Ważne daty

Edukacja w Atenach

Model edukacji stworzony w starożytnych Atenach oraz propagowany przez nią ideał wychowawczy i polityczny okazał się wyjątkowo trwały. Jego istotą było krzewienie tradycji cywilizacyjnych i obywatelskich. Utrwalał on kulturę i tożsamość nie tylko grecką, ale w dalszej perspektywie europejską. Isokratesm607b74491a3f90bd_0000000000013Isokrates, ojciec tego modelu edukacji, pisał: „Hellenami nazywamy tych, z którymi łączy nas wspólna paideiam607b74491a3f90bd_0000000000014paideia, nie wspólne pochodzenie”. Model edukacji greckiej wywarł duży wpływ ma kształcenie Rzymian, a działalność tych, których uważamy za wielkich nauczycieli starożytności, inspirowała artystów kolejnych epok.

RQU7nmH6XOv9K1

Ilustracja przedstawia mozaikę „W Akademii Platońskiej”. Mozaika została znaleziona w Pompejach, szacuje się jej powstanie około I w. p.n.e. Mozaika przedstawia siedmiu mężczyzn.Pięciu w centrum siedzi, a dwóch po bokach stoi. Wszyscy dyskutują mając zamyślone wyrazy twarzy. W tle widoczne są rośliny oraz kolumny.

RZE1CxsG8uZsg1

Ilustracja przedstawia rzeźbę "Portret Homera". Ukazuje ona popiersie starszego, szczupłego mężczyzny o ostrych rysach twarzy. Postać ma kręcone włosy do ucha, długą brodę oraz wąsy. Mężczyzna patrzy przed siebie. Rzeźba jest rzymską kopią oryginału z epoki hellenistycznej.

R1H86msM20IPJ1

Ilustracja przedstawia obraz „Homer i jego przewodnik” autorstwa William-Adolphe Bouguereau. Obraz ukazuje postać starszego mężczyzny prowadzonego za rękę przez młodego chłopca. Mężczyzna odziany jest w jasną szatę. Ma zamknięte oczy. W prawej ręce trzyma kij, którym się podpiera. Chłopiec ma dłuższe kręcone włosy i ciemne oczy. Odziany jest w ciemną szatę. W drugiej ręce niesie kamienie i kosz. Mężczyźni idą boso. Obok nich znajduje się pies. W tle znajduje się dwóch młodzieńców i zwierzęta. W oddali widoczna jest także panorama gór.

R1EzeJaKgXWmE1

Ilustracja przedstawia obraz „Czytanie Homera” autorstwa Lawrenca Alma-Tadema. Obraz ukazuje grupkę młodych ludzi. Postaci słuchają uważnie młodzieńca, który siedzi i czyta treści z długiego zwoju. Młodzieniec odziany jest w jasne szaty, a na głowie ma laurowy wianek.

R1X0eHPYeK0Bh1

Ilustracja przedstawia obraz „Uczta Platona” autorstwa Ludwiga Andreasa Feuerbacha. W bogato zdobionym pomieszczeniu odbywa się uczta, której uczestnikami są zarówno osoby starsze, młodzi, jak i małe dzieci. Starsi, siedzący po prawej stronie pomieszczenia, odziani są w ciemne szaty. Młodzi, stojący po lewej stronie, są półnadzy, owinięci wokół bioder lekkimi szatami. Przy nich biegają małe, nagie dzieci z wiankami we włosach. Na środku stoi mężczyzna odziany w ozdobne szaty, ze złotym wieńcem laurowym na głowie, trzymający w dłoni złoty kielich.

R11sZzJck1Wse1

Ilustracja przedstawia obraz „Śmierć Sokratesa” autorstwa Jacquesa-Louisa Davida. Obraz ukazuje grupę mężczyzn. Pośrodku obrazu znajduje się łóżko, na którym siedzi starszy umięśniony mężczyzna. Jest to Sokrates, który jedną rękę ma wyciągniętą ku górze, a drugą sięga po kielich. Naczynie jest trzymane przez zakrywającego dłońmi twarz młodego mężczyznę. Przed łóżkiem siedzi starszy smutny i zamyślony mężczyzna ze spuszczoną głową. Obok łóżka znajduje się też inny mężczyzna, który trzyma rękę na nodze Sokratesa. Za łóżkiem stoi grupa zrozpaczonych, płaczących mężczyzn.

