Egipt – państwo nad Nilem - Zintegrowana Platforma Edukacyjna

RoreXBrZWKgOU

Kiedy to było?

R11GCFfqCOtdE

Rysunek osi czasu. Przedstawia podział historii na epoki historyczne. — Oś czasu – podział na epoki historyczne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Oś czasu podział na epoki historyczne. Na mapie zaznaczone są epoki:

prehistoria,
starożytność,
średniowiecze,
nowożytność,
XIX wiek,
współczesność.

Epoka starożytna rozpoczęła się przed naszą erą i zakończyła się w naszej erze.

R1T8QnBy2BVji

Wprowadzenie do historii Egiptu
Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.

Położenie Egiptu

Około 3000 lat p.n.e powstało państwo egipskie. Życie mieszkańców Egiptu związane było z Nilem. Rzeka zapewniała wodę niezbędną do picia i uprawiania roślin na spalonej słońcem pustyni. Co roku wiosną Nil wylewał. Opadając, pozostawiał na polach wzdłuż rzeki żyzny muł. Dzięki temu powstawały urodzajne pola uprawne, które dawały rolnikom bogate plony. Egipcjanie budowali kanały nawadniającekanały nawadniające. Zdarzało się jednak, że wody było mało, przychodziła susza i panował głód.

RD75fNpV6qPL71

Mapa starożytnego Egiptu. Zawiera informacje o położeniu Egiptu, jego obszarach uprawnych, rozmieszczeniu świątyń i piramid. — Starożytny Egipt
Źródło: Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY 3.0.

Starożytny Egipt. Na mapie zaznaczone jest:

rzeka, nad którą leżał Egipt;
obszary terenów uprawnych;
nazwy mórz otaczających Egipt;
nazwy pustyń;
miejsca świątyń i piramid;
nazwy oaz.

Rzeka nad którą leżał Egipt: Nil.

Obszary terenów uprawnych: wzdłuż rzeki Nil.

Egipt otaczały morza:

Morze Śródziemne;
Morze Czerwone.

Pustynie znajdujące się w Egipcie: pustynia Arabska.

Miejsce świątyń:

miasto Memfis;
Dolina Królów.

Miejsce piramid: miasto Giza.

Nazwy oaz:

Oaza Siwa;
Oaza Fajum;
Mała Oaza;
Wielka Oaza.

Polecenie 1

Odczytaj z mapy i podaj nazwę rzeki, nad którą leży Egipt.
Wymień, gdzie znajdowały się obszary uprawne.
Wymień nazwy mórz otaczających Egipt.
Podaj nazwę pustyni położonej na terenie Egiptu.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 1

Na podstawie opisu mapy, odpowiedź na pytania:

Jak nazywała się rzeka nad którą leży Egipt?
Gdzie znajdywały się tereny uprawne w starożytnym Egipcie?
Podaj nazwy mórz otaczających Egipt.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Egipt – dar Nilu

Ra8PgIlvlS0Pj

Życie nad Nilem

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 3.0.

Ilustracja interaktywna 'Życie nad Nilem'.

Ilustracja przedstawia rzekę, a pomiędzy nią jasną ziemię. Ziemia porośnięta jest zbożem, trawą i palmami. Na brzegach, w wodzie, rośnie roślinność wodna. Po rzece płynie drewniany statek, a także mała łódź, na której znajduje się mężczyzna zarzucający sieć. Na jednej z części ziem, porośniętej zieloną trawą, idzie mężczyzna prowadzący bydło. Przy zbożu natomiast stoi kobieta.

