Ekspresjonizm w poezji Jana Kasprowicza

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna prąd literacki zwany ekspresjonizmem. Zna polskiego przedstawiciela tego prądu J. Kasprowicza. Uczeń wie, czym jest hymn.

b) Umiejętności

Uczeń wymieniania cechy charakterystyczne hymnu. Objaśnia pojęcia: impresja, ekspresja oraz wskazuje na różnice między estetyką impresjonizmu i ekspresjonizmu.

Uczeń analizuje utwory Jana Kasprowicza i odnajduje w nich elementy ekspresjonizmu. Nazywa środki stylistyczne, które najlepiej oddają estetykę ekspresji.

2. Metoda i forma pracy

Metoda problemowa: uczniowie próbują znaleźć określenia pozwalające objaśnić pojęcia ekspresja, subiektywizm.
Metoda podająca: nauczyciel wprowadza uczniów w estetykę ekspresjonizmu. Ktoś odczytuje fragmenty manifestów programowych Stanisława Przybyszewskiego. Jeden z uczniów
w formie krótkiej notki przedstawia cechy charakterystyczne hymnu.
Heureza: wspólna analiza hymnu Jana Kasprowicza.

3. Środki dydaktyczne

1. Słownik terminów literackich.

2. Kopia hymnu Dies irae Jana Kasprowicza.

3. Zdjęcia przedstawiające Jana Kasprowicza.

4. Kopie fragmentów manifestów programowych Stanisława Przybyszewskiego traktujących o estetyce ekspresjonizmu.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Co to jest ekspresja? Jak rozumiesz znaczenie terminu subiektywizm? Próba objaśniania pojęć własnymi słowami.

b) Faza realizacyjna

„Sztuka ekspresjonistyczna rozpoczyna się tam, gdzie wszelki impresjonizm się kończy”
(S. Przybyszewski). Czym jest ekspresjonizm? – charakterystyka prądu literackiego.

1. Konflikt między impresjonizmem a ekspresjonizmem jako konflikt między materią
   a duszą.

2. Impresjonizm jako naśladownictwo świata zewnętrznego.

3. Ekspresjonizm jako sztuka wyzwalająca duszę.

4. Ekpresjonizm jako transmisja wewnętrznych przeżyć człowieka.

5. Subiektywizm sztuki ekspresjonistycznej.

„Hymny” Jana Kasprowicza.

1. Co to jest hymn – charakterystyka gatunkowa (przykłady hymnów w literaturze polskiej: Kochanowski, Krasicki, Wybicki).

2. Analiza hymnu Dies irae.

3. Tematyka utworu, nazywanie emocji, odnajdywanie środków stylistycznych.

4. Styl hymnu Dies irae (podniosłość, patetyczność, emocjonalna kontrastowość).

c) Faza podsumowująca

Wymienienie cech charakterystycznych hymnów Kasprowicza. Tematyka, ekspresjonizm
i katastrofizm jako przejaw poczucia kryzysu cywilizacyjnego.

5. Bibliografia

1. Kasprowicz J, Wybór poezji, oprac. J. J. Lipski, wyd. 3 rozszerzone, Wrocław, Ossolineum 1990, BN I 120.

2. Lipski J. J., Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891 – 1906, Warszawa,
   PIW 1975.

3. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t.1, Warszawa, PWN 1985.

4. Przybyszewski S., Wybór pism, oprac. R. Taborski, Wrocław, Ossolineum 1966,
   BN I 190.

5. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław, Ossolineum 2000.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Przygotuj pracę pisemną zawierającą około 600 słów na wybrany temat:

1. Napisz krótki komentarz do myśli B. Crocego mówiącej o tym, że każda sztuka jest ekspresją, a każda ekspresja jest sztuką.

2. Wybierz dowolny przedmiot z otaczającej Cię rzeczywistości (widelec, stół, drzewo, itd.) i opisz go w stylu impresjonistycznym lub napisz o swoich odczuciach (emocjach) z nim związanych, zgodnie z estetyką ekspresjonistyczną.

7. Czas trwania lekcji

90 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Pierwsza o charakterze wprowadzająco‑definiującym przedstawi uczniom założenia ekspresjonizmu. Tutaj zarysowana zostanie sylwetka twórcza Jana Kasprowicza. Druga część zajęć będzie poświęcona analizie hymnu Dies irae.