ROqGjna5GRAwL1

Ilustracja przedstawia obraz „Arystoteles z popiersiem Homera” autorstwa Rembrandta van Rijna. Obraz ukazuje postać starszego mężczyzny, który stoi zamyślony. Postać trzyma prawą dłoń na popiersiu Homera. Lewą ręką postać trzyma na swoim biodrze. Mężczyzna ma smutny wyraz twarzy. Ubrany jest w ciemne szaty, narzucony ma jasny płaszcz. Na głowie założony ma duży, ciemny kapelusz. Postać ma ciemne włosy oraz długi zarost na twarzy. Cały obraz utrzymany jest w ciemnych, mrocznych barwach.

Rewolucją, która miała zmienić do głębi kulturę grecką, był rozpoczęty ok. 450 r. stuletni ruch umysłowy będący przeniesieniem krytycyzmu i racjonalizmu filozofów do życia publicznego. Był on dziełem nauczycieli udzielających płatnej nauki sztuk potrzebnych politykom – krasomówstwa, przekonującego argumentowania, kultury ogólnej, zwłaszcza literackiej – określających się jako sofiści (sophistes – mistrz słowa i myśli). Czasy Periklesa wykazały, że w demokracji do zajęcia poczesnego miejsca w mieście nie wystarczały wysokie urodzenie, kwalifikacje moralne czy sukcesy sportowe; potrzebna była zwłaszcza umiejętność publicznego przemawiania, dająca się wyuczyć jak każda inna. […]

Ogromne osiągnięcia kulturalne V w. nieodwołalnie zniszczyły równowagę między twórczością a wychowaniem i związanym z nim ideałem kulturowym (oba pojęcia wyrażał jeden termin: paideia; od pais – chłopiec). Na pocz. V w. kaloskagathosm607b74491a3f90bd_0000000000015kaloskagathos był jeszcze w stanie iść w zawody z pierwszymi w sporcie, muzyce, poezji i dyskusji intelektualnej; pod jego koniec, pełne opanowanie jakiejkolwiek dziedziny, nawet odtwórcze, stało się niemożliwe bez długiej pracy. […] W teorii arystokratyczny ideał doskonałości fizycznej, duchowej i moralnej obowiązywał nadal (stąd kluczowa rola gimnazjonu, pierwotnie miejsca ćwiczeń fizycznych), ale wychowanie stało się de facto retoryczne i literackie, z naciskiem na przyswajanie tradycji, nie oryginalną twórczość, z polityką, tj. możliwością konkretnego oddziaływania na życie własnej wspólnoty, w tle.