Na ilustracji znajdują się cyfry z tekstem:

Kanały nawadniające – kiedy nadchodziła pora wylewu, rolnicy budowali kanały doprowadzające wodę na pola.
Żuraw – wodę czerpano z rzeki i wylewano na pola przy pomocy żurawia.
Rybacy – Egipcjanie łowili w rzece ryby oraz polowali na zwierzęta żyjące w wodzie i na bagnach.
Papirus – trzciny papirusowej, porastającej brzegi rzeki, używano do wyrobu sznurka i materiałów pisarskich, a także do budowy łodzi.
Statki – rzeka była ważnym szlakiem komunikacyjnym i transportowym. Panował na niej duży ruch: statki, łodzie i barki przewoziły ludzi oraz towary, a nawet kamienne bloki potrzebne do budowy piramid.
Żagiel – łodzie i barki poruszano za pomocą wioseł. Egipcjanie odkryli, że podróżowanie może być łatwiejsze dzięki użyciu żagla, napędzanego siłą wiatru.
Pola uprawne – najpopularniejszymi zbożami uprawianymi w Egipcie były pszenica i jęczmień.

kanały nawadniające

Wylewy Nilu

Egipcjanie bacznie obserwowali wylewy Nilu. Służyły do tego specjalne budowle – nilometry. Zdjęcie przedstawia nilometr nieopodal miasta Asuan. Na ścianie obok schodów prowadzących do rzeki widoczne są podziałki do pomiaru poziomu wody.

Polecenie 2

Wyjaśnij, dlaczego co roku Egipcjanie zadawali sobie pytanie, jak duża będzie powódź. Co od tego zależało.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

RySRK3TzW29u7

Na zdjęciu kamienne bloczki, wewnątrz są schody. Na ścianie obok schodów prowadzących do rzeki widoczne są podziałki do pomiaru poziomu wody. — Jeden ze starożytnych egipskich nilometrów
Źródło: Olaf Tausch, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

R5r542AfO5p4z

Wylewy Nilu
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., muzyka: audiojungle.net, licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 1

RpLmCUcb9aGd41

Uporządkuj chronologicznie wydarzenia związane z pracami rolniczymi w Egipcie.

Wody Nilu opadają, a na polach pozostaje żyzny muł.
Rolnicy sieją zboże.
Nil wylewa.
Trwają żniwa – rolnicy zbierają plony.
Pola uprawne znajdują się pod wodą.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

RfXHdCca4WL26

Ćwiczenie 1

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Kim był faraon?

Faraon był władcą Egiptu. Egipcjanie wierzyli, że jest on nie tylko człowiekiem,
ale przede wszystkim bogiem. Oddawali mu cześć, uważając go za ziemskiego syna boga słońca. Poddani klękali przed nim i padali na twarz. Władza faraona była nieograniczona. Do niego, jako właściciela kraju, należały pola uprawne, kamieniołomy, kopalnie. Decydował o wszystkich najważniejszych sprawach w państwie i dowodził armią.

Ćwiczenie 2

R1aIdfEZZMnS31

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

RR62iqH3dDb66

Ćwiczenie 2

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ciekawostka

Nie tylko mężczyźni byli faraonami. W XV wieku p.n.e. faraonem była kobieta o imieniu Hatszepsut.

Rc3fXCDEaSHkb

Ilustracja przedstawia posąg siedzącej Hatszepsut, która na głowie ma nemes. To rodzaj chusty zakrywającej czoło i opadającej na ramiona, związanej z tyłu w supeł/ogon. Pleciona prosto broda – jej splot przypominał warkocz; podobne brody nosili bogowie (te miały jednak lekko zakrzywione końce). — Posąg Hatszepsut, przechowywany obecnie w Nowym Muzeum w Berlinie
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Polecenie 3

Przyjrzyj się uważnie wizerunkowi Hatszepsut. Po czym można poznać, że była faraonem?

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 3

Na podstawie opisu zdjęcia posągu Hatszepsut wypisz, po czym można poznać, że była faraonem.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Społeczeństwo Egiptu

Społeczeństwo Egiptu przypominało piramidę. Na szczycie piramidy znajdował się faraon, tuż pod nim kapłani, a następnie – urzędnicy. Poniżej mieściła się grupa najbardziej liczna, którą stanowili chłopi, kupcy i rzemieślnicy.

