Sokrates.

Grammaticus
Grammaticus

łac. grammaticus; nauczyciel szkoły elementarnej w starożytnym Rzymie; nauczał poprawnego języka i objaśniał autorów klasycznych, których kanon w epoce Augusta stanowili Terencjusz, Salustiusz, Cyceron, Wergiliusz; uczył greki.

Kalokagathia
Kalokagathia

gr. kalos – piękny, agathos – dobry; pojęcie to określa ideał arystokratycznego wychowania w starożytnej Grecji, polegający na harmonii rozwoju moralnego i fizycznego. Ideał ten utrwalała grecka poezja (Solon) i filozofia (Sokrates, Platon, Arystoteles).

Liceum
Liceum

gr. Lykeion, łac. Lyceum; pierwotnie gimnazjon w Atenach, znajdujący się obok świątyni Apollona Lykeiosa. Arystoteles podczas częstych spacerów nauczał tam swoich uczniów, dlatego nazwa Liceum określa szkołę Arystotelesa, która działała tam w latach 335–269 p.n.e.

Litterator
Litterator

łac. litterator; w starożytnym Rzymie nauczyciel czytania, pisania, liczenia.

Mozaika
Mozaika

obraz lub dekoracyjny wzór wykonany z drobnych kawałków kolorowych kamieni, szkła itp., służących jako ozdoba sklepień, posadzek itp.; też: kolorowe kawałki kamieni, szkła itp., używane do układania takich obrazów lub wzorów.

Pedagog
Pedagog

łac. paedagogus – „ten, który prowadzi dzieci”, niewolnik, który opiekował się dziećmi swego pana do 6. roku ich życia, czuwał nad ich bezpieczeństwem i postępami w nauce; pedagogiem był często Grek, który pomagał dziecku poznawać język Homera równolegle z łaciną.

Pompeje
Pompeje

łac. Pompeii; miasto leżące niedaleko Neapolu. W 79 r. n.e. wybuch wulkanu Wezuwiusza doszczętnie zniszczył miasto. Wykopaliska w tym miejscu zostały rozpoczęte w XVIII w. Zapoczątkowały one modę na antyk i dały impuls dla nowej epoki w kulturze europejskiej – klasycyzmu.

Portyk
Portyk

łac. porticus; otwarta galeria, której dach opiera się na kolumnadzie; daje schronienie przed upałem lub deszczem; często w portykach mieszczą się galerie dzieł sztuki.

Retor
Retor

łac. rhetor; nauczyciel sztuki słowa – przemawiania i przekonywania. Studia retoryczne to 3. etap edukacji młodego Rzymianina.

Słownik łacińsko‑polski

RuoKSNBjE6Oco1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

m607b74491a3f90bd_0000000000358

Bibliografia

A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2016.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2008.

Kwintylian, Kształcenie mówcy, Novara–Warszawa 2002.

http://www.wilanow‑palac.pl/edukacja_rzymianina.html (dostęp z dnia 31.03.2018)