Nowy ideał kulturowy oraz związany z nim system wychowania i nauczania, w ogólnych zarysach stworzony już przez sofistów, znalazł pełny wyraz w szkole założonej w Atenach przez Isokratesam607b74491a3f90bd_0000000000013Isokratesa w 390 r. Kilka lat później w niedalekim gaju Akademosam607b74491a3f90bd_0000000000018Akademosa powstała szkoła uosabiająca drugi model kultury i wykształcenia, który miał współzawodniczyć z poprzednim do końca starożytności, Akademia Platonam607b74491a3f90bd_0000000000017Akademia Platona. Obie szkoły były elitarne, ale gdy w pierwszej próg stanowiło wysokie czesne, w drugiej były nim wybitne zdolności intelektualne, bez których uczeń nie miał w niej czego szukać. Diametralnie różny był też program. Isokrates oferował 3-, 4‑letni kurs retoryki, niezbędny dla polityka. Studia w Akademii, w równym stopniu szkole wyższej, co instytucji badawczej, nie miały limitu i obejmowały wszystkie dziedziny wiedzy. Platon też pragnął wychowywać przyszłych polityków, ale nie mieli to być mistrzowie technik przydatnych na agorzem607b74491a3f90bd_0000000000016agorze, tylko ludzie posiadający wiedzę o tym, czym państwo być powinno. Retoryczny model wyższego wykształcenia Isokratesa obowiązywał powszechnie do końca starożytności, a jako wychowanie humanistyczne prawie do naszych czasów. Największy uczeń Platona, Arystoteles ze Stageiros (384–322), syn nadwornego lekarza królów Macedonii, spędził w Akademii 20 lat […], w 335 r. wrócił do Aten i założył w Lykeion, okręgu Apollona Lykeiosa, własną szkołę, Lykeion wzorowaną na Akademii. Druga nazwa szkoły, Peripatos (przechadzka), od obyczaju wykładania spacerując, sprawiła, że filozofię Aristotelesa nazwano perypatetycką, a jej wyznawców perypatetykami. W zamyśle Aristotelesa nauki szczegółowe w naszym rozumieniu były integralną częścią filozofii. Niezwykła erudycja i wszechstronność zainteresowań, zdolności organizacyjne oraz odpowiednie środki finansowe (głównie z Macedonii), pozwoliły mu podczas drugiego pobytu w Atenach (335–323) stworzyć w Lykeion, zaopatrzonym w wielką bibliotekę i bogate zbiory okazów flory i fauny, ośrodek systematycznych badań, prowadzonych przez mistrza wspólnie z uczniami w niemal wszystkich dziedzinach wiedzy. Najważniejsze było wytyczenie przez Aristotelesa niezmiernie wysokich standardów pracy naukowej, które zaowocowały eksplozją odkryć w następnej epoce.

Źródło: Adam Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2016, s. 655–657, 683–684.

• AkademiaAkademiaAkademia

• gimnazjonGimnazjongimnazjon

• kaloskagathosKalokagathiakaloskagathos

R67VW6M6CGQDP

Ćwiczenie 2

Wymień imiona najważniejszych nauczycieli Starożytnej Grecji.

Wymień imiona najważniejszych nauczycieli Starożytnej Grecji.

Pośrodku fresku Szkoła ateńska sławnego malarza epoki renesansu, Rafaela, stoją dwaj sławni nauczyciele działający w starożytnych Atenach. Wybierz imię i umieść pod odpowiednią postacią.

Isokrates, Arystoteles

.................

.................

RqPU4q39Zy23I

Ćwiczenie 3

Wymień autora rzeźby Doryforos.

Wymień autora rzeźby Doryforos.

Rzeźba okresu klasycznego, np. Doryforos Polikleta, pokazuje człowieka takim, jakim modeluje go kultura i cywilizacja helleńska.
Jakie cechy charakteru kształtują u swoich uczniów Isokrates, Platon i Arystoteles?

• Sprzężenie dobra i piękna
• Indywidualizm
• Wytrzymałość
• Świadomość własnej wartości
• Dyscyplina
• Niezależność
• Bezkrytyczne posłuszeństwo dobru wspólnemu

Edukacja w Sparcie

Innowacją, która wycisnęła najsilniejsze piętno na społeczności spartańskiej, był system wychowania obywatelskiego i instytucja wspólnych obywatelskich posiłków. Ich celem było całkowite podporządkowanie jednostki państwu. Życie rodzinne zredukowano do minimum. Noworodki przedstawiano starcom, którzy orzekali, czy są dość silne; uznane za zbyt wątłe porzucano w górach. Siedmioletni chłopcy zaczynali wychowanie państwowe trwające do 20 roku życia, którego ukończenie było warunkiem uzyskania statusu obywatela. Podzieleni na rówieśnicze „stada” przechodzili w nieustannej rywalizacji jego kolejne stopnie. Obok nauki czytania i pisania oraz elementów muzyki polegało ono na stale wzmaganych ćwiczeniach fizycznych i wyrabianiu posłuszeństwa. Chłopcy musieli ślepo słuchać przełożonych, poczynając od rówieśników‑przywódców „stad”, i dorosłych obywateli. W wieku 12 lat opuszczali dom rodzinny i przenosili się do baraków, gdzie w skrajnej niewygodzie żyli do ukończenia wychowania. Karmiono ich tak skąpo, że musieli dożywiać się kradzionym jedzeniem; przyłapanych karano chłostą, nie za kradzież, ale za to, że dali się złapać. Specyficzne kształtowanie charakterów szło w parze z systematyczną indoktrynacją: gloryfikowaniem spartańskiego trybu życia (w tym wyrabianiem pogardy dla działań ekonomicznych) i przekonywaniem, że wyłącznym zadaniem obywatela jest służba wspólnocie, a największą chlubą – śmierć za ojczyznę. W wieku 20 lat młody człowiek stawał się wojownikiem […] Najskuteczniejszym instrumentem tego równania w dół było wychowanie. Wchodzący w dorosłe życie Spartanin był znakomitym żołnierzem – świetnie wyszkolonym, wytrzymałym, zdyscyplinowanym – ale biernym, ślepo posłusznym zwierzchnikom, o ciasnych horyzontach, minimalnych potrzebach duchowych i ubogim słownictwie, o co dbano kultywując językowe archaizmy i przyuczając młodzież do mówienia „lakonicznie”. Gdy wychowanie o ustalonym programie objęło ogół obywateli (byli od niego zwolnieni tylko synowie królów), stało się kwestią czasu, kiedy koszarowy ideał zatryumfuje w społeczeństwie.