RWVsr1LMMPosF

Rysunek piramidy, na każdym jej szczeblu zamiast napisów jest postać, która swoim wyglądem charakteryzuje poszczególny stan. 1 piętro - faraon (trzyma w rękach insygnia władzy królewskiej, na głowie na koronę), 2 piętro - kapłani (w rękach trzymają przyrządy), 3 piętro - urzędnicy (w rękach trzymają zwoje papirusu), 4 piętro - chłopi (wykonują prace polowe). — Piramida społeczeństwa egipskiego
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Faraon był panem i władcą Egiptu. Przez swoich poddanych uważany był za boga.

Kapłani zarządzali świątyniami, służyli bogom. Znali się na matematyce, medycynie i astronomii. Potrafili przewidzieć wylewy Nilu oraz zaćmienia Słońca. Stworzyli też kalendarz słoneczny, który miał 365 dni.

Nawet najbardziej pracowity faraon nie byłby w stanie sam zarządzać państwem, dlatego pomagali mu w tym urzędnicy. Najważniejszy wśród nich był wezyr, nazywany 'oczami i uszami faraona'. Urzędnicy posiadali umiejętności pisania, czytania i liczenia, dzięki czemu mogli przeliczać zbiory i stada bydła. Organizowali budowę świątyń i pałaców. Zbierali podatki od chłopów, kupców i rzemieślników. Królewscy skrybowie zapisywali najważniejsze zdarzenia z życia faraonów, na przykład ich wojenne wyczyny.

Rzemieślnicy pracowali dla faraona, świątyń lub urzędników. Byli to między innymi: malarze, rzeźbiarze, garncarze, stolarze. Pracy chłopów zawdzięczał Egipt swoje bogactwo. To oni zajmowali się budową i utrzymaniem kanałów doprowadzających na pola wodę z rzeki, siali zboże i zbierali plony, wypasali bydło. Wysyłano ich też do budowy świątyń i piramid, a w czasie wojny powoływano do wojska.

Bogowie Egiptu

Mieszkańcy Egiptu wierzyli w istnienie wielu bogów, czyli politeizm. Bogów wyobrażano sobie pod postacią zwierząt lub ludzi ze zwierzęcymi głowami. Uważali, że wszystko, co dzieje się na świecie – wylewy Nilu, pogoda, zbiory – jest zależne od woli ich bóstw. Każdy bóg opiekował się inną dziedziną życia.

Ćwiczenie 3

R1avRXQYxEPSG1

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

RbKE2Q5l2bXVx

Ćwiczenie 3

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Wierzenia Egipcjan

Egipcjanie wierzyli, że po śmierci czeka ich drugie, nowe życie. Dlatego starali się chronić ciała zmarłych, balsamując je i poddając mumifikacji. Usuwali wnętrzności i umieszczali w osobnych pojemnikach, a ciało nacierali specjalnymi olejami i owijali szczelnie bandażami. W ten sposób powstawała mumia, którą składali do drewnianego sarkofagu w kształcie ludzkiej postaci. Na sarkofagu malowano wizerunek zmarłego.

Rkctiu4jHYwr3

Zdjęcie sarkofagów, które mają formę trumny, naśladującą kształt człowieka. Na sarkofagu namalowany jest wizerunek kobiety oraz hieroglify. — Sarkofag kobiety z XIX wieku p.n.e., obecnie przechowywany w Luwrze w Paryżu
Źródło: Musée du Louvre, tylko do użytku edukacyjnego.

RVuo3KN2V9uuY

Na zdjęciu leżący mężczyzna, wygląda jakby spał. Na nogach od kolan w górę ma położone płótno z hieroglifami. — Mumia mężczyzny z III‑II wieku p.n.e., obecnie przechowywana w Luwrze w Paryżu
Źródło: Musée du Louvre, tylko do użytku edukacyjnego.

Mumie zwierząt

Do grobu wkładano także przedmioty, które – jak sądzono – będą potrzebne zmarłym w nowym życiu: naczynia, sprzęty domowe, narzędzia. Mumifikacji poddawano również czczone przez Egipcjan święte zwierzęta. Archeolodzy odnajdowali więc mumie kotów, węży i sokołów, ale także byków, które Egipcjanie uważali za wcielenia świętego byka Apisa.