R1HNtxrg2h5bp1

Ilustracja przedstawia rzeźbę "Grecki hoplita, być może Leonidas". Rzeźba ukazuje sylwetkę mężczyzny do pasa. Jest to postać umięśnionego żołnierza. Postać ma założony na głowie hełm. Rzeźba powstała ok V w. p.n.e.

Edukacja w Rzymie

R1PiX3JoSTNjK1

Ilustracja przedstawia obraz, „Młody Cyceron” autorstwa Vincenco Foppa. Obraz ukazuje chłopca, który siedzi na tarasie i czyta książkę. Chłopiec ma jasne włosy do ramion, łagodne rysy twarzy i z zaciekawianiem czyta. Postać ubrana jest w jasne szaty. W oddali widać las.

R10hgt5sjxR6M1

Ilustracja przedstawia obraz „Wergiliusz czyta Eneidę Augustowi” autorstwa Jean-Baptiste Wicara. Obraz ukazuje cztery postaci - dwóch mężczyzn i dwie kobiety. Mężczyzna po prawej stronie siedzi. Na kolanach trzyma długi, rozwinięty zwój papieru. Prawą rękę ma uniesioną do góry. Wergiliusz odziany jest w jasne szaty, ma długie, brązowe, kręcone włosy. Na wprost postaci siedzi August odziany w czerwone szaty. Lewą dłoń ma wyciągniętą w kierunku młodzieńca, który czyta. Obok postaci siedzą dwie kobiety. Jedna z nich wygląda na śpiącą, druga ją podtrzymuje, jednocześnie opierając się głową o jej głowę. Postać ta z zaciekawieniem słucha postaci czytającej zwój.

R115Gfqr5egfh1

Ilustracja przedstawia obraz „Horacy czyta przed Mecenasem” autorstwa Fyodor Bronnikova. Obraz ukazuje plac, na którym zgromadzili się mężczyźni. Część postaci siedzi, część stoi. Horacy przemawia, a mężczyźni prowadzą debatę. W tle znajduje się pomnik Cycerona oraz liczna roślinność.

RUOaFplayOzjn1

Ilustracja przedstawia obraz „Owidiusz pośród Scytów” autorstwa Eugène’a Delacroix. Obraz ukazuje Owidiusza wśród odpoczywających Scytów. W jego stronę kierowana jest uwaga chłopca z psem , klęczącego mężczyzny oraz dwóch kobiet. Jedna z nich trzyma dziecko na ręku, druga niesie tacę. Na pierwszym planie znajduje się koń, obok którego pochyla się postać. Dalej znajdują się inni odpoczywający Scytowie. W tle widać górzyste tereny oraz jeźdźca.

RSCw2tthl7zli1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „W szkole rzymskiej”. Jest to relief znaleziony w Neumagen w pobliżu Trewiru. Przedstawia on czterech mężczyzn. Trzej z nich siedzą na fotelach ustawionych obok siebie, tak by mówcy się widzieli. Mężczyźni trzymają w rękach długie zwoje papieru. Za nimi stoi młodzieniec odziany w długą szatę, trzymający w lewej dłoni rodzaj teczki.

Przyjrzyjmy się zatem, jak wyglądała edukacja młodzieńca rzymskiego w rodzinie obywatelskiej.

Najpierw wychowanie domowe, którym początkowo zajmowali się rodzice. Mający pieczę nad całą rodziną pater familias
(ojciec rodziny), szczególnie zajmował się wychowaniem synów. Dbał, aby znali rodzinną genealogię i historię rodu. W domowym atrium (głównym pomieszczeniu) zbierano pamiątki po wybitnych przodkach, których historię często opowiadała matka. Regularna nauka rozpoczynała się w siódmym roku życia i obejmowała naukę czytania i pisania. Uczono prostymi metodami – nauka pamięciowa, częste i  głośne powtarzanie oraz zabawa. Nie obywało się bez kar cielesnych, szczególnie wobec nieposłusznych i tych, którym nauka szła opornie. Nauka podstaw obejmowała głównie czytanie, pisanie i liczenie i odbywała się w domu pod kierunkiem nauczyciela, którym był najczęściej grecki niewolnik lub w publicznej szkole (ludus litterariusLitteratorlitterarius) – w wynajętym pomieszczeniu, a niejednokrotnie pod gołym niebem w dość prymitywnych warunkach. Taki model nauczania dominował w starożytnym Rzymie niemal do II wieku p.n.e.

Stopień wyższy (ludus grammaticus – gr. gramma – pismo, napis) obejmował kształcenie w zakresie gramatyki, literatury i historii. Oprócz nauki języka ojczystego program obejmował naukę greki oraz literatury.  Analizowano pod kierunkiem nauczyciela utwory literackie – głównie Homera w oryginale, a szczególnie jego Odyseję w łacińskim przekładzie Liwiusza Andronika. Kanon lektur obejmował również autorów łacińskich. Początkowo przede wszystkim epickie wiersze poety Enniusza, a stopniowo autorów nowszych. Na podstawie tych lektur młodzi Rzymianie uczyli się nie tylko języka ojczystego i greckiego, ale też, a może przede wszystkim, cnót, obyczajów i historii. W historii wojny trojańskiej opisanej przez Homera nie tyle ważny był sam mit, ile rzymskie początki, które były w nim zakorzenione i rycerski kodeks etyczny przedstawiony w epopei. Tak wykształcony młody Rzymianin około 15. roku życia czytał i komentował Homera, znał podstawowy kanon literatury ojczystej, znał język obcy – grecki – którym posługiwano się powszechnie w basenie Morza Śródziemnego, zanim łacina stała się lingua communis (łac. lingua – język, communis – wspólny) tak, jak dzisiaj common language – język angielski.  Znał gramatykę i zasady stylistyki, które umożliwiały biegłe i poprawne wypowiadanie się w mowie i piśmie. W szkołach gramatycznych uczono również elementów matematyki, geometrii i astronomii, ale wykształcenie młodego Rzymianina na tym etapie moglibyśmy jednak określić, używając współczesnej terminologii, jako humanistyczne.

Kolejny, trzeci stopień edukacji obejmował kształcenie retoryczne i przygotowywał do uczestnictwa w życiu publicznym.
Ojciec rodziny dbał, aby syn uczył się u dobrego retora i prawnika zarazem, jako że umiejętność przemawiania była niezbędna dla zdobywania kolejnych stopni kariery urzędniczej (cursus honorum) oraz do wystąpień w sądzie. Zawód Rzymianina po zdobyciu trzeciego stopnia wykształcenia określano krótko – in foro esse –  łac. branie udziału w życiu publicznym. Synowie
z rodzin senatorskich i zamożnych uzupełniali swoje rzymskie wykształcenie studiami zagranicznymi. Wyjeżdżali do Aten
lub na Rodos , aby uczyć się pod kierunkiem sławnych filozofów i retorów.