R1ZfuFXwomi9E

Na zdjęciu dwie mumie. Jedna przedstawia ptaka, co można poznać po głowie, druga kota, co można poznać po głowie. — Mumie zwierząt odkopane przez archeologów, obecnie przechowywane w Królewskim Muzeum w Toronto w Kanadzie
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Polecenie 4

Przyjrzyj się mumiom i spróbuj rozpoznać, jakie to zwierzęta.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 4

Wyjaśnij, czy Egipcjanie mumifikowali zwierzęta.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

W królewskim grobowcu

R18KJ7sEHRYDw

Zdjęcie maski, na czole maski umieszczony jest królewski ureusz - głowa kobry i sępa - symbol władzy królewskiej, mający zapewnić ochronę zmarłemu. Sztuczna broda z zagiętym końcem symbolizować miała związek faraona z Ozyrysem. Ozdobiono ją inkrustacjami turkusów i karneoli. — Złota maska grobowa Tutanchamona, obecnie w Muzeum Kairskim
Źródło: Kačka a Ondra, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.

Ciekawostka

W grobowcach faraonów składano prawdziwe skarby: klejnoty wykonane ze złota i srebra, skrzynie, meble i ozdoby. Niestety, prawie wszystkie groby królewskie zostały już w starożytności splądrowane przez rabusiów. Archeologom udało się odkopać tylko jeden nietknięty grób faraona. W 1922 roku Howard Carter [czyt.: hołard karter] odnalazł w Dolinie Królów nieopodal Luksoru – tam, gdzie kiedyś chowano faraonów w wykutych w skale grobowcach – grób Tutanchamona, który rządził Egiptem w XIV wieku p.n.e.

R12fkpKcljnEo

Na zdjęciu otwarty sarkofag, w którym widać leżącą mumię Tutenchamona. Obok na krześle siedzi Howard Carter, przygląda się i bada mumię. Towarzyszy mu mężczyzna, który świeci latarką na badany punkt mumii. — Howard Carter otwiera sarkofag Tutanchamona
Źródło: a. nn., domena publiczna.

REyt52KODHfTJ

Odkrycie grobu Tutanchamona
Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.

R1Ik7wOdILgrb

Ćwiczenie 4

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Genialni budowniczowie

Re1OOW8ergT6K

Budowa piramidy

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 3.0.

Ilustracja interaktywna 'Budowa piramidy'.

Ilustracja przedstawia płaską przestrzeń pokrytą żółtym piaskiem. Na niej stoją mężczyźni w białych krótkich spodenkach. Mężczyźni pracują przy dużych, żółtych bryłach: ciągną je lub wsuwają na niskie platformy. Z lewej strony stoi dwóch mężczyzn w białych spódnicach, którzy pilnują pracujących robotników. W tle widoczne trzy niedokończone piramidy.

Na ilustracji zaznaczone zostały numery z tekstem:

Architekci. Dokładne obliczenia matematyczne były niezwykle pomocne w planowaniu konstrukcyjnym.
Robotnicy. Do przesunięcia 40‑tonowych bloków umieszczonych na platformach potrzeba było od 12 do 20 ludzi.
Stolarz. Stolarze przygotowywali niezbędne elementy drewniane, używając pił, siekier i dłut. Nie stosowali natomiast gwoździ.
Ofiary. Wielu robotników zmarło z powodu chorób, wyczerpania i zmęczenia lub wypadków. Grzebano ich na okolicznych cmentarzach.
Brygadziści. Towarzyszyli architektom w nadzorowaniu budowy i planowaniu codziennych prac.
Smarowanie. Aby ułatwić przesuwanie platform z kamiennymi blokami, piasek polewano wodą, co powodowało zmniejszenie tarcia.
Rampy. Służyły jako tory do przemieszczania kamiennych bloków.
Granit i wapień. Były głównymi surowcami stosowanymi przy budowie piramid.