Na każdym etapie rzymskiej edukacji zwracano szczególną uwagę na jednoczesne formowanie umysłu i charakteru.
Stąd staranny dobór lektur, nauczycieli, obowiązków, planowanie podróży. Marek Tulliusz Cyceronm607b74491a3f90bd_0000000000024Marek Tulliusz Cyceron […] po odbyciu
w dzieciństwie nauki w domu, pod okiem wynajętego nauczyciela, został wysłany przez ojca do Rzymu i oddany pod opiekę najlepszych nauczycieli: retorów i prawników. Ojciec – bogaty ekwita z prowincji, w którego rodzinie nie sprawowano godności senatorskich, marzył o karierze politycznej dla syna i wiedział, że ten nie zdoła jej osiągnąć bez solidnego wykształcenia
u najlepszych mistrzów. Po zakończeniu edukacji w Rzymie młody Cyceron wyjechał na studia do Grecji, a po powrocie rozpoczął karierę jako mówca, pisarz i polityk. Dzisiaj wiemy, że jego osobowość, talent, i dorobek literacki wywarły wielki wpływ nie tylko na dzieje Rzymu, ale i Europy. […]

• litteratorLitteratorlitterator

• grammaticusGrammaticusgrammaticus

• paedagogusPedagogpaedagogus

m607b74491a3f90bd_0000000000024

R1Wfo2LVaHxvu1

Ilustracja przedstawia rzeźbę Marka Tulliusza Cycerona – największego mówcę starożytności. Na rzeźbie widoczna jest postać mężczyzny w średnim wieku. Postać na krótkie włosy i wyraźne rysy twarzy. Spogląda ona przed sobie. Prawą rękę ma wyciągniętą do przodu, a w lewej trzyma zwój papieru.

Film - Lekcja w szkole rzymskiej

RXnE8iCvXQ2C4

Film animowany Lekcja w szkole rzymskiej. Przedstawia on płaskorzeźbę, na której znajduje się nauczyciel i trzech uczniów. Nad nią porusza się lupa, ukazująca szczegóły.

Film animowany Lekcja w szkole rzymskiej. Przedstawia on płaskorzeźbę, na której znajduje się nauczyciel i trzech uczniów. Nad nią porusza się lupa, ukazująca szczegóły.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film animowany Lekcja w szkole rzymskiej. Przedstawia on płaskorzeźbę, na której znajduje się nauczyciel i trzech uczniów. Nad nią porusza się lupa, ukazująca szczegóły.

Vis ingenii et copia dicendi - Kwintylian, Kształcenie mówcy (tłumaczenie)

Marcus Fabius Quintilianus z Hiszpanii (35–95 r.), sławny rzymski nauczyciel retoryki, założyciel pierwszej publicznej szkoły retoryki w Rzymie, autor dzieła pt. Institutio oratoria (Kształcenie mówcy) w 12 księgach, w których zawarł zbiór zasad kształcenia przyszłego mówcy doskonałego. Podkreślał etyczny aspekt działalności nauczyciela i mówcy. Dzieło Kwintyliana przez wieki było jedną z podstaw edukacji krasomówczej w Europie nie tylko wieków średnich.

Kwintylian, Kształcenie mówcy I, 13–20

Fueruntque haec (vis ingenii et copia dicendi), ut Cicerom607b74491a3f90bd_0000000000034Cicero apertissime colligit, quemadmodum iuncta naturā, sic officiōm607b74491a3f90bd_0000000000033officiō quoque copulata, ut idem sapientes atque eloquentes haberentur. Sciditm607b74491a3f90bd_0000000000032Scidit deinde se studium, atque inertiā factum est, ut artesArtes liberalesartes esse plures viderentur. Nam ut primum lingua esse coepit in quaestum607b74491a3f90bd_0000000000031quaestu institutumque eloquentiae bonis male utim607b74491a3f90bd_0000000000030uti, curam morum, qui diserti habebantur, reliquerunt: ea vero destituta infirmioribus ingeniis velut praedae fuit.
Sit igitur orator vir talis qualis vere sapiens appellari possit, nec moribus modo perfectus, sed etiam scientiā et omni facultate dicendi; qualis fortasse nemo adhuc fuerit, sed non ideo minus nobis ad summa tendendum est: quod fecerunt plerique veterum, qui, etsi nondum quemquam sapientem repertum putabant, praecepta tamen sapientiae tradiderunt. Altius tamen ibunt, qui ad summa nitentur, quam qui praesumptā desperatione, quo velint evadendi, protinus circa ima substiterint.