Egipcjanie potrafili wznieść wśród piasków pustyni kamienne budowle, jedne z największych na świecie. Piramidy, świątynie i posągi przez wieki zaskakiwały swoimi ogromnymi rozmiarami. Do dziś naukowcy szukają odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób starożytnym Egipcjanom udało się tego dokonać przy użyciu jedynie prostych narzędzi.

Przy budowie piramid pracowały tysiące ludzi. Budowa trwała przez wiele lat. Każdy kamienny blok wycinano w kamieniołomie i dostarczano na miejsce budowy. Kamienie przewożono łodziami, a potem przesuwano na drewnianych balach. Następnie każdy blok trzeba było wysoko wciągnąć po pochylni. Wyobraź sobie,
że piramidę Cheopsa zbudowano z ponad 2 milionów kamiennych bloków.

Polecenie 5

Przyjrzyj się ilustracji i opisz, jak budowano piramidy.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 5

Opisz, jak budowano piramidy.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Sfinks i piramidy

RCt2wMYh1aBLD

Na zdjęciu widać sfinksa - mityczne stworzenie, przedstawiane jako lew z ludzką głową. Za nim jest stożkowa budowla, czyli piramida. — Piramida Cheopsa i Wielki Sfinks w Gizie
Źródło: Barcex, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

R1V8bB7MRwuYF

Na zdjęciu sześć piramid stojących na pustyni - trzy mniejsze, a za nimi trzy większe. Zbudowane z żółto‑brązowego kamienia. Na piramidach widać ślady działania czasu, na mniejszych część kamieni się rozsypała. — Piramidy w Gizie
Źródło: Ricardo Liberato, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.0.

Giza to dzielnica Kairu, który jest stolicą Egiptu. Tu, na skraju pustyni, zbudowano w starożytności trzy wielkie piramidy. Są to grobowce faraonów – władców Egiptu panujących 4 500 lat temu. Jeden z nich miał na imię Cheops. Podziw budzi gigantyczny sfinks, który ma 60 metrów długości i ponad 20 metrów wysokości. Ten lew z głową człowieka strzeże piramid.

Polecenie 6

Przyjrzyj się ilustracjom, a następnie opisz wygląd sfinksa i piramid.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 6

Na podstawie treści lekcji i opisów alternatywnych ilustracji, opisz wygląd sfinksa i piramid.

R14hV9Jkalocm

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Podsumowanie

Ćwiczenie 5

R31CxTDxbVMzJ1

Rozwiąż krzyżówkę i wyjaśnij hasło.

Imię faraona, który został pochowany w największej piramidzie.
Tak nazywano władcę Egiptu.
Przyrząd do mierzenia wzrastającego poziomu wody.
Bóg z głową szakala.
Bogini, opiekunka rodziny.
Bogini z głową kota.
Olbrzymia budowla, w której chowano faraonów.
Lew z twarzą człowieka.
Zabalsamowane zwłoki.
Kraj nad Nilem.

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 6

RQebiT5hww4JZ1

Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.

rolnictwo, bogów, faraon, piramidach, zwierząt, Nilu

Egipcjanie zamieszkiwali dolinę .................... w północno-wschodniej Afryce. Rzece zawdzięczał Egipt swoje bogactwo – dzięki jej corocznym wylewom rozwijało się tam ..................... Państwem rządził ...................., któremu pomagali kapłani i urzędnicy. Faraonom oddawano boską cześć i po śmierci chowano ich w olbrzymich grobowcach – ..................... Egipcjanie wierzyli w wielu ...................., których wyobrażali sobie jako ludzi z głowami .....................

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

Wyjaśnij, dlaczego Egipt nazywano darem Nilu.
Opowiedz, jak Egipcjanie wyobrażali sobie bogów.
Wytłumacz powody, dla których ciała zmarłych poddawano mumifikacji.
Przypomnij, czym zajmowały się w Egipcie poszczególne grupy ludności.