TŁUMACZENIEm607b74491a3f90bd_0000000000035TŁUMACZENIE

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RQU7nmH6XOv9K1

Ilustracja przedstawia mozaikę „W Akademii Platońskiej”. Mozaika została znaleziona w Pompejach, szacuje się jej powstanie około I w. p.n.e. Mozaika przedstawia siedmiu mężczyzn.Pięciu w centrum siedzi, a dwóch po bokach stoi. Wszyscy dyskutują mając zamyślone wyrazy twarzy. W tle widoczne są rośliny oraz kolumny.

RZE1CxsG8uZsg1

Ilustracja przedstawia rzeźbę "Portret Homera". Ukazuje ona popiersie starszego, szczupłego mężczyzny o ostrych rysach twarzy. Postać ma kręcone włosy do ucha, długą brodę oraz wąsy. Mężczyzna patrzy przed siebie. Rzeźba jest rzymską kopią oryginału z epoki hellenistycznej.

R1H86msM20IPJ1

Ilustracja przedstawia obraz „Homer i jego przewodnik” autorstwa William-Adolphe Bouguereau. Obraz ukazuje postać starszego mężczyzny prowadzonego za rękę przez młodego chłopca. Mężczyzna odziany jest w jasną szatę. Ma zamknięte oczy. W prawej ręce trzyma kij, którym się podpiera. Chłopiec ma dłuższe kręcone włosy i ciemne oczy. Odziany jest w ciemną szatę. W drugiej ręce niesie kamienie i kosz. Mężczyźni idą boso. Obok nich znajduje się pies. W tle znajduje się dwóch młodzieńców i zwierzęta. W oddali widoczna jest także panorama gór.

R1EzeJaKgXWmE1

Ilustracja przedstawia obraz „Czytanie Homera” autorstwa Lawrenca Alma-Tadema. Obraz ukazuje grupkę młodych ludzi. Postaci słuchają uważnie młodzieńca, który siedzi i czyta treści z długiego zwoju. Młodzieniec odziany jest w jasne szaty, a na głowie ma laurowy wianek.

R1X0eHPYeK0Bh1

Ilustracja przedstawia obraz „Uczta Platona” autorstwa Ludwiga Andreasa Feuerbacha. W bogato zdobionym pomieszczeniu odbywa się uczta, której uczestnikami są zarówno osoby starsze, młodzi, jak i małe dzieci. Starsi, siedzący po prawej stronie pomieszczenia, odziani są w ciemne szaty. Młodzi, stojący po lewej stronie, są półnadzy, owinięci wokół bioder lekkimi szatami. Przy nich biegają małe, nagie dzieci z wiankami we włosach. Na środku stoi mężczyzna odziany w ozdobne szaty, ze złotym wieńcem laurowym na głowie, trzymający w dłoni złoty kielich.

R11sZzJck1Wse1

Ilustracja przedstawia obraz „Śmierć Sokratesa” autorstwa Jacquesa-Louisa Davida. Obraz ukazuje grupę mężczyzn. Pośrodku obrazu znajduje się łóżko, na którym siedzi starszy umięśniony mężczyzna. Jest to Sokrates, który jedną rękę ma wyciągniętą ku górze, a drugą sięga po kielich. Naczynie jest trzymane przez zakrywającego dłońmi twarz młodego mężczyznę. Przed łóżkiem siedzi starszy smutny i zamyślony mężczyzna ze spuszczoną głową. Obok łóżka znajduje się też inny mężczyzna, który trzyma rękę na nodze Sokratesa. Za łóżkiem stoi grupa zrozpaczonych, płaczących mężczyzn.

ROqGjna5GRAwL1

Ilustracja przedstawia obraz „Arystoteles z popiersiem Homera” autorstwa Rembrandta van Rijna. Obraz ukazuje postać starszego mężczyzny, który stoi zamyślony. Postać trzyma prawą dłoń na popiersiu Homera. Lewą ręką postać trzyma na swoim biodrze. Mężczyzna ma smutny wyraz twarzy. Ubrany jest w ciemne szaty, narzucony ma jasny płaszcz. Na głowie założony ma duży, ciemny kapelusz. Postać ma ciemne włosy oraz długi zarost na twarzy. Cały obraz utrzymany jest w ciemnych, mrocznych barwach.

R1HNtxrg2h5bp1

Ilustracja przedstawia rzeźbę "Grecki hoplita, być może Leonidas". Rzeźba ukazuje sylwetkę mężczyzny do pasa. Jest to postać umięśnionego żołnierza. Postać ma założony na głowie hełm. Rzeźba powstała ok V w. p.n.e.

R1PiX3JoSTNjK1

Ilustracja przedstawia obraz, „Młody Cyceron” autorstwa Vincenco Foppa. Obraz ukazuje chłopca, który siedzi na tarasie i czyta książkę. Chłopiec ma jasne włosy do ramion, łagodne rysy twarzy i z zaciekawianiem czyta. Postać ubrana jest w jasne szaty. W oddali widać las.

R10hgt5sjxR6M1

Ilustracja przedstawia obraz „Wergiliusz czyta Eneidę Augustowi” autorstwa Jean-Baptiste Wicara. Obraz ukazuje cztery postaci - dwóch mężczyzn i dwie kobiety. Mężczyzna po prawej stronie siedzi. Na kolanach trzyma długi, rozwinięty zwój papieru. Prawą rękę ma uniesioną do góry. Wergiliusz odziany jest w jasne szaty, ma długie, brązowe, kręcone włosy. Na wprost postaci siedzi August odziany w czerwone szaty. Lewą dłoń ma wyciągniętą w kierunku młodzieńca, który czyta. Obok postaci siedzą dwie kobiety. Jedna z nich wygląda na śpiącą, druga ją podtrzymuje, jednocześnie opierając się głową o jej głowę. Postać ta z zaciekawieniem słucha postaci czytającej zwój.

R115Gfqr5egfh1

Ilustracja przedstawia obraz „Horacy czyta przed Mecenasem” autorstwa Fyodor Bronnikova. Obraz ukazuje plac, na którym zgromadzili się mężczyźni. Część postaci siedzi, część stoi. Horacy przemawia, a mężczyźni prowadzą debatę. W tle znajduje się pomnik Cycerona oraz liczna roślinność.

RUOaFplayOzjn1

Ilustracja przedstawia obraz „Owidiusz pośród Scytów” autorstwa Eugène’a Delacroix. Obraz ukazuje Owidiusza wśród odpoczywających Scytów. W jego stronę kierowana jest uwaga chłopca z psem , klęczącego mężczyzny oraz dwóch kobiet. Jedna z nich trzyma dziecko na ręku, druga niesie tacę. Na pierwszym planie znajduje się koń, obok którego pochyla się postać. Dalej znajdują się inni odpoczywający Scytowie. W tle widać górzyste tereny oraz jeźdźca.

RSCw2tthl7zli1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „W szkole rzymskiej”. Jest to relief znaleziony w Neumagen w pobliżu Trewiru. Przedstawia on czterech mężczyzn. Trzej z nich siedzą na fotelach ustawionych obok siebie, tak by mówcy się widzieli. Mężczyźni trzymają w rękach długie zwoje papieru. Za nimi stoi młodzieniec odziany w długą szatę, trzymający w lewej dłoni rodzaj teczki.

RxeIWAfg3ey9F1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Doryforos Włócznik” autorstwa Polikleta. Rzeźba ukazuje sylwetkę młodego, umięśnionego mężczyzny. Postać jest naga. Prawą rękę ma opuszczoną swobodnie wzdłuż ciała, lewą natomiast ma zgiętą w łokciu i uniesioną do góry. Postać ma głowę lekko obróconą w prawo, spogląda przed siebie.

Bibliografia

A. Ziółkowski, Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2016.

L. Winniczuk, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2008.

Kwintylian, Kształcenie mówcy, Novara–Warszawa 2002.

http://www.wilanow‑palac.pl/edukacja_rzymianina.html (dostęp z dnia 31.03.2018)